Suvosti energetikasi: dunyodagi eng qudratli 7 ta energiya turbinasi

Faqat kam sonli turbinalar megavatt sinfi quvvatigacha yetib borgan, undan ham kamroq qismi haqiqiy dengiz sharoitida uzoq muddat barqaror ishlab, elektr energiyasini tarmoqqa uzatishni ta’minlay olgan. Quyida hozirgacha yaratilgan eng yirik suv turbinalaridan ayrimlari — ham amalda ishlayotgan qurilmalar, ham zamonaviy texnologiyalarni shakllantirgan muhim prototiplar keltirilgan.

1) Orbital O2 — 2 MVt quvvatli suzuvchi turbina (Shotlandiya, Buyuk Britaniya)

Orbital O2 amalda ishlayotgan dunyodagi eng qudratli turbina hisoblanadi. Qurilma 2021 yil iyul oyida Orkney orollari yaqinidagi Yevropa dengiz energetikasi markazi (EMEC)ning Fall of Warness sinov maydonida ekspluatatsiyaga kiritilgan va suvosti kabeli orqali mahalliy elektr tarmog‘iga ulangan.

Nominal quvvat 2 megavatt bo‘lib, u uzunligi 74 metr bo‘lgan suzuvchi konstruksiyaga o‘rnatilgan ikki rotor hisobiga ta’minlanadi. Qurilma kuchli oqimlar hududida mahkamlangan. Muhim muhandislik yechimi — chiqarib-kiritiladigan tayanch tizimi: u texnik xizmatni suv yuzasidan amalga oshirish imkonini beradi va og‘ir xizmat ko‘rsatuvchi kemalarga ehtiyojni kamaytiradi.

Diametri 20 metr bo‘lgan rotorlar 3 m/s dan yuqori tezlikdagi oqimlarning kinetik energiyasini “ilg‘ab olish” uchun katta aylanish maydonini ta’minlaydi. Qurilmaning xizmat muddati — 15 yilgacha.

2) ScotRenewables SR2000 — 2 MVt quvvatli suzuvchi turbina (Shotlandiya, Buyuk Britaniya)

SR2000 — 2 megavatt quvvatli ilk to‘liq o‘lchamli suzuvchi turbinalardan biri. Uni ScotRenewables Tidal Power kompaniyasi (hozirgi Orbital Marine Power) ishlab chiqqan va 2016 yil oxirida EMEC poligonida sinovlarni boshlagan.

2017–2018 yillardagi testlar dasturi doirasida qurilma nominal quvvatga chiqqan, elektrni tarmoqqa uzatgan va taxminan 12 oy ichida 3 million kVt·soatdan ortiq energiya ishlab chiqargan — bu Shotlandiyadagi oldingi yillardagi barcha loyihalarning jami ishlab chiqarishidan ham yuqori ko‘rsatkich bo‘lgan.

3) SIMEC Atlantis AR2000 — 2 MVt loyiha quvvatli yakka rotorli turbina

AR2000 — SIMEC Atlantis Energy kompaniyasi tomonidan ishlab chiqilgan 2 megavatt quvvatli turbina loyihasi bo‘lib, sohadagi eng yirik yakka rotorli konsepsiyalarning biri hisoblanadi.

AR2000 hali mustaqil, tarmoqqa ulangan qurilma sifatida to‘liq joylashtirilmagan bo‘lsa-da, uning loyiha xususiyatlari — xususan, katta rotor diametri va yuqori nominal quvvati — AR1500 (1,5 MVt) kabi ilgariroq modellarga nisbatan energetikani yanada yiriklashtirishdagi keyingi bosqichni belgilab bergan. Bu loyiha sohaning turbinalar quvvatini oshirish chegaralarini kengaytirishga intilishini aks ettiradi.

4) AR1500 (MeyGen loyihasi) — 1,5 MVt turbina (Shotlandiya, Buyuk Britaniya)

AR1500 turbinalari Pentlend-Fertning ichki bo‘g‘ozidagi MeyGen loyihasida qo‘llanadi — bu dunyoda eng ko‘p o‘rganilgan energetika loyihalaridan biri. Bular 1,5 MVt quvvatli, rotor diametri 18 metr bo‘lgan va kuchli oqimlar hududida mahkamlangan qurilmalar.

Konstruksiya yuqori oqim tezliklarida quvvatni ushlab turish uchun burchakni o‘zgartirish tizimini, shuningdek oqimda ishlash uchun aylantirish mexanizmini o‘z ichiga oladi. Amaliyotda bu sinf turbinalari ko‘p turbinali sanoat generatsiyasida tarmoqqa quvvat berish bo‘yicha “etalon”ga aylangan.

5) Minesto Dragon 12 — 1,2 MVt “suvosti iloni” tizimi (Farer orollari)

Minesto kompaniyasining Dragon 12 qurilmasi — kommunal (muntazam tarmoq) sinfidagi 1,2 MVt quvvatli tizim bo‘lib, u suv ostida boshqariladigan “uchish” prinsipidan foydalanadi. An’anaviy turbinalardan farqli ravishda, tizim energiyani suv ostida boshqarilgan trayektoriya bo‘ylab harakatlanish orqali oladi.

Qurilma 2024 yil fevral oyida Farer orollaridagi Vestmanna maydonida ishga tushirilgan va 9 fevral kuni ilk bor milliy elektr tarmog‘iga energiya uzatgan. Dragon 12 — kengligi 12 metr, og‘irligi 28 tonna bo‘lgan “suvosti iloni” bo‘lib, tros orqali dengiz tubiga bog‘langan va “sakkiz” shakldagi trayektoriyada harakat qiladi. Bu esa turbina orqali o‘tadigan oqimning samarali tezligini oshiradi.

6) SeaGen — 1,2 MVt quvvatli tijoriy energetika pioneri (Shimoliy Irlandiya, Buyuk Britaniya)

SeaGen — yirik ko‘lamdagi ilk tijoriy turbinalardan biri. Quvvati 1,2 MVt bo‘lgan ushbu inshoot har biri 600 kVtdan ikki turbinadan tashkil topgan, maxsus konstruksiyaga o‘rnatilgan va 2008 yilda Strangford-Lox bo‘g‘ozida ishga tushirilgan. 2019 yilda u demontaj qilingan.

7) ANDRITZ Hydro Hammerfest — MeyGen uchun 1,5 MVtli turbinalar (Shotlandiya, Buyuk Britaniya)

ANDRITZ Hydro Hammerfest — sanoat massivlari uchun megavatt sinfidagi turbinalarni yetkazib berayotgan kam sonli ishlab chiqaruvchilardan biri. ANDRITZ MeyGen Ltd.dan Pentlend-Fert ichki bo‘g‘ozidagi loyiha uchun 1,5 MVt quvvatli uchta turbina yetkazib berish bo‘yicha buyurtma olganini ma’lum qilgan.

Bu qurilmalar tez oqimlar hududida elektr energiyasini barqaror va oldindan taxmin qilinadigan tarzda ishlab chiqarishga mo‘ljallangan turbinalardir. Ular ko‘pincha MeyGen’ning umumiy massivi tarkibida ko‘rilsa-da, har bir turbinaning 1,5 MVtligi ularni tijoriy ekspluatatsiya uchun yaratilgan eng yirik turbinalar qatoriga qo‘yadi.