СИ эгаллайдиган соҳалар, инсон омили, хавф ва кутилмалар – МEТА’нинг ўзбекистонлик эксперти билан суҳбат

Сунъий интеллект яқин келажакда ўрнингизни эгалламайди, кўп ҳолларда у сизнинг ёрдамчингиз бўлади ва самарадорлигингизни оширади, дейди META компаниясининг AI тадқиқотлари бўйича вице-президенти, асли ўзбекистонлик мутахассис Руслан Салоҳутдинов. Қаҳрамонимиз Kun.uz мухбири билан суҳбатда такомиллашаётган СИнинг меҳнат бозорига таъсири ва унинг «галлюцинация» муаммолари, кундалик ишларни ўз зиммасига оладиган автоном агентлар ҳақида сўз юритди.

{Yii::t(}

Ўтказиб юбориш 6s

Ўтказиб юбориш

Асли ўзбекистонлик Руслан Салоҳутдинов – сунъий интеллект соҳасидаги дунёнинг етакчи тадқиқотчиларидан бири. У АҚШда бакалавриатни тамомлаб, Торонто университетида Жефри Хинтон раҳбарлигида аспирантурада таҳсил олди, докторлик диссертациясини ҳимоя қилди.

У Apple компаниясида AI Research йўналишини бошқарган. Кейинроқ, META компаниясида – автоном агент тизимлари ва йирик тил моделларини тадқиқ этишни бошлади. Руслан Салоҳутдинов айни вақтда META компаниясида AI тадқиқотлари бўйича вице-президент ҳисобланади.

Қаҳрамонимиз Kun.uz мухбири билан суҳбатда сунъий интеллектнинг ўзи қандай ўзгаргани ва шу билан бирга бутун умрини ушбу соҳага бағишлаган инсон қандай ўзгаргани ҳақида гапириб берди.

– Ассалому алайкум. Сиз сунъий интеллект соҳасида ишлай бошлаганингизда, бу соҳа тор доирада маълум ва оммалашмаган эди. Бугунги кунда у асосий йўналишлардан бирига айланганига муносабатингиз қандай?

– Мен бакалавр даражасини тугатганимдан сўнг, тегишли равишда сунъий интеллект соҳасида шуғулланардим. Ўша пайтда бу унча оммалашган йўналиш эмасди. Ҳозирги кунда, ҳа, буларнинг барчаси асосий йўналишга айланиб бормоқда. Бунга муносабатим жуда ижобий, албатта. Чунки, узоқ вақтдан буён шу соҳадамиз ва 15-20 йил олдин ишлаган нарсаларимиз ҳозир амалга ошаётганини кўриш жуда ёқимли. Гўё улкан имкониятлар пайдо бўлмоқда. Саноатда ҳам, илм-фанда ҳам кенг қўлланмоқда. Буларнинг барчасини кузатиш жуда ёқимли ва қизиқарли, чунки яна бир бор ривожланиш давом этмоқда. Бу соҳани ва фанни ривожлантириш учун катта маблағлар сарфланмоқда.

– Сизнингча, сунъий интеллектнинг қайси соҳаси кейинги туб ўзгаришга олиб келиб, саноатни бутунлай ўзгартиради?

– Умуман қанчадир вақтдан кейин нима бўлишини башорат қилиш жуда мушкул. Чунки ҳамма нарса шунчалик тез ривожланмоқдаки, келажакни олдиндан айтиш ниҳоятда қийин. Аммо менга шундай туюладики, бу соҳа камида кейинги беш йил ичида ривожланишда давом этади.

Ҳозирги кунда ChatGPT, Google ёки META AI каби хизматларга бирор савол берганингизда, сизга жавоб қайтарадиган тизимлар ҳисобланади. Автоном агентлар эса шундай тизимки, сиз уларга савол бермайсиз, балки вазифа топширасиз. Масалан, сиз «мана бу масалани ечиб беринг» ёки «компьютеримни тузатинг» ёки «илтимос, менга шундай дастур ёзиб берингки, қуйидаги вазифаларни бажара олсин» деб айтишингиз мумкин. Тил моделлари асосида яратилган бу автоном агентлар бизнесда ва одамларнинг кундалик ҳаётида жуда кенг қўлланиши кутилмоқда. Келажакда, менимча, ҳар бир кишининг ўзи учун баъзи ишларни бажариб берадиган шахсий агенти бўлади.

