Jeddah Tower qurilishi qayta boshlandi – Saudiya Burj Xalifani ortda qoldira oladimi?

2013 yilda Saudiya Arabistonining Jidda shahrida Jeddah Tower deb atalgan osmono‘par bino qurilishi boshlanadi. Biroq 2018 yilda binoning 67 qavati ko‘tarilgan paytda moliyaviy muammolar tufayli qurilish to‘xtatiladi. Bundan bir necha kun oldin Qirollik oilasi Jeddah Tower qurilishi qayta boshlanishini ma’lum qildi.

XX asrgacha olti qavatdan baland bino qurilmagan. Bunga baland binolarga zinalar o‘rnatish, uning tepa qismiga suv chiqarish qiyinligi va boshqa omillar sabab bo‘lgan.

Elektrdan foydalanish ommalashgandan so‘ng XX asr boshlarida baland binolar qurilishi boshlanib ketadi. Osmono‘par binolar qurilishi esa 1930-yillardan avj oladi.

Hozirgi o‘lchovlarga ko‘ra bino osmono‘par maqomini olishi uchun u kamida 150 metr va undan baland qilib qurilishi kerak. Shuningdek, 300 metrdan baland qilib qurilganlari juda baland osmono‘par binolar deb ataladi.

Ma’lumotlarga ko‘ra, hozirgi paytda dunyoda balandligi 150 metrdan oshadigan qariyb 5 mingta bino bor. Yana mingga yaqini qurilish jarayonida.

Ular orasida qurib bitkazilgan juda baland osmono‘par binolar soni 200 ga yaqin. Qurilayotganlari esa 130 tadan oshadi. Shuningdek, 200 dan oshiq osmono‘par bino qurilishi to‘xtatilgan. Ular orasida juda baland maqomiga ega bo‘lganlari soni 40 ta.

Bir paytlar dunyoda eng ko‘p osmono‘par binolar AQShda edi. So‘nggi 30 yilda vaziyat tubdan o‘zgardi va shiddat bilan rivojlangan Xitoy birinchi o‘ringa chiqib oldi.

Hozirgi kunda “Chin yurti”da 2 100 tadan oshiq osmono‘par bino bor. Ikkinchi o‘rinda AQSh – 800 tadan oshiq. Keyingi o‘rinlarda BAAda 252 ta, Yaponiyada 252 ta, Janubiy Koreyada 220 ta, Avstraliya 110 ta, Singapur va Malayziyada 90 ta.

Sobiq ittifoq respublikalari orasida eng ko‘p osmono‘par bino Rossiyada – 50 ta atrofida.

Qurilishi to‘xtatilgan osmono‘par binolar orasida Saudiya Arabistonining Jidda shahrida qurilayotgan Jeddah Tower binosi ham bor. Yaqinda saudiyaliklar qurilish ishlari qayta boshlanishi haqida xabar berdi.

Bu bino shunisi bilan ahamiyatliki, agar u bitsa Dubaydagi Burj Xalifani quvib o‘tadi va dunyodagi eng baland binoga aylanadi.

Jeddah Tower

Saudiyada Dubaydagi Burj Xalifadan ham baland bino qurish rejasi haqida ilk xabarlar 2000-yillar oxirlarida chiqqandi. Loyiha tashabbuskori Yaqin Sharqdagi eng boy odamlardan biri, Saudiya shahzodasi Valid ibn Talal hisoblanadi.

Avvalroq Valid qirollik oilasiga tegishli Kingdom Holding Company kompaniyasi prezidenti edi. 2009 yilda bo‘lajak qurilishni moliyalashtirish uchun maxsus kompaniya – Jeddah Economic Company (JEC) tashkil etiladi. 2010 yilda Valid ibn Talal qurilish kompaniyasi bilan shartnoma imzolaydi.

Saudiya qirollik oilasi bu binoni Jidda shahridan 32 km uzoqlikdagi cho‘lda, Qizil dengizning Sharm Al-Bihar ko‘rfazi yaqinida qurishni rejalashtiradi.

Bino va uning ichida joylashadigan turli uskunalar loyihasi bo‘yicha bir nechta taniqli kompaniya ishlaydi. Jumladan, loyihani Britaniyaning Hyder Consulting kompaniyasi ishlab chiqadi.

Arxitektura loyihasini Saudiyaning Omrania & Associates kompaniyasi tayyorlaydi. Muhandislik ishlarini bajarish Britaniyaning Arup kompaniyasiga topshiriladi.

Loyiha menejeri sifatida Amerikaning Bechtel korporatsiyasi tanlanadi. Taniqli arxitektor Edrian Smit loyiha bosh arxitektori etib tayinlanadi.

2010 yilda AS+GG Architecture kompaniyasi binoning qurilish loyihasi tayyor bo‘lganini ma’lum qiladi. Loyihada bino balandligi 1 097 metr bo‘lishi belgilangan. Jeddah Tower bitsa Dubaydagi Burj Xalifadan 180 metr balandroq bo‘ladi.

Boshida Jeddah Tower binosining balandligini 1 600 metr qilib qurish rejalashtiriladi. Biroq bino quriladigan joydan olingan yer jinslari tekshirib ko‘rilganda, u yerda 1 000 metrdan baland bino tiklab bo‘lmasligi ayonlashadi. Shundan so‘ng binoni ming metrdan sal oshiqroq qilib qurishga qaror qilishadi.

Loyihaga ko‘ra bino 167 qavatdan iborat, quriladigan umumiy maydon 530 ming metr kvadrat bo‘lishi rejalashtirilgan. Binoga ofislar, mehmonxonalar, aholi xonadonlari, savdo markazi joylashtirish ko‘zda tutilgan.

