Xo‘rozqand chet elniki desa... Yoxud milliy geoportal bo‘laturib, xorijnikiga valuta sarflanyapti

Obektiv axborotsiz to‘g‘ri qarorlar qabul qilib bo‘lmaydi. Axborot asri esa ma’lumotlar bilan ishlashni karrasiga osonlashtirdi. Kun.uz Prezident administratsiyasi huzuridagi Strategik islohotlar agentligi Delivery Unit ofisida bo‘lib, jamoa amalga oshirgan ishlar bilan tanishdi. Savol uyg‘otgan jihat – katta hajmda ma’lumot bazasi to‘planib, uni vizuallashtirish bo‘yicha ishlar qilinganiga qaramasdan, davlat idoralari xorijiy servislarning pulli xizmatidan foydalanyapti.

{Yii::t(}

O'tkazib yuborish 6s

O'tkazib yuborish

Tasavvur qiling, barcha ma’lumot shundoq kaftingiz ustida: qayerda qancha maktab va bog‘cha bor, hojatxonasi qanaqa, qayerda yo‘llar yaxshi, qayerda yomon, qaysi qishloqqa suv borgan, qaysiga bormagan, mansabdorlar qayerda qancha davlat pulini o‘maryapti... Oxirgisini oshirib yubordim – bunaqa imkoniyat hali yo‘q.

Ammo anchagina ma’lumotlarni bir joyga yig‘ib, shundoq kartaga qarab ko‘rib turish mumkin. Bu qayerda sharoitni yaxshilash kerakligini bilib turish imkoniyatini beradi. Mahallangizda qaysidir sharoit yomon bo‘lsa, shundoq ko‘rinib turadi. Agar mahallangiz “yaxshi” qilib ko‘rsatilgan bo‘lsa, siz bu resursga kirib “yo‘q, bu yerda yolg‘on yozilgan” deb yozishingiz mumkin. Qaror qabul qiluvchilarga to‘g‘ri qarorlar qabul qilish imkoniyatini beradi bu. 

Prezident apparati qoshidagi Delivery Unit aynan shu ish bilan – O‘zbekiston bo‘ylab nima, qayerda, qachon – ko‘plab ma’lumotlarni bir joyga yig‘ib, shundoq kartaga qarab bilib turish imkoniyatini yaratish bo‘yicha ish olib bormoqda. Jamoa mehmoni bo‘ldim va savollar berdim.

Farhod Omonov, ma’lumotlar tahlilchisi: Geoportalning asosiy maqsadi — budjetdan ajratilayotgan mablag‘larni ijtimoiy obektlarga to‘g‘ri yo‘naltirish va uni baholash. Qanchalik mablag‘lar to‘g‘ri ajratildi, obektlar holati qanday – shular to‘g‘risidagi umumiy ma’lumotlarni shakllantirish uchun ma’lumotlarni yig‘dik. Nafaqat maktab, bog‘cha, sog‘liqni saqlash va sport obektlari to‘g‘risidagi ma’lumotlarni. Birinchi marta geografik axborot tizimi bilan bog‘langan platforma shakllandi.

10164 ta maktab va filiallar geografik joylashuvi bo‘yicha kadastr ma’lumotlari bilan birlashtirildi. Maktablarga doir viloyatlar kesimida so‘rovnoma ishlab chiqdik, maktab direktorlari uchun alohida platforma qildik. Direktorlar login-parol bilan kiradi va o‘zining maktabi to‘g‘risidagi infratuzilmaga oid ma’lumotlarni kiritadi.

Undan tashqari, biz “Real holat” degan Telegram-boti orqali aholidan ma’lumotlarni jamladik. Nafaqat maktab yoki infratuzilmaga oid, balki yo‘llarning qoplamasi, ichimlik suv va kanalizatsiyaning holati, suv ta’minotidagi billing to‘g‘risidagi ma’lumotlarni to‘pladik.

