Tribuna.Uz nigohida: «Qo‘qon-1912»

O‘tgan mavsumning 5-turida «Qo‘qon-1912» o‘z maydonida Samarqandning «Dinamo» jamoasi ustidan 2:1 hisobida g‘alaba qozongandi. O‘shanda mezbonlar bosh murabbiyi No‘'mon Hasanovning matbuot anjumanidagi bir fikri e'tiborimni tortgan. «Men shogirdlarimning o‘yinga bo‘lgan munosabatidan xavotirga tushdim, raqibni mensimaslik holatlari bo‘lishidan qo‘rqib turgandim, xayriyat unday bo‘lmadi», - degandi Hasanov.
 
Qizig‘i, o‘shanda «Dinamo» qatorasiga o‘yinlarda g‘alaba qozongan, hatto Toshkentda «Paxtakor»ni yutgan, turnir jadvalida «Qo‘qon»dan oldinda turgandi. Qarang, murabbiy o‘z oldiga vazifalarni vaziyatdan yoki jadvaldan emas, o‘z imkoniyatidan kelib chiqib qo‘ymoqda. Shogirdlaridan xavotir olyaptimi, demak o‘sha shogirdlar ham o‘z darajalarini baland ekanini bilishadi, murabbiy avvalroq buni singdirib bo‘lgan. Demak, No‘'mon Hasanov Qo‘qonda kattaroq jamoa tuzmoqchi, deb xulosaga kelgandim.

Birinchi davrani 2-o‘rinda yakunlagan qo‘qonliklar ikkinchi davrani bo‘sh o‘tkazishdi. Endi esa, bir qator yangi transferlar bilan yangi mavsumga kirib keldi. «Qo‘qon 1912» 4 o‘yindan ikki g‘alaba va ikki mag‘lubiyat bilan 6-pog‘onani egallab turibdi.  

TRANSFeRLAR
«Qo‘qon» ushbu mavsum oldidan o‘zagini saqlab qolgan va faqat pozitsiyalarni kuchaytirish bo‘yicha ish olib borgan kam sonli superliga jamoalaridan biridir. Deyarli barcha yetakchilar saqlanib qolish bilan birga, har bir transfer belgilangan reja asosida bajarilganini ko‘rish mumkin. Mana shu yerda, murabbiyga bir necha mavsum imkoniyat berish jamoaning keyingi qadamlarni tashlashida xato qilmasligini kafolatlaydi. Chunki, bir yarim yildan buyon Qo‘qonda murabbiylik qilib kelayotgan Hasanov jamoani qanday ko‘rmoqchi ekanini allaqachon aniqlab, mavjud muammolarni belgilab olgan.

O‘tgan mavsumdagi asosiy muammo darvozabon pozitsiyasi edi – bu chiziqda Qo‘qonda uch darvozabon doimiy ravishda almashib qo‘riqlashdi va ularning birortasi ham barqarorlik ko‘rsata olmadi. «Neftchi»dan taklif etilgan Yusupov hozircha ishonchni oqlayapti deyish mumkin.

Himoya markazida ham to‘liq yangilanish ro‘y berdi. Dastlabki turlarda Milich-Komilov juftligi muntazam ravishda tandem sifatida harakat qilishyapti. Bu transferlar o‘z navbatida o‘ng qanot himoyasidagi muammoni ham yopdi: o‘tgan mavsumda Jalil Kimsanov u qadar ishonchli ko‘rinmagan, Hasanov natijada uch himoyachi bilan variantlarni ham sinab ko‘rgan edi. Endi esa, Murod Xolmuhamedov o‘ng qanotda to‘p surmoqda.

Suhrob Berdiyev tufayli o‘tgan yili chap qanot hujumi  kuchli ko‘ringandi, bu safar serbiyalik legioner Spremo, hamda Muhammadanas Hasanov (o‘rinbosarlar tarkibidan jalb etildi) kabi futbolchilar qanotlardagi muvozanatni tiklashsa kerak.