Jeddah Tower binosining qiymati 1,2 mlrd dollarga, osmono‘par binoni o‘z ichiga oladigan Kingdom City shaharchasi loyihasi esa 20 mlrd dollarga baholangan.

Shaharcha 80-100 ming aholi yashashi uchun mo‘ljallab quriladi va unda boylar uchun hashamatli uy-joylar, mehmonxonalar, biznes va savdo markazlari bo‘ladi.

Qurilishning boshlanishi

2012 yilda Germaniyaning Bauer kompaniyasi pudratchi kompaniya bilan binoning 120 metrli poydevorini qurish bo‘yicha kelishuv imzolaydi. 2014 yilda poydevor qurilishi bitadi va binoning asosiy qismini qurish ishlari boshlanadi.

2016 yil yozda binoning markaziy o‘q qismida 61 qavat, xonalar hisobida esa 50-qavat qurib bitkaziladi. O‘shanda uning balandligi 246 metrga yetgandi.

2018 yil boshida moliyaviy muammolar tufayli qurilish to‘xtab qoladi. O‘shanda quruvchilar Jeddah Tower binosining 67-qavatini qurib bitkazishgandi.

Ko‘p o‘tmay qurilishning qayta boshlanishi haqida xabarlar tarqaladi. 2020 yil boshlarida yana bir nechta qavat quriladi va ishlar yana to‘xtab qoladi. Hozirgi paytda Jeddah Tower’ning 71-qavati qurib bitkazilgan. Rejaga ko‘ra bino 167 qavat bo‘lishi kerak.

Jeddah Tower bitsa undan qanday foydalaniladi?

Rejaga ko‘ra osmono‘par bino bitsa, uning yerto‘lasidagi ikkita qavatda avtoturargoh, texnik xonalar, savdo do‘konlari va restoranlar joylashadi.

1-qavatda kutib olish zali va ofislar hududi, 2-qavatda to‘liq savdo markazi joylashadi. Binoning 27 ta qavatida (3-5, 16-17, 29-32, 48-50, 90-92, 141-143, 158-167) texnik qavatlar bo‘ladi.

Jami 67 ta qavatda (6-15, 18-28, 35-46, 51-63, 67-78, 80-88) ofislar joylashadi. 7 ta qavatda (33-34, 65-66, 93, 125-126) yuqoriga ko‘tarilishda lift almashadigan o‘tish manzillari bo‘ladi.

20 ta qavat (94-113) yashash xonadonlari uchun ajratiladi. 4 ta qavatda (47, 64, 79, 89) yong‘in xavfsizligi uskunalari joylashtiriladi.

39 ta qavat (115-124, 127-139, 144-156) mehmonxonalar uchun ajratiladi. Tomosha maydonchasi 157-qavatda joylashadi.

Jeddah Tower bitgandan so‘ng uning tomosha maydonida 113 km radiusdagi joylarni ko‘rish mumkin bo‘ladi.

Jeddah Tower qachon bitadi?

2025 yil 20 yanvar kuni Kingdom Holding Company osmono‘par bino qurilishi qayta boshlanganini e’lon qildi.

Rejaga ko‘ra binoni 42 oyda, 2027 yilning yozigacha qurib bitkazish ko‘zda tutilgan. Bino ichini ta’mirlash ishlarini 2028 yilda tugatib, o‘sha yildan boshlab Jeddah Tower’dan foydalanish rejalashtirilgan.

Jeddah Tower va uning atrofida quriladigan shaharcha Saudiyada 2016 yilda e’lon qilingan Saudi Vision 2030 loyihasining bir qismi hisoblanadi.

Bu loyihaga ko‘ra, 2030 yilgacha Saudiya Arabistoni hozirda neftdan keladigan foydaga bog‘lanib qolgan YaIM hajmining ma’lum bir qismini sayyohlik va yana bir qator boshqa sohalarni rivojlantirish orqali topishni maqsad qilgan.

Umumiy hisobda 2030 yilga qadar Saudiyada har birining qiymati bir necha mlrd dollarni tashkil etadigan 20 dan ortiq loyihalar ishga tushirilishi kerak.

Jumladan, Tabuk viloyatidagi shaharcha, Ar-Riyoddagi ko‘ngilochar maskan va bog‘, Dariyya viloyatidagi shahar, Ar-Riyoddagi Qirol Salmon nomidagi park, metro va boshqa loyihalar qurib bitkazilishi rejalashtirilgan.

Qurilishi rejalashtirilgan boshqa binolar

Dubaydagi Burj Xalifa bitgach dunyoning bir nechta davlatlarida balandligi undan o‘tadigan binolarni qurish rejalashtiriladi.

Jumladan, BAAda 1 345 metr balandlikdagi Dubai Creek Tower osmono‘par binosini qurish loyihalashtirilgan. 2016 yilda Muhammad ibn Rashid Al Maktum bino poydevori qurilishining ochilish marosimida qatnashgandi.

2018 yilda poydevor bitadi. Biroq bino qurilishi boshlanmaydi. 2020 yilda koronavirus ishlar boshlanishiga to‘sqinlik qiladi.

Keyinchalik bino arxitekturasi o‘zgartirilishi va shu tufayli Dubai Creek Tower qurilishi noma’lum muddatga to‘xtatilgani e’lon qilinadi.

Shuningdek, yaponlar Tokioda 1 700 metrli Sky Mile Tower binosini qurishni rejalashtirgan. Bu binoda asosan aholi xonadonlari bo‘ladi va bitsa unda 55 ming odam yashashi mumkin.

Keyingi paytlarda Sky Mile Tower qurilishi bekor qilingani haqida xabarlar tarqalmoqda. U aniq quriladimi yoki to‘liq bekor qilindimi, hozircha aniq emas.

G‘ayrat Yo‘ldosh tayyorladi.