Бир вақтлар келиб, бу шахсий агент – сизнинг шахсий шифокорингиз ҳам, шахсий ўқитувчингиз ҳам бўлади. Сизга нима қилиш кераклигини, қандай қилиш кераклигини кўрсатиб туради. Менимча, бу келажакда катта ўзгариш бўлади. Соғлиқни сақлаш соҳасида катта ютуқ, таълим соҳасида катта ўзгариш бўлади. Чунки сиз билан математик ва физик масалаларни ечадиган, сизга таълим берадиган шахсий ўқитувчилар, ўқитувчи агентлар пайдо бўлади.

– Агар бу шахсий агент, барча кундалик ишларни ўз зиммасига олса, у ҳолда келажакда ишларда инсоннинг асосий қиймати нима бўлиб қолади?

– Баъзида ўзимнинг кундалик ишларимни агентим мен учун бажаришини кўришни истардим. Мен эса кўпроқ вақтимни ижодий ишлар устида ишлаш ва уларни ёритишга бағишлаган бўлардим. Оилам ва болаларим билан кўпроқ вақт ўтказишни истардим. Аммо баъзида кундалик ишларни ҳам бажаришимга тўғри келади.

Масалан мен бир сафар саёҳатга чиққанимда мобил телефоним ишламай қолди. Компанияга қўнғироқ қилиб муаммони ҳал қилиш учун 3 соат вақтим кетди. Ўша пайтда ўйладим, мен ҳам агентга: «Телефон ишламаяпти. Бориб, муаммони ҳал қил. Ҳал қилганингдан сўнг менга хабар бер», — деб айта олмайман экан? Шундай бўлганида шунча вақтимни оилам билан ўтказишим мумкин эди.

Менимча, келажакда биз яна оддийроқ бўламиз. Буларнинг барчаси янада самаралироқ бўлади. Лекин сунъий интеллект – одамлар бажарадиган ишларнинг тўлиқ ўрнини боса олади, деб ўйламайман.

– Агар инсоннинг касбини сунъий интеллект ёки шахсий агент эгаллаб олса, у жамиятда ўзини кераксиз ҳис қилмайдими?

– Жуда яхши савол. Менимча, баъзи соҳалар ўрнини бошқаси эгаллайди. Мен ҳозир кўриб турган ҳолат: Питтсбургда Duolingo номли компания мавжуд. Бу компания бошқа тилларни ўрганишга ихтисослашган бўлиб, одамларга чет тилларини ўзлаштиришда ёрдам беради ва уларнинг таржима билан шуғулланадиган кўплаб ходимлари бор.

Эндиликда илгари таржимонлар бажарган ишни ҳозирда сунъий интеллект тезроқ, арзонроқ ва сифатлироқ бажара олди. Бу анча самарали. Ёки бошқа сервислар ва колл-марказлар. Чунки буларнинг барчаси тараққий этмоқда.

Келажакда шундай муҳитда яшаймизки, одамлар доимий равишда ўрганишлари ва малакаларини оширишлари зарур бўлади. Бу доимий ҳаётий жараёнга айланади, чунки қайси соҳаларнинг ўрнини сунъий интеллект босиши ва қайсилари инсонлар қўлида қолишини ҳозирча билмаймиз.

СИ сизнинг ўрнингизни эгалламайди, кўп ҳолларда у сизнинг ёрдамчингиз сифатида ишлайди ва самарадорлигингизни оширади. Масалан, келажакда шифокорлар сунъий интеллектга таянадиган бўлади. У сизга ташхисда ёки операцияда бирор нарсани эътибордан четда қолдирганингизни айтиб бериши мумкин. Аммо маълум бир вақтда қарорлар, айниқса асосий қарорлар, эҳтимол инсонлар томонидан қабул қилинади. Сунъий техника тўлиқ равишда инсон ўрнини эгаллай оладиган даражада эмас. Менимча, бу қандайдир вақтда содир бўлиши мумкин, аммо биз аниқ қачонлигини билмаймиз.

– Сизнингча, нима учун айнан Хитой ва Ҳиндистон сунъий интеллект соҳасида энг йирик мутахассис етказиб берувчи мамлакатлар бўлиб қолди? Ўзбекистон бу жараёнга қўшилиш ва ундан ортда қолмаслик учун нималар қилиши керак?

– Менинг фикримча, Хитой ва Ҳиндистонда сўнгги 20 йил ичида таълим даражаси анча юқорилади. Хитойда Пекин университети ва Синҳуа университети каби нуфузли олий ўқув юртлари мавжуд. Улар Хитойнинг энг техник ва кучли университетларидан бири ҳисобланади.

АҚШдаги Carnegie Mellon эса сунъий интеллект соҳасида дунёдаги энг нуфузли университетлардан бири саналади. Биз бу университетларнинг энг иқтидорли талабаларини кадр сифатида танлаб оламиз.