Jamoani tark etgan Filip Rayyevats (bu haqida keyinroq) o‘rnini Bahodir Pardayev va Igor Taran kabi yangi futbolchilar bosishga harakat qilib ko‘radilar.   

SXeMA
Hasanov o‘tgan mavsumda sinab ko‘rgan 3-5-2 dan butunlay voz kechgan ko‘rinadi. Merzlyakov chap qanotda lateral rolini bajarib berishi mumkin, ammo o‘ng qanotda bu pozitsiya muammoligicha qolgan bo‘lardi. Jamshid Hasanov ham, Muhammadanas Hasanov ham himoyalanishda u qadar kuchli emaslar, Xolmuhamedov esa, butun qanotni bir o‘zi yopishi qiyin.

Umuman ikki yangi markaziy yarimhimoyachi sotib olinganidan ham bilish mumkinki, Hasanov pastdagi sxemada ko‘rinib turganidek, 4 himoyachi bilan o‘ynaydi. O‘tgan mavsumda himoyada ham o‘ynagan Gojkovich esa, tayanch yarimhimoyasida to‘p surmoqda. Agar futbolchilar orasidagi bog‘lamlar ko‘ngildagidek shakllansa, menimcha, qo‘yida rasmdagi tarkibni optimal deb belgilab olish mumkin bo‘ladi.

Va asosiysi har bir chiziqda No‘'mon Hasanov uchun zaxira variantlar bor. Gojkovich o‘rnini Bahodir Akramov ham to‘ldira oladi. Nosir Otaqo‘ziyev Taranning o‘rnida ham, Ro‘ziyevning o‘rnida ham o‘ynay oladi. O‘z navbatida Bahodir Pardayev markaziy hujumchi sifatida yoki o‘tgan mavsum boshlaridagi kabi chap qanotda o‘ynashi mumkin.

Haqiqiy qanot hujumchilari to‘rt nafar – Berdiyev, Spremo, M. Hasanov va J. Hasanov. Muammo shundaki ularning keyingi uch nafari o‘ng qanotga ixtisoslashgan, chapda esa Berdiyev bilan raqobat qilish qiyin. Balki kelajakdagi rotatsiyalarni o‘ylab, murabbiy «Navbahor» bilan o‘yinda M.Hasanovni chap qanotda ham sinab ko‘rdi.

TAKTIKA
Uchinchi yilga kelib, No‘'mon Hasanovning aynan qanday jamoa qurmoqchi bo‘layotganini payqash mumkin. O‘tgan yili baribir ko‘proq futbolchilarning individual ustunliklariga urg‘u berilgan bo‘lsa, bu safar Hasanovning chizgilarini ko‘rish osonroq bo‘lmoqda.
«Qo‘qon 1912» to‘p nazoratiga asoslangan, ko‘proq mayda va o‘rta masofaga to‘p uzatish orqali pozitsion hujumlar uyushtirish va kombinatsion futbolga urg‘u bermoqda. Buni 4 turdagi statistika ham ko‘rsatib turibdi: Qo‘qon jamoasi bu o‘yinlarning barchasida to‘pni nazorat qilish foizi bo‘yicha ham, paslar va aniq paslar soni bo‘yicha ham raqibidan ustunlik qildi.

Umuman Superligada aynan mana shu yo‘nalishga urg‘u berayotgan jamoalar ko‘p emas. Faqat (balki) «Lokomotiv», qisman «Paxtakor»ni ko‘rsatish mumkin. Demak qo‘qonliklar mashaqqatli, lekin to‘g‘ri yo‘ldan borishmoqda, ya'ni jamoa poydevori va o‘zagi mustahkam shakllanmoqda. No‘'mon Hasanov asosan «Paxtakor»dagi ishlari bilan tanish bo‘lsa-da, ilk murabbiylik qarashlarini aynan Vadim Abramov bilan birga shakllantirganini sezish qiyin emas.

