«Россия мухолифатининг юзи»: ЕИ раҳбарлари Навалнаяни қандай қабул қилди?

Европа Иттифоқи Алексей Навалнийнинг ўлими учун асосий жавобгарликни Россия раҳбарияти ва Россия расмийларига юклади. Бу ҳақда Европа Иттифоқи бош дипломати Жозеп Боррел 19 феврал, душанба куни Брюсселда Навалнийнинг беваси Юлия иштирокидаги Ташқи ишлар кенгаши йиғилишидан сўнг барча 27 давлат номидан маълум қилди. «Европа Иттифоқи ҳамкорларимиз билан Россиянинг сиёсий раҳбарияти ва расмийларини жавобгарликка тортиш ва уларнинг хатти-ҳаракатлари учун қўшимча санкциялар қўллаш учун барча саъй-ҳаракатларни амалга оширади», - дейилади баёнотда.

Бир қатор давлатлар вазирлари Навалнийнинг ўлимида айбдорларга нисбатан жазо чораларини жорий этишни таклиф қилди. «Мен аниқ санкцияларни кўриб чиқишни қатъий қўллаб-қувватлайман», деди Австрия ташқи ишлар вазири Александр Шалленберг журналистларга. Унинг фикрича, «колониядаги ҳаёти ва хавфсизлиги учун жавобгар бўлган тегишли шахслар» жазоланиши керак. Вазирнинг фикрича, ЕИ тўрт йил аввал, Алексей Навалний заҳарланганидан кейин қандай бўлган бўлса, «бир хил йўналишда ҳаракатланиши» керак. Ўшанда кимёвий қуролнинг тарқалиши ва қўлланишига қарши санкциялар режимининг бир қисми сифатида Европа Иттифоқи заҳарланиш билан боғлиқ деб ҳисоблаган саккиз нафар россиялик - ФСБ ходимлари ва «Сигнал» маркази директорига қарши жазо чоралари жорий этилди. Россияда мухолифатчининг заҳарланиши бўйича жиноий иш қўзғатилмаган. 

Бу сафар Европа Иттифоқи ҳам колонияда Навалнийнинг ўлимига ким масъул эканини мустақил равишда аниқлаши керак бўлади, чунки бу маълумот фақат Россия Федерациясида бор ва унинг ёрдамига умид қилиш учун асос йўқ, дея таъкидлади Жозеп Боррел. Шунга қарамай, Брюссел Москвани сиёсатчининг тўсатдан ўлими ҳолати юзасидан мустақил ва шаффоф халқаро тергов ўтказишга рухсат беришга чақирди. 

«Россиядаги жазони ижро этиш тизимининг институционал тузилмасига мурожаат қилишимиз мумкин, аммо Навалнийнинг ўлими учун аслида ким жавобгар эканлигини унутманг», — деди Боррел. Россия раҳбарияти аллақачон Украинага кенг кўламли ҳужум учун Европа Иттифоқи санкциялари остида, шунинг учун бу ҳолда қўшимча чоралар уни бошқа санкциялар рўйхатига қўшишни англатади - масалан, Европа Иттифоқининг инсон ҳуқуқларини бузувчилар рўйхатига. 

Расмий равишда инсон ҳуқуқларини бузганлик учун Европа Иттифоқининг умумий санкция режими дейиладиган ушбу рўйхат 19 феврал куни Брюсселда Алексей Навалний номи билан аталди, «шундай қилиб, унинг номи Европа Иттифоқининг инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш бўйича ишига абадий ёзилади», дея таъкидлади бош дипломат. 

Россия мухолифатининг янги «юзи» 

Европа Иттифоқи ТИВ раҳбарлари Юлия Навалнаяга шахсан ҳамдардлик билдирди – у кенгаш йиғилишида қатнашди ва мухолифатчи ўлимидан кейин Россиядаги вазият ҳақида гапирди. Навалнаянинг нутқи, шунингдек, унинг Боррел ва Европа кенгаши раҳбари Шарл Мишел билан учрашувлари ҳам ёпиқ эшиклар ортида ўтди. 

Юлия Навалная Европа Иттифоқи пойтахтига нафақат руҳан қўллаб-қувватлаш, балки сиёсий сабабларга кўра таклиф қилинган, деди Боррел. Унинг сўзларига кўра, бу «Россия мухолифатига ва рус халқининг ўз озодлиги учун курашига аниқ белги бериш» ва Россияда демократия тарафдорларига ЕИ қўллаб-қувватлашини намойиш қилиш усулидир. 

