O‘zbekiston | 21:10 / 05.03.2020
38132
10 daqiqa o‘qiladi

O‘zbekistonga to‘g‘ridan-to‘g‘ri sarmoya kiritmoqchi bo‘lgan kanadalik yirik tadbirkor Mirziyoyevdan umid qilmoqda

Kanadaning SkyPower Global energetik kompaniyasi O‘zbekistonga 1,3 mlrd dollarlik to‘g‘ridan-to‘g‘ri sarmoya kiritish bo‘yicha «O‘zbekneftegaz» bilan shartnoma imzolagan. Biroq, salkam 2 yildirki, mazkur bitim taqdiri noma'lum bo‘lib qolmoqda. Kompaniya rahbari Kerri Adler VOA – «Amerika ovozi» muxbiriga bergan intervyusida o‘zi va kompaniyasi duch kelayotgan muammolar haqida so‘z yuritdi.

Foto: «AmerikaOvozi.com»

2018 yilning may oyida O‘zbekiston rahbari Shavkat Mirziyoyev AQShga tashrif buyurganida ushbu mamlakat biznes doiralari vakillari bilan 4 mlrd AQSh dollaridan ortiq sarmoya borasida hujjatlar imzolangan edi. Ular orasida eng yirik bitim, Kanadada asos solingan, lekin aksiyalarining katta qismi amerikaliklarga tegishli SkyPower Global energetika kompaniyasi bilan imzolangandi.

Muqobil quvvat manbalari bilan ishlaydigan bu xalqaro shirkat Shavkat Mirziyoyevning Amerikaga safari oldidan Toshkentda 1,3 milliard dollarlik to‘g‘ridan-to‘g‘ri sarmoya yuzasidan kelishib olgan edi. Katta shov-shuv, va'dalar hamda tabiiyki, gulduros qarsaklar ostida boshlangan hamkorlik bugun qay ahvolda? Sarmoya kiritish bilan bog‘liq jarayonlar qay bosqichda?

«Loyihalar boshlanmay turibdi», - deydi SkyPower Global rahbari Kerri Adler «Amerika ovozi»» bilan muloqotda. Buning sababi, O‘zbekiston Moliya vazirligi kompaniyaga to‘lov kafolati bermaganidadir. Vaholanki, prezident Mirziyoyev buni vazirlikka 2018 yilda buyurgan. Shartnomaga ko‘ra, SkyPower Global ishlab chiqargan tokning kilovatti uchun «O‘zbekenergo» 6 sent to‘lashi kerak bo‘ladi. Agar to‘lovni amalga oshirolmasa, davlat buni qoplashi shart. Mana shunday kafolat berilmasa, nafaqat biz balki hech kim O‘zbekistonda biznes qilmaydi», deydi Adler.

«O‘zbek hukumati, bunday kafolat shu vaqtgacha nima uchun berilmayotganini tushuntirishga shoshilmayapti. «Amerika ovozi» Moliya vazirligi, shuningdek, Investitsiyalar va tashqi savdo vazirligiga murojaat qilib, masala yuzasidan ularning qarashlarini so‘radi. Ayni vaqtda, uning javobi kutilmoqda, deyiladi», xabarda.

Toshkentdagi ishonchli manbalarga ko‘ra, muammo ortida bir necha omillar bor, lekin ikkitasi ahamiyatga molik.

Birinchidan, SkyPower Global ishlab chiqargan tokning narxi qimmat va arzonroq takliflar bor.

Ikkinchidan, bu investor so‘rayotgan kafolatlarni berish O‘zbekiston qonunlariga zid.

Unda prezidentning bu boradagi qaroriga nima bo‘ladi? Balki, rasmiy Toshkent SkyPower Global bilan muzokarani qaytadan olib borar? AQSh va Kanada rasmiylari esa, o‘z navbatida, tomonlarni muloqotga va kelishib olishga chaqirmoqda. Vashington O‘zbekistonni har bir bitim va kelishuvga binoan qadam tashlashga undamoqda.

Endilikda, SkyPower Global rahbari butun umidini prezident Shavkat Mirziyoyevga bog‘lagan, chunki uning ta'kidlashicha, Kerri Adler O‘zbekistonga aynan davlat rahbarining taklifi bilan borgan va unga ishongani uchun ham sarmoya kiritishga bel bog‘lagan.

