Саудия OPEC етакчиси сифатида АҚШ ва Россия ўртасида қолиб кетди

Ўтган ҳафта АҚШ Россиянинг энг йирик нефт компаниялари – “Роснефт” ва “Лукоил”га санкциялар жорий қилди. Бу икки компания жаҳон нефт таъминотининг тахминан 5 фоизини ишлаб чиқаради. АҚШнинг мақсади – Россия бюджетига тушадиган нефт даромадларини қисқартириш ва Кремлни Украинадаги урушни тугатиш бўйича музокараларга қайтаришдир.

Бу санкциялар туфайли 23 октябрдан буён нефт нархи 5 фоизга ошиб, баррелига 66 доллар атрофида савдолар кетяпти. Инвесторлар санкциялар ва Россиянинг мумкин бўлган жавоб чораларидан қўрқмоқда – бу эса глобал таъминот занжирини қисқартириши мумкин.

Саудия Арабистони учун дипломатик босим

Бу вазият Саудия учун мураккаб дипломатик муаммога айланди, деб ёзмоқда Reuters. Нефт экспорт қилувчи давлатлар ташкилоти – OPEC'нинг етакчиси сифатида у ўз стратегик манфаатларини сақлаб қолиш билан бирга, Россия ва бошқа йирик ишлаб чиқарувчилар билан ҳамкорликни давом эттиришга мажбур.

OPEC+ йиғилиши ва қарама-қарши манфаатлар

OPEC+ аъзолари 2 ноябр куни декабр ойидаги ишлаб чиқариш квотасини белгилаш учун йиғилиш ўтказади.

Reuters'нинг 28 октябрдаги хабарига кўра, гуруҳ ишлаб чиқаришни бирозгина – кунига 137 минг баррелга ошириши эҳтимолга яқин, лекин таклифни кўпайтириш имконияти атиги бир нечта давлат, хусусан Саудияда бор.

Апрелдан буён OPEC+ ишлаб чиқариш мақсадини 2,7 миллион баррелга оширди, бунга глобал иқтисодиётдаги ўсиш ва ёқилғига талабнинг кўтарилиши сабаб бўлди.

Бироқ бу ўсиш ортиқча таъминотни келтириб чиқарди. Халқаро энергетика агентлиги (IEA) бу мувозанатсизлик камида яна бир йил давом этишини тахмин қилмоқда.

Россия эса OPEC+дан ишлаб чиқаришни тўхтатиш ёки камайтиришни сўрамоқда, чунки бозорга ортиқча нефт чиқариш унинг даромадларини қисқартиради.

Аммо Трамп 18 ноябрда Оқ уйда Саудия валиаҳд шаҳзодаси Муҳаммад бин Салмон билан учрашувда бунинг тескарисини талаб қилиши кутилмоқда.

Трамп энергия нархларини пасайтириш мақсадида OPEC'ни кўп марта ишлаб чиқаришни оширишга чақирган. Шу сабабли, Саудиянинг ҳозирги қарорлари қисман АҚШ босими билан боғлиқ бўлиши мумкин.

Санкцияларнинг таъминотга таъсири номаълум

Россиянинг йил бошидан бери ишлаб чиқарган 9,2 млн баррел/кун ҳажмидаги нефтининг ярмидан кўпи “Роснефт” ва “Лукойл”га қарашли. Россия денгиз орқали экспорт қиладиган нефт ҳажми эса 3,5 млн баррел/кун бўлиб, шундан 47 фоизи шу икки компанияга тўғри келади .

Трамп санкциялар эълон қилгач, Ҳиндистон ва Хитойдаги йирик харидорлар АҚШ санкцияларидан қўрқиб Россия нефтини харид қилишни вақтинча тўхтатди. Аммо бу қисқа муддатда Россия ишлаб чиқариши камаяди дегани эмас.

Катта эҳтимол билан Россия нефти “соядаги флот” деб аталадиган кемаларда вақтинча сақланиб, кейинчалик Хитойнинг кичик нефт заводлари ёки санкцияларга амал қилмайдиган харидорларга етказилади.

Reuters ҳисоб-китобига кўра, бу жараён кунига 1,5 млн баррелга яқин нефтни санкцияларга риоя қилувчи бозордан чиқариб ташлаши мумкин.

Шунингдек, бу бозорнинг бўлинишига, транспорт харажатлари ва логистика мураккаблигининг ошишига олиб келади – натижада умумий таъминот камаймаса ҳам, нархларни оширади.

Саудия учун синов даври

OPEC+ иттифоқи 2016 йилда тузилган эди ва ҳозирда у ўз тарихидаги энг муҳим синовлардан бирига дуч келяпти.

Саудия – дунёдаги энг йирик нефт экспортчиси – ишлаб чиқаришни ошириб, Трампнинг “нархни паст ушлаб туриш” талабини қўллаб-қувватлаши мумкин. Бироқ бу Россия билан иттифоқни заифлаштиради ва OPEC+ бирлигига путур етказади.

Шундай бўлса-да, ҳатто кичик қарорлар ҳам Саудия стратегияси учун жуда катта оқибатларга олиб келиши мумкин.