Ҳиндистонда Технология институти деб аталадиган бир қатор университетлар мавжуд. Бу уларнинг маҳаллий техника университетидир. Яна шуни таъкидлаш керакки, уларда танлов жуда қаттиқ. Энг зўр талабалар айнан шу университетларда таҳсил олади ва натижада бу талабалар ё Америка, ёки Европа университетларида ёхуд маҳаллий университетларда PhD даражасини олади. Мен билан ҳамкорлик қилаётган ёки Google, META каби йирик технологик компанияларда ишлаётган кўплаб талабалар айнан шу университетлардан келади.

Ўзбекистонда ҳам салоҳият бор. Мен ўзим ҳам бу ерда таълим олганман, шу ерда ўсганман. Бизнинг мактаб таълимимиз энг яхшиларидан бири эди: математика ва физика соҳасида. Агар буни университетлар даражасида амалга оширишни бошласак, натижада жуда яхши кадрлар тайёрланади. Улар йирик хорижий компанияларда ишлай оладиган бўлади. Ўзбекистонда қулай иқтисодий муҳит ва ривожланиш имкониятлари мавжуд. Агар стартаплар давлат томонидан қўллаб-қувватланиб, солиқ имтиёзлари тақдим этилса, буларнинг барчаси стартапларни ривожлантириш, янги компаниялар ташкил этиш ва иш ўринлари яратиш жараёнига ижобий таъсир кўрсатади.

– Катта тил моделларининг кейинги беш йилдаги тараққиётини қандай тасаввур қиласиз? Бу борада асосий қийинчиликлар нималардан иборат?

– Биламизки, катта тил моделлари тобора кўпроқ ривожланиб бормоқда. Лекин, катта тил моделларининг энг катта муаммоларидан бири галлюцинациядир. Яъни модель сизга аслида бўлмаган нарсани айтиши мумкин.

Масалан, йирик тил моделлари пайдо бўлганидан сўнг маълум вақт ўтгач, америкалик ҳуқуқшунослардан бири ундан қандайдир суд иши ҳақида сўраган. У тил моделларига мурожаат қилганда, модель унга шундай жавоб берган: «Ҳа, тахминан шунга ўхшаш масала 10 йил олдин кўриб чиқилган эди ва ушбу масалада суд маълум қарор қабул қилганди».

У судга келиб, 10 йил олдин шундай масала бўлганини ва суд шу тарзда қарор чиқарганини айтди. Масалани ўрганиб чиқишганда, бундай савол умуман бўлмагани маълум бўлди. Катта тил модели шунчаки галлюцинация қилган.

Бу яна муаммоли: чунки галлюцинация қачон содир бўлаётганини ва қачон йўқлигини тушуниш жуда мушкул. Ҳар доим тил модель сизга ҳақиқатга тўғри келмайдиган нарсани айтиш эҳтимоли мавжуд. Ҳа, ҳақиқатга ёки фактларга мос келмайди.

Шу сабабли ҳозирда Google ва бошқа шунга ўхшаш компаниялар сизга жавоб беришганида жавобни қайси веб-сайтлардан олганлигини ҳаволалар билан кўрсатади. Бу эса сизга маълумотнинг тўғри ёки нотўғрилигини текшириш имконини беради.

Ҳозирги кунда олимлар бундай галлюцинациялар қачон содир бўлиши мумкинлигини аниқлашга уринмоқда. Айниқса соғлиқни сақлаш соҳасида хато қилмайдиган агентлар яратишга ҳаракат қилинмоқда. У ердаги хатолар кечириб бўлмайдиган даражада. Шунинг учун ҳозирда уларни қўллаш унча кенг тарқалмаган, яъни ҳеч ким 100 фоиз ишонмайди. Ишонувчи одамлар ҳам бор. Аммо биласизки, ҳозирги кунда «ишон, лекин текшир» тамойили амал қилмоқда.

Шундай экан, инсон омилини бундан бутунлай чиқариб ташлай олмаслигимиз аниқ. Ҳар қандай ҳолатда, ҳеч бўлмаганда, яқин келажакда инсон омили зарур бўлади.

Азиза Халилова суҳбатлашди.

P.S. Суҳбат - Kun.uz сайтининг рус тилидаги редакцияси томонидан амалга оширилган. Интервью сунъий интеллект орқали ўзбек тилига таржима қилинди ва овозлаштирилди. Асл видео билан ушбу ҳавола орқали танишиб чиқишингиз мумкин.