Bundan tashqari, o‘yin uslubidan tashqari, jamoa o‘yinida aniq «fishka»lar ham bo‘lishi kerakki, bu orqali raqibga qiyinchilik tug‘dirish va vaziyatlar yaratish imkoni bo‘ladi. Jamoa o‘yiniga yaxshilab e'tibor qaratilsa, buni ko‘rsa bo‘ladi.

Jamoaning hujum boshlashida qanot himoyachilarning, xususan Xolmuhamedovning o‘rni katta. Bir qator qisqa paslardan so‘ng futbolchilar asosan qanot himoyachisi yordamida oldinga harakatlanishni boshlashadi, bu paytda, muhimi, qanot hujumchisi ham markazga o‘tmaydi va o‘sha qanotda son jihatidan ustunlik qilishga harakat qiladi. Bu nima uchun kerak?

Raqibning qanot himoyachisi Xolmuhamedovga peshvoz chiqa olmaydi, chunki qanotda yana bir futbolchi bor, uni tashlab ketish mumkin emas. Natijada raqibning markazdagi uch futbolchisidan biri Xolmuhamedovning oldini to‘sishga majbur bo‘ladi, bu pallada esa, Gojkovich va Siddiqovdan biri qanotga yaqinlashish orqali, o‘ziga xos uchburchak yaratadi. Bu paytda Milich va Komilovlarning ham ancha yuqorida joylashishlari «Qo‘qon»ga raqib jarima maydoni yaqinida to‘pni nazorat qilish imkoniyatini oshiradi. Qo‘yidagi suratga e'tibor bering: 

  
«Navbahor» darvozasiga kiritilgan gol ham, aynan qanot hujumchisining imkon qadar chiziq bo‘ylab harakat qilgani va natijada Xolmuhamedovning yuqoridagi rasmdagi kabi, ochiq qolgani natijasiga yuzaga kelgandi. 

Bunday uchburchaklar qo‘qonliklar tomonidan maydonning har bir nuqtasida paydo qilinishi mumkin. Siddiqov, Ro‘ziyev, Berdiyev, Spremo kabi futbolchilarning qisqa pastda va driblingda usta ekanliklari ularning imkoniyatini yanada oshiradi.

 
Markazdagi bunday uchliklar raqibning ko‘p futbolchilarini markazga jamlaydi va qanotlarda bo‘shliqlar vujudga keltiradi.

Bunday uslub faqat «Navbahor» uchun tanlanmagandi. E'tiboringizga endi «Qizilqum»ga qarshi o‘yindagi shunga o‘xshash holatlarga qarataman. 

STANDARTLAR
Standart vaziyatlar, ayniqsa, Murod Xolmuhamedov ijrosidagi har qanday masofadan va nuqtadan amalga oshirilayotgan uzatmalari himoyachilar uchun haqiqiy muammoga sabab bo‘lmoqda. O‘tgan mavsumda ham bu «Qo‘qon»ning asosiy qurollaridan biri bo‘lgan va urilgan gollarning 48 foizi standart vaziyatlardan so‘ng yuzaga kelgandi. 

MUAMMOLAR
1) Siddiqov - Ro‘ziyev dilemmasi.
Javohir Siddiqov jamoa safiga kelib qo‘shilmasdan oldin, 2016 yilgi mavsumda Quvondiq Ro‘ziyev Siddiqovning bugungi ishini bajarardi. Himoya va hujumni bog‘lash, driblinglar yordamida oldingi chiziqda son jihatidan ustunlik qilish aynan Ro‘ziyev zimmasiga yuklatilgandi.

O‘tgan mavsumning ikkinchi yarmida Ro‘ziyev Qo‘qonga qaytdi va endi Hasanov bu ikki iqtidorli va o‘xshash futbolchilarga tarkibdan joy topib berish kerak. Hozircha, yarim yildan ortiq vaqt mobaynida bunday sxema o‘ylab topilmadi va ikki futbolchi birgalikda maydonda bo‘lganlarida ulardan birining o‘yinida pasayish sezilmoqda. Yo Siddiqov kuchli o‘ynab, Ro‘ziyev soyada qolyapti, Ro‘ziyevning o‘yini qavushib, jamoa unga o‘ynay boshlaganda esa, Siddiqov e'tibordan chetda qolmoqda. Ulardan «Xavi - Inesta» juftligini yasash hozircha Hasanovning eng katta orzusi bo‘lsa kerak.

Dastlabki turlarda, Siddiqov biroz oldinroqda harakat qildi va orqaroqda harakat qilib hujumlarni boshlash Ro‘ziyevga topshirilgandi. Ammo Ro‘ziyevning o‘yini ko‘ngildagidek chiqmadi va «Navbahor» bilan o‘yinda Siddiqov eski pozitsiyasiga qaytarildi.

Aslida o‘sha o‘yinlardagi eksperiment Siddiqovning o‘yinini ham cheklagan edi. Sababi, Javohir ancha jussasi kichik va jismoniy ko‘rsatkichlari uning asosiy ustunligi emas. Uni raqib jarima maydoniga yaqin joyda o‘ynatishdan foyda kam bo‘ladi. Chunki raqib darvozasiga yaqinlashgan sari bosim ortib, himoyachilarning qarshiligi kuchayib boradi. Javohir esa, bunday vaziyatlarda to‘p uchun kurashishi qiyin. U ko‘proq ochiq xududlarda to‘pni egallashi va tezlik olib, reydlar uyushtirishi,hujumlarni boshlashi kerak. E'tibor bergan bo‘lsangiz, terma jamoa safida Marokashga qarshi o‘yinda ham 1-taymda raqib agressivroq harakat qilganida Siddiqovning o‘yini chiqmadi. Ikkinchi taymda terma jamoamiz ko‘proq to‘p bilan muomala qila boshlagach, va asosiysi Siddiqov sal orqaroqqa o‘tkazilgach, to‘p bilan ko‘proq muomala qila boshladi.

Quvondiq Ro‘ziyev esa, sherigiga qaraganda baquvvatroq, korpus bilan yaxshi o‘ynaydi va yaxshi zarbaga ega. Menimcha, Hasanov uni ko‘proq oldingi chiziqda sinab ko‘rishi kerak.

Balki tayanch yarimhimoyachi Bahodir Akramov qaytgach, Siddiqov-Ro‘ziyev juftligi markazdagi rombning yuqori uchlari bo‘lib harakat qilishar? Ko‘ramiz. 

2) Filip Rayyevats
Rayyevatsning jamoaga qaytmaganini murabbiy futbolchining kasalligi bilan bog‘lagandi. Ammo Filip baribir O‘zbekistonga qaytdi va hozir turnir peshqadami «Bunyodkor»da juda yaxshi o‘yin ko‘rsatmoqda. «Qo‘qon» tarkibiga esa aynan u kabi futbolchi yetishmayapti.

O‘tgan mavsumning katta qismida serbiyalik hujumchi ko‘p gol urmagan, ammo aynan uning faolligi natijasi o‘laroq Berdiyev va Otaqo‘ziyevlar sermahsul o‘yin ko‘rsatishgandi. Tarkibda Rayyevatsning borligi «Qo‘qon 1912» ning uslubiga rang-baranglik olib kirardi va asosiysi tezkor qarshi hujumlarning samaradorligini oshirardi.

Har qanday to‘pga kurashadigan Rayyevats to‘pni egallab istalgan masofaga qadar olib borar yoki jamoadoshlari kelguncha saqlab turardi. Rayyevatsning yo‘qligi tufayli jamoa asosiy qurollaridan biri – tezkorlikdan ayrilib qolgandek.