Alohida sayt ham bor vazirlik idoralariga ma’lumotlarini nazorat qilish va ko‘rish, tahlil qilish uchun.

140 dan ortiq har xil indekslarimiz bor. U nima ma’lumot beradi? Undan asosiy ko‘zlangan maqsad — masofadan zondlash orqali aholining o‘zgarishini bilish. Ikkinchisi – sputnikdan olingan snimkalarga ishlov berish orqali yashillik zonalarimiz qaysi tomonga ketyapti, qurilish qaysi tomonga ko‘proq siljiyapti degan savollarga javob olish. Shunga qarab, kelajakda maktablarni qurish, rejalashtirish ishlarini to‘g‘ri amalga oshirish uchun mo‘ljallangan.

Resursimiz dizayni ustida ham hali alohida ishlayapmiz.

Quduq bor, maktab bor. Suvni o‘lchashimizda bizga eng kerakli bo‘ladigan narsa — balandlik to‘g‘risidagi ma’lumot. Ya’ni ikkita obektning o‘rtasidagi balandlik yoki yo‘l davomidagi balandliklarning o‘zgarishi hisobiga ertaga tortib o‘tadigan quvurlarning aniq hisobini qilish uchun bizga eng kerakli bo‘ladigan narsa shu model.

Sayt oktyabrdan to‘liq ishga tushganda, biz uni OneID tizimi bilan integratsiya qilamiz. Fuqarolar o‘zi kirib, har bitta maktab bo‘yicha ma’lumotlarni ko‘radi: ichimlik suv va kanalizatsiya markazlashganmi? O‘z farzandi o‘qiydigan maktab borasida shubha bo‘lsa, ma’lumotga kiradi va fikrini kiritadi.

So‘rovnoma chiqadi. O‘sha so‘rovnomani to‘ldiradi. Biz ularni jamlaymiz, maktablardan ham jamlagan ma’lumotlarimizni tahlil qilamiz. Ma’lumotlarni birlashtirib, aniqlik kiritamiz.

Asosiy maqsad — fuqarolar maktablarga ajratiladigan mablag‘larni, umumiy ta’mirlash jarayonlarini – hammasini ko‘rib, o‘z fikrini bildirish imkoniyatini yaratish.

Nariman Ahatov, loyihalar boshqaruvi bo‘yicha mutaxassis: Geoportalimizning bir tamoyili – aholi ishtirokini ta’minlash. Bu orqali ma’lumotlarni validatsiya qilishimiz mumkin bo‘ladi. Aholi o‘zining maktabi haqida ma’lumot xato ketyaptimi, ushbu ma’lumotni izohlashi mumkin bo‘ladi.

Inson omilini yanada kamaytirish maqsadida ichki sun’iy intellekt tizimini, lokal LLMʼni o‘zimiz tuzib chiqyapmiz.

Aziza Umarova, Delivery Unit koordinatori: Jamoamiz – 7 kishi. Kichkinagina, lekin jonkuyar jamoamiz bor. Asosiysi, davlat uchun qimmatga tushmagan bu loyiha, hech qanaqa grant yoki kredit mablag‘lari orqali qilinmadi. Olayotgan ish haqimiz va bizga ajratilgan kuchli bitta kompyuter – xarajatning hammasi shu.

Yig‘ilgan ma’lumotlar budjet bilan bog‘langan bo‘lishi kerak. Bu degani, keyinchalik investitsiya dasturlari qabul qilinayotganda, ijtimoiy sohadagi investitsiyalar, albatta, mana shu ma’lumotlarga asoslanib rejalashtirilishi kerak. Hozirda hokimlar taklif bilan chiqishadi yoki qanaqadir tashrif doirasida maktab, bog‘chalarni kiritishadi dasturga. Lekin bu hokim takliflariga asosan emas, o‘sha maktab, bog‘cha, poliklinika o‘zi oxirgi marta qachon dasturlarga kirgan edi – shunga qaralishi kerak. Masalan, ba’zi bir joylarda 40 yildan oshiq hech qanaqa remont-ta’mirlash ishlari olib borilmagan obektlarni topdik.

