Ombudsman: Kubatin sud adolatli o‘tishini kutmoqda, uning yashash sharoiti qoniqarli

Oliy Majlisning Inson huquqlari bo‘yicha vakili (Ombudsman) Ulug‘bek Muhammadiyev Kun.uz'ga eksklyuziv intervyu berib, unda ayrim masalalar yuzasidan o‘z mulohazalarini bildirdi. 

—Ba'zida jurnalist yoki bloger hibsga olingani haqida shov-shuvlar tarqalmoqda. Masalan, Andrey Kubatin hibsdaligida opasining shikoyatlari yoki yana bir blogerning boshqa taxallusdagi maqolalari uchun qamalganligi kabi holatlar ijtimoiy tarmoqlarda muhokamalarga sabab bo‘ldi. Shu o‘rinda tabiiy savol paydo bo‘ladi: Ombudsman qaysi holatlarda fuqarolarning huquqlarini himoya qiladi? Uning himoya mexanizmi qanday ishlaydi?

—Birinchi navbatda, biz aynan fuqarolarning murojaati bilan ishlaymiz. Agar fuqaro bizga murojaat qilsa, biz, albatta, u bilan shug‘ullanamiz. Lekin biz fuqaro qanaqa mavzuda murojaat qilishidan qat'i nazar, uning ijtimoiy tarmoqlarda shov-shuv bo‘lib ketishiga yo‘l qo‘ymaymiz. Sababi qonunchiligimizga ko‘ra, murojaat qilgan fuqaroning shaxsiy huquqlari himoya qilinishi va jamoatchilikka e'lon qilinmasligi kerak degan masala bor. 

Ikkinchi tarafdan esa biz murojaat qilingandan keyin qonunda belgilangan tartib bo‘yicha o‘z ta'sir choralarimizni ko‘ramiz.

Biroq, aytaylik, holat jinoyat bilan bog‘liq bo‘lsa yoki sud jarayoni ketayotgan bo‘lsa, Ombudsmanning bu jarayonga aralashishga haqqi yo‘q. Va bu to‘g‘ri. Chunki tergov jarayoniga xalaqit bermaslik qonunda ko‘rsatib o‘tilgan. Biz sudgacha bo‘lgan vaqtda fuqaroning sog‘ligi, unga tazyiq o‘tkazilmasligi himoyasi bilan shug‘ullanamiz. Biroq tergovga aralashish ombudsmanning vakolati emas. Sud jarayoni ham xuddi shunday.

Shunday bo‘lsa-da, hozir ko‘pchilikning fikriga tayanib yangi amaliyotni qo‘llayapmiz. Unga ko‘ra, sudning adolatli o‘tishini ta'minlash maqsadida vakilimiz kuzatuvchi sifatida sudda ishtirok etishni boshladi.

Monitoring qilish jarayonida ham har bir shaxsning yashash sharoiti, ishlash, ovqatlanish sog‘ligi bilan bog‘liq holatlarni o‘rganamiz. Agar huquq buzilish holatlarini ko‘rsak, albatta, o‘z ta'sir choramizni ko‘ramiz.

Masalan, Kubatinning shaxsan o‘zi bilan uchrashib, holatni o‘rganganimizda u sharoitdan qoniqayotganligini va faqat sudning adolatli o‘tishini kutayotganini bildirgan. Ta'kidlaganimdek, sudga aralashishga haqqimiz yo‘q. Fuqaroning saqlanish sharoitini nazoratga olish esa bizning zimmamizda.

O‘ylaymanki, insonlarning shaxsiy huquqi, taqdirini internetda ovoza qilib, buning ortidan bonus yig‘ish etikaga to‘g‘ri kelmaydi. Shu jihatdan biz o‘rganilgan o‘ta muammoli vaziyatlarni o‘z hisobotimizda aks ettirib boramiz va Oliy Majlisning har ikki palatasiga topshiramiz. Bundan tashqari, Vazirlar Mahkamasi, Prokuratura, Ichki ishlar vazirligi kabi hamma tegishli tashkilotlarga ham hisobot yetkaziladi.

Ayrimlari bo‘yicha esa o‘rganishlarimiz natijasining ma'lum taraflarini ijtimoiy tarmoqlar va OAVlarda ham yoritib bormoqdamiz. Nafaqat murojaatlar, balki qonunga muvofiq o‘z tashabbusimiz bilan ham o‘rganish ishlarini olib borishimiz mumkin. Masalan, jazoni o‘tash muassasalarida yaqinda o‘tkazilgan monitoring ham aynan tashabbus bilan amalga oshirilgan. 

Video: Youtube

Video: Mover (tas-ix)

Ma'lumot uchun, 1984 yili Toshkent viloyatida tug‘ilgan turkolog-olim Andrey Kubatin  Jinoyat kodeksining 157-moddasida («davlatga xoinlik qilish»)  nazarda tutilgan jinoyatlarni sodir etishda ayblanib, 2017 yili 11 yillik qamoq jazosiga mahkum etilgan.

«Jinoyat kodeksining 157-moddasidan («davlatga xoinlik qilish») ko‘pincha noto‘g‘ri maqsadlarda foydalanishgan. Masalan, turkolog tadqiqotchi Andrey Kubatin ishi bunga misol bo‘lsa, bundan tashqari ayrim harbiylar ham shu ayblov bilan qamalib ketdi», —  deya ta'kidlagan Human Righs Watch tashkiloti vakili Stiv Sverdlov Kun.uz bilan suhbatda. Uning qayd etishicha, Kubatin ishi singari boshqa masalalarda ham professional tergov tashkil etilishi maqsadga muvofiq bo‘ladi. 

Kubatinga nisbatan e'lon qilingan sud hukmiga ko‘ra, u chet el fuqarosiga ma'lum pul evaziga go‘yoki O‘zbekiston Davlat arxivi va Sharqshunoslik institutida saqlangan elektron kitoblarni sotgan.  Andreyning yaqinlari, xususan turmush o‘rtog‘i Feruza Jumaniyozova va Klara Saxarova ayblovni inkor etib, tergov va sud jarayonlari shaffof o‘tmaganini iddao qiladi.

Alisher Ro‘zioxunov