Kastrolarsiz Kuba: Endi Ozodlik orolida islohotlar bo‘ladimi?

Raul Kastro Kuba rahbarligidan ketishi - mamlakatni qariyb 60 yil boshqargan aka-uka Kastrolar erasi yakunlanganining ifodasidir. Ammo hozircha kardinal o‘zgarishlar kutish kerakmi?

Payshanba kuni Kuba parlamenti sobiq vitse-prezident Migel Dias-Kanel mamlakat prezidenti etib saylanganini e'lon qildi. U bu lavozim uchun yagona nomzod edi.

Sobiq Ittifoq davrida va Kuba matbuotida Ozodlik oroli deya ta'riflangan Kubada Kastrolar erasi yakunlandi - 1959 yildan buyon Kuba davlatiga Kastrolar oilasiga mansub bo‘lmagan kishi rahbar bo‘ldi.

Shu bilan birga kichik Kastroning ketishi faqat ramziy xarakterga ega - u 2021 yilga qadar kommunistlar partiyasi rahbari bo‘lib qolaveradi, yangi prezident ham ushbu partiya a'zosi.

Islohotlar bo‘ladimi?

Ayrim kubaliklar Kastroning ketishi ortidan mamlakatda islohotlar shamoli esa boshlashiga umid qilishmoqda. Ammo unutmaslik kerakki, Dias-Kanel marksist-leninist va texnokrat, u mavjud tartibni o‘zgartirishni istashiga ishonish qiyin.

Dias-Kanel anchagina yosh - u 20 aprel kuni 58 yoshga to‘ladi, u diktator Batista ag‘darilishi va Fidel Kastro hokimiyatga kelishidan keyin tug‘ilgan.

Yana shuni unutmaslik lozimki, Raul Kastro yaqin 3 yil ichida mamlakatdagi eng katta ta'sirga ega siyosiy lavozimda - Kompartiya bosh kotibi lavozimida qoladi.

Bu ancha zalvorli post, prezidentlikdan ham ko‘ra. Partiyaning eng yuqori cho‘qqisidagilar eng muhim iqtisodiy, ijtimoiy va tashqi siyosat bo‘yicha qarorlarni qabul qiladi, prezident esa bu qarorlarni bajarishi shart. Shu tufayli darhol Dias-Kanel keskin o‘zgarishlar qilishini kutish qiyin.

Aka-uka Kastrolar bilan yangi prezident o‘rtasida ayrim farqlar ham bor.

Masalan, Dias-Kanel hech qachon armiyada xizmat qilmagan va aka-uka Kastrolardan farqli ravishda omma oldida harbiy libosda emas, oddiy guayabereda - zig‘irakdan to‘qilgan yengsiz ko‘ylakda namoyon bo‘ladi.

Ko‘pchilik vatandoshlari kabi Dias-Kanel ham Kastrolardan boshqa rahbarlarni ko‘rmagan.

O‘tish davri

2011 yilda Kubada partiya rahbarligi va prezidentlik lavozimi uchun ikkita besh yillik muhlat belgilab qo‘yildi.

«Dias-Kanel kimmi? