Беларусда сафарбарлик йўқ, аммо ҳарбий хизматга мажбурлар "военкомат"га чақириляпти

Беларус расмийлари ҳали ҳам мамлакатда сафарбарлик чоралари кўрилмаганини, гап фақат ҳарбий хизматга мажбур бўлганлар ҳақидаги маълумотларни режалаштирилган текшируви ҳақида кетаётганини таъкидламоқда. Улар бу жараённи 1 декабргача якунлашга ваъда берган, бироқ энди бу 2022 йил охиригача давом этиши маълум бўлди.

Ўтган куздан бошлаб, Россияда эълон қилинган «қисман сафарбарлик»дан сўнг, минглаб Беларус фуқаролари ўз мамлакатларининг ҳарбий рўйхатга олиш идораларига чақириқ ола бошлади. Маҳаллий ҳокимият вакиллари ва комиссарликларнинг ўзи ғайритабиий нарса юз бермаётганини таъкидлади: чақирув қоғозларини етказиб бериш одатий ҳол бўлиб, Украина ҳудудидаги ҳарбий операцияларга ҳеч қандай алоқаси йўқ.

Айни пайтда, 30 ноябрь куни Беларус Мудофаа вазирлиги мамлакатда «ҳарбий хизматга мажбур бўлган шахсларнинг маълумотлари режали текшируви»нинг иккинчи босқичи бошлангани ҳақида хабар берди. Ҳарбий идора маълумотларига кўра, биринчи босқич корхоналарга тааллуқли бўлса, энди у тўғридан тўғри ҳарбий хизматга қабул қилиш комиссиялари ва қишлоқ кенгашларида бўлиб ўтади. Вазирлик маълумотларига кўра, ҳарбий хизматга мажбур бўлганларнинг 70 фоизи аллақачон «маълумотларни солиштириш» тадбирларида иштирок этган.

Мудофаа вазири Виктор Хренин Беларус давлат матбуотига берган интервьюсида асосий ишларни 2022 йил охиригача якунлаш режалаштирилганини айтди. «Аммо, шуни айтишим мумкинки, бир миллиондан ортиқ одам текширилди ва фуқаролар бунга мутлақо хотиржам муносабатда бўлишяпти: улар комиссарликларга келиб, маълумотларини текширувдан ўтказяпти», деди Хренин. У Беларусда бу жараённи ташкил қилишда Украинадаги қуролли можаро фонида Россиянинг «қисман сафарбарлик» тажрибасидан келиб чиққан ҳолда хулосалар чиқарилганини инкор этмади.

Бироқ, Беларус вилоятларидан келган маълумотлар шуни кўрсатадики, ҳарбий рўйхатга олиш идораларида ҳозирги «маълумотлар солиштирилиши»ни одатий ҳодиса деб аташ қийин. Агар илгари ҳарбий хизматга мажбур бўлганлар чақирув қоғози ёки СМС хабарлар орқали чақирилган бўлса, эндиликда маҳаллий газеталарда уларни чақирувни кутмаслик, ҳарбий комиссарликларга мустақил келишга ундовчи мақолалар чиқа бошлади.

«Маҳаллий газетада чақирув қоғози олмаган бўлсангиз ҳам, ҳарбий комиссарликка боришингиз кераклиги ҳақида ўқиш ҳайратланарли бўлди: бу қандайдир тарзда ҳарбий хизматга мажбур бўлганларнинг маълумотларини солиштириш жараёнига тўғри келмайди. Бу режа бўйича кетмоқда», - дейди Баранович шаҳрида яшовчи Руслан. Унинг ўзини октябр ойида ҳарбий хизматга чақиришди, ўшанда йигит катта ажиотажни кузатмаган: «Улар иш жойини ўзгартирдими, рўйхатда турган жойда яшайманми, деб сўрашди, оила таркибини текширишди».

Маълум бўлишича, шунга ўхшаш эълонлар Брест ва Минск вилоятларидаги бошқа газеталарда ҳам чоп этилган, Брестда эса маҳаллий ҳокимият органлари ҳатто уй-жой мулкдорлари ширкатлари раҳбарларини мессенжерларда яратилган уй чатларида ҳам худди шундай хабарларни жойлаштиришга мажбурлаган.

