18 кун давомида Туркиядаги зилзила талафотларини бартараф этиб, вайроналар орасидан 18 нафар тирик ҳамда 200 га яқин жабрланувчиларнинг жасадларини олиб чиққан қутқарувчилар ҳикояси. Фавқулодда вазиятлар вазирлиги ходими ўзи гувоҳи бўлган энг таъсирли ҳолатлар, қийинчиликлар, меҳнатлар роҳати ва қутқарув итларининг қаҳрамонликлари ҳақида сўзлаб берди.
Суҳбатдошимиз Фавқулодда вазиятлар вазирлиги Кинология хизмати раҳбари Иномжон Насруллаев бўлди.
— Туркияга боришдан олдин илк кутилмалар қандай эди? Биринчи кунда нималарни тасаввур қилдингиз?
— Қардош Туркияда бўлган зилзила оқибатларини бартараф этиш юзасидан 6 февраль куни президент топшириғи бўлди. Биз жўнаб кетиш учун тайёргарлик кўраётган пайтимизда яна бир қайтувчи зилзила содир бўлди. Иккинчи марта содир бўлган зилзиладан кейин бизни Туркияда нималар кутаётганини, жабрланганлар янада кўпайганини ҳис қилиб турардик.
Зудлик билан самолёт бортига қутқарув техникалари ва керакли асбоб-анжомларни жойлаштириб, 100 нафар қутқарувчи Ҳатай вилоятининг Антакья шаҳрига етиб бордик. Етиб боришимиз билан қидирув-қутқарув ишларига жалб этилдик. Ишга киришишимизнинг дастлабки дақиқаларида ўзимга бириктирилган қутқарувчилар билан биргаликда бинолар остида қўли қисилиб қолган 62 ёшли аёлни қутқардик. Аёл бинога кириш мумкин бўлган ҳудуддан 15 метр ичкарида эди, бу дегани қутқарувчилар 15 метр жойга кириб бориб, қутқарув ишларини олиб бориши керак эди. Бу жуда ҳам таҳликали эди, чунки бир кишини қутқариш учун 5-6 киши ўз ҳаётини хавф остига қўйиши керак.
— Умуман, иш жараёнлари, яратилган шароитлар, иш тартиблари қандай бўлди? Бу ҳам кўпчилик учун қизиқ.
— Иш тартибимиз икки сменали ташкил этилди. Тўрт гуруҳга бўлиниб, икки гуруҳ кундуз куни, икки гуруҳ кечқурун ишладик. Натижада 18 нафар инсонни тирик ҳолда олиб чиқдик. 192 нафар ҳалок бўлган инсонни ҳам вайроналар остидан олиб чиқишга муваффақ бўлдик. Бизга берилган ҳудуддаги вайроналар остида ҳалок бўлганлар ҳам, жабрланганлар ҳам қолмади.
Ҳатто шундай ҳолатлар бўлдики, олдин қутқарув ишлари олиб борилиб, ишлар тугаган бинодан ҳам тирик инсонни топдик. Ўша вазиятда қутқарувчи итимиз одам бор эканини хабар берди. Туркия ҳарбийлари бу жойда қутқарув ишлари тугаган, деб рухсат бермаса ҳам, биз барибир у ерда 7 кун қолиб кетган инсонни олиб чиқдик.
— Хизмат итлари бино ичида тирик жон ёки вафот этган инсон борлигини қандай сезади ва қай тарзда сизларга етказади?
— Агар тирик инсонлар бўлса, итлар актив тарзда, ҳалок бўлган бўлса, пассив тарзда хабар беради. Актив деганда, итлар овоз орқали хабар беради, пассивда эса ўша нуқтага термилиб туради, ўтириб олади. Итлар хабар берган нуқтадан узоғи билан 1,5 метр радиусда одамлар топилди. Бизнинг хизмат итларининг жанговар шайлигини Испания, Португалия, Туркия, Босния қутқарувчилар юқори баҳолади.
— Қидирув-қутқарув ишлари давомида сизни таъсирлантирган ҳолат ҳақида гапириб бероласизми?
— Турк халқининг кўзи тўқ эканига амин бўлдим. Ўрганадиган жиҳатларимиз бор экан. Қидирув жараёнларида қимматбаҳо буюмлар чиққанда, сизникими, деб сўраганимизда бизники эмас, деб кетди кўпчилик. Уй-жойи йўқ, егулиги йўқ бир пайтда бирдамликни, кўзи тўқликни сақлаб бировнинг ҳақига хиёнат қилишмагани менда жуда катта таассурот қолдирди.
Бино остида қидирув-қутқарув ишларини ташкил этаётган пайтимизда бир ҳолатга дуч келдик. Ёши катта отахон невараси билан бинодан қочиб чиқиш жараёнида ўз қучоғи остида неварасини ҳимоялаб ҳалок бўлган экан. Ўзи ҳалок бўлса-да, неварасини асраб, унинг тирик қолишига сабабчи бўлган эди. Болакайнинг кўз ўнгида бобоси ҳалок бўлган ва бир неча кун давомида ётган. Балки, бола ўзича бобоси билан суҳбат қилгандир, уни уйғотгиси келгандир. Шунақа вазиятларни ўйласангиз... Энди ҳаётга қадам қўяётган боланинг кўз ўнгида ўз бобоси жасади бир неча кун ётиши унинг ҳаётида жуда катта таъсирини қолдиради. Оғриқли.
