Трамп Гренландия ва Панама каналини куч билан эгаллаш эҳтимолини истисно этмаяпти

Доналд Трамп АҚШ Гренландия ва Панама канали устидан назорат ўрнатиши истагини яна бир бор тилга олди ва буни ҳарбий йўл билан қилиш вариантини истисно этмади.

«Мен фақат бир гап айтишим мумкин: бизга улар иқтисодий хавфсизлик учун керак. Менга буни анча олдин, номзодимни қўйишимдан анча олдин айтишган эди. Айтмоқчиманки, одамлар бу ҳақда кўпдан бери гапиришади. У ерда тахминан 45 минг киши бор. Одамлар аслида Даниянинг унга қандайдир қонуний ҳуқуқлари бор ёки йўқлигини билишмайди, лекин агар бўлса, ундан воз кечишлари керак, чунки у бизга миллий хавфсизлик учун керак. Бу эркин дунё учун. Мен эркин дунёни ҳимоя қилиш ҳақида гапиряпман», — деди Мар-а-Лагодаги матбуот анжуманида АҚШнинг сайланган президенти. 

Журналистлар Трампдан Панама канали ва Гренландия устидан назорат ўрнатиш учун ҳарбий ва иқтисодий куч ишлатмасликка ваъда беришга тайёрми, деб сўрашган. 

«Дания бизга миллий хавфсизлигимиз учун зарур Гренландияга бўлган ҳуқуқларидан воз кечиши керак, эркин дунё учун. Чунки у ерда ҳозирда ҳаммаёқда Хитой ва Россия кемалари сузиб юрибди.

Хитой амалда бизнинг мамлакат учун ўта муҳим бўлган Панама каналини бошқармоқда. Биз Панама каналини Хитойга бермадик, балки Панамага бердик. Ва улар буни суиистеъмол қилди. Улар бу совғани суиистеъмол қилди. Улар бошқа мамлакатларнинг кемаларига қараганда бизнинг кемаларимиздан кўпроқ ҳақ олади. Улар бизни аҳмоқ деб ҳисоблашгани учун устимиздан кулишяпти, лекин биз ортиқ аҳмоқ эмасмиз. Панама канали ҳарбий кучларимиз учун қурилган.

Мен [ҳарбий ёки иқтисодий ҳаракатлар қилмаслик] мажбуриятини зиммамга ололмайман. Нимадир қилишга тўғри келиб қолиши ҳам мумкин», — дея жавоб қайтарган Трамп.

Бундан бироз олдинроқ Гренландияга унинг ўғли, кичик Доналд Трамп ташриф буюрганди — бу унинг отаси Даниянинг автоном ҳудудини АҚШ назорати остига олиш истагини ошкора билдирганидан икки ҳафта ўтиб рўй берди.

Гренландия маркази бўлмиш Нуук шаҳрига келишдан олдин кичик Доналд орол аҳолиси билан мулоқот қилиш учун «бир кунлик сафарга отлангани», расмийлар билан учрашишни режалаштирмагани ҳақида айтганди.

АҚШнинг сайланган президенти Доналд Трамп яқинда яна бир бор олдинроқ айтган гапини эслатди: «Гренландияга эгалик қилиш ва назорат ўрнатиш — АҚШ миллий хавфсизлиги учун мутлақ заруратдир».

«Биз сотилмаймиз, — дея жавоб берган оролнинг ўша вақтдаги бош вазири Муте Эгеде. — Гренландия гренланд халқига тегишли».

57 минг аҳолига эга Гренландия кенг автономияга эга, аммо орол иқтисодиёти кўп жиҳатдан Копенҳагеннинг субсидияларига қарам ҳисобланади.

Ўзининг илк президентлиги чоғида ҳам Доналд Трамп Арктикадаги ушбу оролни сотиб олишга қизиққанди. Ўшанда ҳам ҳозир бўлгани каби рад жавобини олганди.