Yoki masalan, ba’zi tuman markazlarida bitta obekt uch, to‘rt, besh marta dasturlarga kirgan. Lekin sal nariroqqa yursangiz, nariroq deganim, bir yarim soat va undan ko‘p yursangiz, hammasi qip-qizil: biror marta kirmagan programmaga. Chunki na hokimlar boradi u yerga, na Toshkentdan boradigan komissiya e’tibor beradi, uzoq joy.

Shunga o‘xshagan paradoksal vaziyatga faqat bitta antidot bo‘lishi mumkin: bu — raqamlashtirish. Undan tashqari, obektiv ma’lumotlar yig‘ilgan bo‘lishi kerak.

Ikkinchi juda ham muhim masala — o‘sha xaritada bo‘lgan ma’lumotlar, masalan, keyingi etapda qaysi joyda maktab qurilishi kerak degan savol paydo bo‘lsa, albatta, bu ham obektiv bo‘lishi kerak. Demak, o‘sha reja tuzayotganda aholi soni qanchalik o‘syapti, migratsiya qanday ta’sir qilyapti, iqlim o‘zgarishi, o‘zgarish evaziga odamlar ko‘chib ketmaydimi 20 yildan keyin – hammasi hisobga olinishi kerak?

Shu hammasini jamlab, strategik rejalashtirish kerak bo‘ladi. Bitta umumdavlat yondashuvini shakllantirib, tahlil qilish kerak bo‘ladi. O‘ylanmagan qarorlarga kelmasligimiz kerak. O‘ylaymizki, asosiysi geoportal moliya bilan integratsiya qilingan holda, kelajak investitsiya dasturlariga asos bo‘lib xizmat qilishi kerak, bo‘lajak rejalashtirish uchun ko‘makchi bo‘lishi kerak.

Ba’zi vaziyatlar bo‘lib turadi: investitsiya dasturidan chiqqan obektlar suvsiz qolib ketadi. Qashqadaryoda bitta maktabga dasturdan chiqqandan keyin olti oy elektr energiyasi ulanmagan edi... Shunga o‘xshagan muammolarni kichkina bitta tumanda turib, Toshkentga yetkazishga hech qanaqa imkoniyat bo‘lmaydi. Lekin geoportal orqali aloqaga chiqib, xabarni vaqtida berish mumkin bo‘ladi.

Dilfuza Aniyozova, jamoat salomatligi bo‘yicha mutaxassis: 3 mingdan ortiq sog‘liqni saqlash muassasalarida xatlov o‘tkazdik. Qaysi tibbiyot muassasasida qanaqa jihozlar mavjudligini bilish uchun xatlov jamoasini jo‘natish, avvalambor, mablag‘ nuqtayi nazaridan katta yuklama, ikkinchidan, uzoq muddat talab qiladi. Mablag‘lar iqtisod qilindi. Shu bilan birga qaysi muassasada necha dona uskuna ishlashini bildik.

Hasanboy Bagbekov, GIS bo‘yicha mutaxassis: Geoportalimiz orqali maktablarning, masalan, issiqlik energiyasi bilan ta’minlangani haqida ham ma’lumot olsak bo‘ladi. Yoki qaysi maktabning kotyoli qanaqa, gaz bilan yonadimi yoki ko‘mir bilan, qaysi maktabda o‘quvchi soni ko‘p, qaysi maktabda o‘quvchi soni kam.

____________________

Bu jamoa katta ishni bajargan, qarz yoki grantlarsiz. Ammo hozirda bu – o‘zimizning mahsulotni ishga solish o‘rniga, davlat idoralari xorijiy resurslar xizmatini pulga sotib olib foydalanmoqda. Unda o‘zimizning muhsulotni yaratishning nima keragi bor edi?     

Shokir Sharipov tayyorladi.