Igor Taran balki ochilib ketar, ammo u baribir ko‘proq qisqa masofalarda kombinatsion futbolga mos. Nosir Otaqo‘ziyev yoshi o‘tib bormoqda va u butun o‘yin bu tempda o‘ynay olmaydi.  U yuqori qavatlarda g‘olib chiqishi mumkin, ammo bir o‘zi himoyaga bosim o‘tkaza olmaydi, u to‘pni egallaganda yonida sherigi albatta bo‘lishi kerak.

Oldingi chiziqda faqat Bahodir Pardayev qisman Rayyevatsning o‘rnini bosishi mumkin, ammo u ham hozircha yuqori sport formasida emasligi pand bermoqda.   

3) Hujumlarni yakunlash
Yaxshi sport formasidagi hujumchining yo‘qligi jamoa o‘yinini ijobiy natijaga aylantirishda pand bermoqda. Bir qaraganda hammasi yaxshidek, to‘p yaxshi nazorat qilinyapti, kombinatsiyalar, bog‘lamlar qoniqarli darajada ishlamoqda – lekin hujumning yakuniy bosqichida aniq reja ko‘zga tashlanmayapti. Oqibatda, hujumlar kurash maydoniga Xolmuhamedovning yoki Merzlyakovning uzatmasi bilan nihoyasiga yetmoqda.

«Qo‘qon 1912» 4 turda atigi 3 gol (faqat ikki jamoada kamroq ko‘rsatkich)  urdi. Bu o‘tgan yilgi shu davrdan deyarli ikki barobar kam. Undan ham ko‘proq, gollar qanday urilganiga e'tibor bering: bir gol penaltidan, bir gol raqibning himoyadagi xatosidan so‘ng, yana bir gol esa, raqib tomonidan o‘z darvozasiga urildi. 3 goldan 2 tasida raqib bir o‘yinchi kam bo‘lib qolgan pallada sodir bo‘lgan. 

E'TIBOR BeRISh LOZIM
«Qo‘qon 1912» ning asosiy formasi bilishimcha, och havorang, ikkinchi libosi esa oq. Aslida, menimcha, ikkinchi forma to‘qroq rangda bo‘lishi kerak edi. Misol uchun «Navbahor»ga qarshi o‘yinda mehmonlar oq rangli kiyimda harakat qilishdi. Qo‘qon jamoasi esa och havo rangli libosda o‘ynadi. To‘g‘ri, hozirda oq-qora televizorlar vaqti o‘tgandir, lekin baribir, bu jihatni salbiy baholagan bo‘lardim.

XULOSA
Albatta, bu fikrlar ko‘proq o‘tgan mavsum va ushbu mavsumdagi dastlabki 4 o‘yindan keyin chiqarilgan xulosalardir. Tan olish kerak, 4 tur bugungi jamoaga to‘liq baho berish uchun yetarli emas. Birinchidan, qo‘qonliklar 4 o‘yindan 3 tasini safarda o‘tkazdilar. Ikkinchidan esa, hali jamoa «Paxtakor», «Nasaf», «Lokomotiv» yoki «Bunyodkor» kabi kuchli jamoalar bilan uchrashmadi. Hasanov shogirdlari bu raqiblarga qarshi ham mana shunday kombinatsion va xotirjam o‘yin ko‘rsata olishadimi? Bu juda murakkab savol. Chunki individual mahoratga emas, sistemaga tayaniladigan jamoalarga nisbatan qarshilik saviyasi va yuklamalar oshsa, bog‘lamlar ishlamay qolishi va jamoa sochilib ketishi ham mumkin.

Umumiy holatda esa, jamoa ko‘rsatayotgan o‘yin sifati, ijrochilar mahorati va tarkibning uch yildan buyon shakllanib kelayotganini e'tiborga olsak, nazarimda, top-4 dan tashqari, qo‘qonliklar «Buxoro» va «Navbahor» bilan birga kuchli oltilik uchun kurashishsa kerak.

Qahramon Aslanov