Дания бош вазири Метте Фредериксен журналистларнинг кичик Доналд Гренландияга келгани ҳақидаги саволига жавобан «Гренландия гренландияликларга тегишли экани», шунинг учун, унинг келажагини фақат маҳаллий аҳоли белгилаши мумкинлигини айтган.

У «Гренландия сотилмаслиги» ҳақидаги фикрга қўшилган, аммо Дания НАТО бўйича энг яқин иттифоқчиси АҚШ билан яқиндан ҳамкорлик қилиши зарурлигини айтган.

Кичик Трампнинг ташрифига расмийларнинг реакциясидан Копенҳагендаги айрим мухолиф сиёсатчиларнинг ҳафсаласи пир бўлган.

Консерватор депутат Расмус Ярлов ижтимоий тармоқларда инглиз тилида «АҚШнинг бўлажак президенти томонидан жуда ва жуда содиқ иттифоқчилар ва дўстларга бундай ҳурматсизлик даражаси рекорд даража» эканини ёзди.

Сайланган президент Трамп аввалроқ ўзига тегишли бўлган Truth Social ижтимоий тармоғида унинг ўғли ва «турли вакиллар» «у ердаги энг ажойиб ва диққатга сазовор жойларни зиёрат қилиш учун» Гренландияга боришини ёзганди.

Трамп Гренландия ва унинг аҳолиси «агар мамлакатнинг бир қисмига айланса, катта фойда кўриши»ни айтган.

«Биз уни ҳимоя қиламиз ва ёвуз ташқи дунёдан асраймиз. Гренландияни яна буюк қиламиз!» — деган у.

47 ёшли кичик Доналд отасининг Trump Force One номи берилган самолётида жўнаб кетишдан олдин ўзининг Triggered подкастида шундай деганди: «Йўқ, мен Гренландияни сотиб олмайман». Шу билан бирга, у бу ер ўзига жуда ёққанини айтган.

Сайланган президентнинг катта ўғли 2024 йилги сайлов кампаниясида муҳим рол ўйнаб, митингларда ва ОАВда тез-тез кўриниш берди.

Унинг отасининг ижтимоий тармоқдаги постида гренландиялик киши «Американи яна буюк қиламиз» деб ёзилган шапкада Трампдан Гренландияни сотиб олишни ва уни Дания «мустамлакаси»дан озод этишни сўраган видео ҳам илова қилинган.

Роликдаги эркакнинг шахсига аниқлик киритилмаган, аммо Даниядаги нашрлар ёзишича, у олти йил муқаддам гиёҳвандлик моддалар савдосида айбланганди.

Гренландия Шимолий Америкадан Европага энг яқин йўлда жойлашган, бу уни АҚШ учун стратегик аҳамиятли қилади. Шунингдек, бу ерда Американинг йирик космик маркази жойлашган.

Ўтган ойда Трамп Гренландияни сотиб олиш истагини билдирганидан бир неча соат ўтиб Дания ҳукумати орол мудофааси учун харажатлар сезиларли даражада оширилганини эълон қилганди. Дания мудофаа вазири Троэлс Лунд Поулсен бу баёнотни «тақдир ҳазили» деб атаган.

Душанба куни қирол Фредерик X қироллик гербини ўзгартириб, унда Гренландия ва Фарер ороллари рамзларини кўринарлироқ қилди.

Айримлар буни Трампга жавоб деб баҳолади, аммо бу Гренландия мустақиллиги тарафдорларида эътироз уйғотиши ҳам мумкин.

Қирол Фредерик ўзининг янги йил табригида Дания қироллиги «Гренландиягача» бирлашган эканини айтди ва шундай қўшимча қилди: «Биз бирга бўлишимиз тақдирга ёзилган».

Аммо Гренландия бош вазири ўзининг янги йил нутқида орол «мустамлакачилик кишанлари»дан халос бўлиши лозимлигини айтган.

Трамп — АҚШнинг Гренландияни сотиб олиш таклифини билдирган илк президенти эмас. Бу ғоя биринчи бўлим мамлакатнинг 17-президенти Эндрю Жонсон томонидан 1860-йилларда таклиф этилганди.