Ўзбекистонга қайтгач, экрани синган телефонимни таъмирлатиш учун телефон устахонасига бордим. Нимага телефонингиз бундай хароб аҳволга келди, деб сўради уста. Гап орасида Туркияда қидирув-қутқарув ишларида қатнашганимни айтиб ўтдим. Шунда уста бизнинг номимиздан ҳам ёрдам берибсиз, деб жуда миннатдор бўлди ва телефонимни текинга таъмирлаб берди. Бу ҳам халқимизнинг бағрикенглигидан. Шундай халқнинг фарзанди эканимдан фархланаман.
— Қутқарилган жабрланувчиларнинг ёш чегараси қандай эди?
— Бир ёшли чақалоқ ҳам бор эди. 24 ёшли аёл, икки фарзанди ва турмуш ўртоғи бўлган. Аёлнинг уч яшар ўғли ва ўзи вафот этган, эри чиқиб олган. Ўша жойдан тирик қолган бир ёшли болани олиб чиққанмиз. Бинонинг ҳолати жуда хавфли эди, аммо қутқарувчиларимизнинг малакали экани қўл келган бизга. Бу — жудаям оғир вазият. Бир ёшли боланинг кўз ўнгида бундай ҳолат бўлиши жуда ёмон. Энг кексаси 83 ёшли аёлни олиб чиқдик. 1 ёшдан 83 ёшгача.
— Энг кеч қутқарилиб, ҳамон яшаётган жабрланувчиларнинг қолиб кетган энг узоқ муддати қанча бўлди сизлар қутқарган одамлар ичида?
— Қидирув-қутқарув ишларини бошлаганимизнинг 11-кунида ҳам тирик жабрланганларни олиб чиқишга муваффақ бўлдик. Бунда капитан Бобур Пардаев қўл остидаги қутқарувчилар жамоаси томонидан қутқарилди ўша инсон. Бу ҳол жуда хурсанд қилади кишини. Жон сақлай олишига сабаб ўша инсон қолиб кетган жойда бироз ҳаракатланиш имкони бўлган. Шунинг учун бир ҳолатда ётмаган, ҳаракатланиб турган. Вайроналарнинг марказида бўлгани сабабли уни топиш ва етиб бориш муддати чўзилиб кетди.
— Маълумки, 20 февраль куни Туркиянинг Ҳатай вилоятида яна бир 6,4 магнитудали зилзила содир бўлди. Сизнинг жамоангиз ўша ерда эди. Нималарни ҳис қилдингиз, қай ҳолатда эдингиз?
— Ҳақиқатда жуда қўрқинчли вазият. Чунки 6,4 балли зилзила Ўзбекистонда бўлавермайди. Биринчидан, стресс ҳолати, иккинчидан эса ўшанда қутқарувчиларимиз томонидан қидирув-қутқарув ишлари амалга оширилаётган эди. Бу дегани қутқарувчиларнинг ҳаёти хавф остида қолаётганди. Шундай пайтда вайроналар остига кириб кетган қутқарувчилар кўз ўнгингизга келади. Ўз танангиз билан зилзилани ҳис қилиб турасиз, иккинчи томондан сафдошларингиз ҳақида қайғурасиз. Шукурки, ҳар бир қутқарувчимиз соғ-саломат қайтиб келди.
— 18 кун давомида Туркияда хизмат қилдингиз. Бошқа давлатдан келган касбдошларингиз билан тажриба алмашдингиз. Уларнинг техникалари билан, хизмат жараёнлари билан танишдингиз. Умуман, қандай хулосалар билан келдингиз? Улар билан ўртамиздаги фарқ қай даражада?
— Келажакда содир бўлиши мумкин бўлган фавқулодда вазиятлар оқибатларини бартараф этиш жараёнида тирик қолган жабрланувчилар сонини кўпайтиришда хизмат итларининг ўрни беқиёс. Биз бу нарсага яна бир марта амин бўлдик, бошқа давлат қутқарувчилари ҳам таъкидлаб ўтди. Шунинг учун хизмат итларининг сифатини яхшилаш ва сонини кўпайтириш мақсадида кинология хизмати майдонини ташкил этишимиз керак деб ўйлайман. Ўзбекистон Фавқулодда вазиятлар вазирлиги қутқарувчилари учун ҳам аҳоли яшайдиган ҳудуддан узоқда ўқув базаси ташкил этиладиган бўлса, қутқарувчиларимизнинг малакасини оширишда, вужудга келиши мумкин бўлган вазиятларга руҳий ва жисмоний жиҳатдан тайёрлашда катта ҳиссасини қўшган бўларди.
Сардорбек Усмоний суҳбатлашди.