Video thumbnail
{Yii::t(}
O'tkazib yuborish 6s

Navbahor Imamova: — SkyPower Global 1,3 mlrd dollar evaziga O‘zbekistonda quyosh nuridan 1000 megavatt energiya ishlab chiqarish tizimini yaratishi kerak edi. O‘zbekiston tarixidagi eng yirik sarmoya, to‘g‘ridan-to‘g‘ri investitsiya va birinchi energetik xarid kelishuvi sifatida qayd etilgan edi. Ikki yildan beri O‘zbekiston bilan hamkorsiz, qanday kechyapti?

Kerri Adler: — 2017 yildan beri juda hayajonli davrni boshdan kechirdik. Xorijdan to‘g‘ridan-to‘g‘ri investor uchun ulkan saboq, desam bo‘ladi.

Navbahor Imamova: — O‘zbekiston chet eldan sarmoya jalb etishga urinar ekan, sizning tajribangiz nihoyatda qiziq. Shu bois, siz bilan bu borada gaplashishni xohladik. Shu kungacha bir necha million dollar sarfladingiz, respublika bo‘ylab quyoshdan quvvat olish tizimini yo‘lga qo‘ymoqchisiz, shundaymi?

Kerri Adler: — Hukumat bilan bu borada kelishib olganmiz - toksiz qiynalayotgan ikki viloyat e'tiborimiz markazida. Samarqand va Navoiy. Birinchi loyiha Samarqand viloyatida, ikkinchisi esa Navoiyda bo‘ladi. Lekin sizga kompaniyamizning O‘zbekistondagi ishlari xususida kengroq ma'lumot bermoqchi edim.

2017 yilda BMTda prezident Shavkat Mirziyoyev kelganida rasmiy ziyofatga taklif qilindim. AQSh Tijorat vazirligi va xalqaro kompaniyalarning rahbarlari bir davraga to‘plandi. Prezident mendan turishni so‘radi va O‘zbekiston hukumati o‘z izlanishlariga asoslanib, dunyo bo‘ylab energetika ta'minotchilarini o‘rganib chiqib, bizga ishonch bildirgan holda, tajribamizga tayanib, O‘zbekistonda quyosh energiyasi sanoatini rivojlantirishga qaror qilgani haqida aytdi. Men ziyofatga taklif qilinganim uchungina borgan edim.

Navbahor Imamova: — Kutmagansiz...

Kerri Adler: — Hatto maqsad ham yo‘q edi. O‘zbekistonni bilmas edik.

Navbahor Imamova: — Lekin O‘zbekiston sizni bilardi, tekshirgan edi va siz bilan ishlashga ahd qilgan edi, shundaymi?

Kerri Adler: — Bizni taklif qilishgan edi, xolos.

Navbahor Imamova: — Va kutilmaganda «keling, biz bilan hamkorlik qiling, sarmoya kiriting» degan taklif bo‘ldi, shunday oliy darajada.

Kerri Adler: — Nafaqat sarmoya qiling, degan gapni eshitdik, prezident Shavkat Mirziyoyev shaxsan o‘zi menga qarab, «ikki hafta ichida Toshkentga keling, taklif va shartnoma bilan, tushunarlimi?», dedi. Men ham rozi bo‘ldim.

Navbahor Imamova: — Juda qiziq. Hajm haqida gap bo‘ldimi? Raqamlar masalan?

Kerri Adler: — Yo‘q. Yirik kompaniyalar, biz qatori GE (General Electric), yuridik firmalar va boshqa bizneslar, 10-11ta edik, O‘zbekiston bilan yaqindan ishlashga taklif qilindik. Prezident Mirziyoyev bizni mamlakatga yordam berishga ko‘ndira oldi, desam bo‘ladi. Undan eshitganlarim menda kuchli taassurot qoldirdi. Men BMT doirasida dunyo rahbarlari bilan azaldan ishlab kelaman, aynan muqobil energetika bobida. BMTning oldingi bosh kotibi Pan Gi Mun bilan yaqin edim va hozirgi bosh kotibning o‘rinbosari Amina Muhammad bilan hamkorligim kuchli. Lekin O‘zbekiston rahbariga qarab lol qolgandim, dangal murojaati yoqqandi.