Юлия Навалная учун Брюсселда оммавий ахборот воситалари билан мулоқот қилиш имконияти йўқ эди, бундан кўплаб журналистларнинг ҳафсаласи пир бўлди. Аммо у ўзининг Европа Иттифоқи сиёсатчилари билан учрашувлари чоғида: «Мен Алексей Навалнийнинг ишини давом эттираман, мамлакатимиз учун курашишда давом этаман ва сиздан ёнимда туришингизни сўрайман», деб ўзининг дастурий видеосини эълон қилгани эътиборлидир.

«Унинг бу ерда бўлиши жуда муҳим, чунки содир бўлган воқеа барчамизга Россия Федерациясидаги режимнинг репрессив ва зулмкор характерини ҳамда ҳар қандай мухолифат, ўзгача фикр, сўз ва йиғилиш эркинлиги шафқатсизларча бостирилишини эслатади, - деди Ирландия ташқи ишлар вазири Мишел Мартин. - Агар орқага чекиниб, Россияда инсоннинг асосий руҳи қай даражада бостирилгани ҳақида ўйлаб кўрсангиз, бундан ҳайратда қоласиз». 

Алексей Навалнийнинг кутилмаганда ўлими Россияда тизимли репрессиялар тезлашаётганидан далолатдир, дея маълум қилди Брюссел. У яна Москвани бошқа барча сиёсий маҳбусларни, шу жумладан Юрий Дмитриев, Владимир Кара-Мурза, Иля Яшин, Алексей Горинов, Лилия Чанишева, Ксения Фадеева, Александра Скочиленко, Иван Сафроновни, шунингдек, Навалнийнинг ўлимидан кейинги хотира маросими учун қўлга олинганларни зудлик билан ва сўзсиз озод қилишга чақирди.

Навалнийнинг ўлимига жавоб - Украинага ёрдам

«Эркинлик ва демократия учун курашган одам ўлдирилди», - деди Эстония ташқи ишлар вазири Маргус Цахкна. Унинг фикрича, бунга асосий ва энг аниқ жавоб Украинага ҳарбий, сиёсий ва молиявий ёрдамни ошириш бўлиши керак. Украиналиклар Навалний каби қадриятлар учун курашмоқда, дейди Цахкна.

Украина худди Алексей Навалний сингари демократия ва эркинлик учун интилади, деди Европа Иттифоқи кенгашига раислик қилувчи Белгия ташқи ишлар вазири Хаджа Лабиб. «Биз бугун нима хавф остида эканини тушунишимиз керак. Агар Украина эгаллаб олинса, Россия кенгайишни уддаласа, бу Европа Иттифоқига яқинлашадиган диктатура бўлади», - дейди у. 

Шунинг учун Европа Иттифоқи Украина қуролли кучлари учун ўқ-дориларнинг кескин танқислиги муаммосини ҳал қилишга янада мослашувчан ёндашувни қидирмоқда. Боррелнинг сўзларига кўра, шу мақсадда Европа мудофаа агентлиги мудофаа саноатига буюртмаларни жойлаштириш бўйича 60 та ҳадли шартномаларни ишлаб чиққан. Айни пайтда Европа Иттифоқидаги мудофаа саноати ишлаб чиқариш қувватига эга экани таъкидланмоқда. 

Энди Европа Иттифоқининг исталган давлати ушбу шартномалардан Украинага ўқ-дорилар етказиб бериш ҳажмини ошириш учун фойдаланиши мумкин. «Ушбу маблағ Европадан ташқарида ўқ-дориларни сотиб олиш учун ҳам мавжуд бўлади, - дея қўшимча қилди Боррел. - Яъни, бу фақат Европа мудофаа саноати таъминоти билан чекланиб қолмайди. Агар бошқа таъминот манбайи бўлса - яхшироқ, арзонроқ, тезроқ, мен давлатларга - аъзоларга ундан фойдаланиш кераклигини айтдим. Муаммо йўқ». 

Чехия Украина армияси учун ўқ-дориларни, шу жумладан жаҳон бозорида сотиб олишнинг энг самарали усулларини излаш таклифини киритди. «Европа Иттифоқидан ташқарида харидлар Украинанинг шошилинч эҳтиёжларини қондириши мумкин», деди Чехия ташқи ишлар вазири Ян Липавский журналистларга. 

Бунга параллел равишда Европа Иттифоқи Россияга Украинадаги тажовузкорлиги учун санкцияларнинг 13-пакети устида ишлашни якунламоқда. У 24 февралдаги кенг кўламли ҳужум 2 йиллиги арафасида тасдиқланиши режалаштирилган. Венгрия ташқи ишлар вазири Петер Сийярто Брюсселдаги ҳамкасблари билан учрашувдан сўнг Будапешт ушбу жазо чораларини жорий этишга тўсқинлик қилмаслигига ишонтирди.