«Мен ҳарбий комиссарликка ихтиёрий равишда боришни хоҳламайман, ўз шаҳримга ота-онамни кўриш учун ора-орада бораман», дейди брестлик Николай. У ҳарбий хизматга мажбур бўлса-да, комиссарликка бориш учун чақирувларни эътиборсиз қолдириш ниятида эканлигини тан олди: «Мен армияда хизмат қилмаганман ва хизмат қилишни режалаштирмаяпман. Умуман олганда, Беларусда бошланган бу "аҳолини рўйхатга олиш" жараённинг барчасини Украинадаги уруш билан боғлайман, аммо генералларимиз ва тарғиботчиларимиз бошқа нарсалар ҳақида гапиряпти».

Расмий равишда ҳарбий рўйхатга олиш идорасига фақат маълумотларни текшириш учун таклиф қилинганлардан фарқли ўлароқ, Беларус армиясига борадиган чақирилувчиларнинг ота-оналари турли хил ҳис-туйғуларни бошдан кечиряпти. Чақирилганлардан бирининг онаси Светлананинг айтишича, ўғли ҳарбий хизматга тайёргарлик кўрган ва чегара қўшинларида хизмат қилишни орзу қилган.

«Эҳтимол, тинчлик даврида мен бундан унчалик хавотир олмасдим, лекин ҳозир уни Украинага яқин бўлган "қайноқ нуқта"га юборишларидан жуда қўрқаман», деб тан олди Светлана. Унинг сўзларига кўра, ўғли чақирилган ҳарбий қисм командири чегарадаги кескин вазият чақирилувчи аскарларга таъсир қилмаслигига ишонтирган, чунки жорий чақирув бўйича яқин ойлар учун бошқа вазифалар ҳам белгиланган.

Гомел шаҳрида яшовчи Валентин ҳам 2022 йилнинг кузида ўғилларидан бирини армияга жўнатди: «У пул топиш учун бошқа давлатга кетмоқчи эди ва кечикиш бўлиб, чақирилмаслигига умид қилганди. Тиббий кўрикдан ўтганидан кейин ва ҳарбий хизматга чақирилиши маълум бўлгач, чет элда ишлаш вариантидан воз кечишга мажбур бўлди».

Шу билан бирга, Валентиннинг қўшимча қилишича, ўғлининг баъзи тенгдошлари чақирувни кутмасдан кетишга қарор қилишган, аммо бундай хатти-ҳаракатлар жиддий оқибатларга олиб келиши мумкин: «Мен икки йил олдин хизматга бориши керак бўлган йигитларни биламан, лекин улар Россияга чиқиб кетишди ва у ердан Беларусга қайтарилди. Кейин кимдир ҳибсга олинди, кимдир катта жаримага тортилди». Суҳбатдош энди чақирувдан қочганларни янада қаттиқроқ жазо кутиши мумкинлигини истисно қилмаяпти.

Муддатли ҳарбий хизматчилар ота-оналарининг Беларус жанубий чегараларида «вазият нотинч» деган хавотири Украина билан чегарага яқин Гомел вилоятида яшовчиларда ҳам бор. Яқинда Беларус Давлат чегара қўмитаси ўтган ёзда фуқароларнинг Брагин, Лоевский ва Хойники туманларидаги чегара чизиғида бўлиши учун киритилган чекловлар 2023 йил 1 мартгача узайтирилганини маълум қилди.

Чегара бошқармаси бундай қарорни «чегара хавфсизлигини таъминлаш мақсадида» қабул қилингани билан изоҳлади. Гарчи чекловлар чегара яқинида жойлашган ер эгаларига тааллуқли бўлмаса-да, уларда ҳам ҳаракат эркинлиги йўқ.

«Бизнинг барча қишлоғимиз ва аҳолимиз йил бўйи чегара яқинидаги ўрмондан тирикчилик учун фойдаланади: бу ерда қўзиқорин ва резаворлар йиғамиз, ов қиламиз, агар керак бўлса, ўтин ҳам тайёрлаймиз», дейди қишлоқлардан бирида яшовчи шахс. Унинг сўзларига кўра, 2022 йил баҳоридан маҳаллий аҳолига ёнғин хавфи ҳақида огоҳлантириш берилиб, ўрмонларга ташриф буюриш тақиқланган, аммо бу борада реал таҳдидлар бўлмаган: «Ўшанда дарҳол тушундикки, гап об-ҳаво ва ёнғинлар ҳақида кетмаган. Шунчаки, ўрмон йўллари бўйлаб Украинага ва ортга ҳарбий техника бориб келган, баъзи жойлар эса ўраб олинган».

Энди расман маълум қилинишича, камида кейинги баҳорга қадар Беларуснинг Украина билан чегараси айрим участкаларига қонуний равишда кириб бўлмайди.