Misli ko‘rilmagan darajada ochiq gapirganiga qoyil qoldim. Davlat rahbari, zaldagi eng yuqori lavozimdagi shaxs, o‘rnidan turib, bizga qarata dediki, «Shimoliy Amerika ahli, amerikaliklar, bu borada bizdan ustasiz. Biz sizdan o‘rganishimiz kerak. Mamlakatimizga kelib ko‘rsating, bu soha qad ko‘tarishi uchun yordamlashing. Ishlab chiqarishni yo‘lga qo‘ying». Prezidentning bu gaplari yurakka o‘tirdi. Lekin qanday qilib, deya hayron edim.

Nima uchun aynan SkyPower Global tanlandi? Biz haqimizda qaydan bilishdi? Tanlov qanday kechdi? AQSh kompaniyamizni quvvatlab keladi, xuddi Kanada hukumati singari. Rivojlanayotgan mamlakatlarda ishlaymiz. Balki shulardan bilishgandir, lekin menga bu juda qiziq edi, shaxsan. Shavkat Mirziyoyevdek oliyjanob rahbar bizni alohida taklif qilayotgani qiziq edi.

Navbahor Imamova: — Va siz bu borada prezidentning o‘zi bilan bafurja gaplasha oldingizmi?

Kerri Adler: — Ha, gaplashdim, tarjimon orqali albatta. Prezidentning ko‘ziga tik qarab aytdimki, «O‘lkangizga boraman. Lekin, siz menga so‘z bering, borsak, yirik sarmoya qilishga qaror qilsak, siz hozir aytayotgan islohotlar amalga oshadi, yuzlab odamlar oldida zimmangizga olayotgan majburiyatlar va berayotgan va'dalaringizni bajarasiz. Shavkat Mirziyoyev menga qo‘l berib, «ikki haftada Toshkentga boring», dedi. Men, ikki haftada 15 kishilik jamoam bilan yetib bordim. Ungacha «Deloitte» biz uchun O‘zbekistondagi imkoniyatlarni o‘rganib chiqdi. Taklif va kelishuvlar ustida ishladik. O‘zbekistonda nima qila olishimiz yuzasidan qaror qildik, nima zarur ekanini tushundik. Bir dunyo mablag‘ ketdi buning hammasiga va bordik.

Navbahor Imamova: — Ikki hafta ichida ulgurdingizmi shuncha narsaga?

Kerri Adler: — Tasavvur qilolmaysiz qanchalik tez harakat qilganimizni.

Navbahor Imamova: — 2017 yilning kuzi...

Kerri Adler: — Shunday. Ikki kunda Toshkentdagi kelishuvni qog‘ozga tushirdik, ya'ni dastlabki hujjatni imzoladik. Memorandum emas edi bu, jiddiy biznes reja. Unga ko‘ra, SkyPower Global 1,3 mlrd dollarga teng sarmoya kiritadi, O‘zbekistonda quvvat ishlab chiqaradi.

Navbahor Imamova: — Mamlakat uchun misli ko‘rilmagan shakl va hajmdagi investitsiya.

Kerri Adler: — Ha, eng kattasi. Juda katta risk edi bizga. Lekin buni bir sabab bilan qildik. Men shu kungacha juda ko‘p davlatlarning rahbarlarini ko‘rdim. Anchasi bilan yaqinman, do‘stman. Ular orasida Shavkat Mirziyoyev singari o‘z xohishini dangal va ishonch bilan tushuntira oladiganlar kam. Bu mamlakatga yordam kerak va buni ochiq tan olib, hamkorlikka chaqirish, taklif qilish. Biznes imkoniyat bor, islohotlarimiz orqali sharoit yaratamiz, deyish. Bizni ko‘ndirdi. 18 yildan beri muqobil energiya sohasidaman. Lekin faoliyatimda hech qachon shunday qadam tashlamaganman. Shavkat Mirziyoyev meni ko‘ndirdi. Oliyjanobligi va xarizmasi bilan menga u Kennedilarni eslatdi. O‘zini tutishi, muomalasi. Menga juda ma'qul bo‘ldi.

Suhbat davomini videolavha orqali tinglashingiz mumkin.

Mavzuga oid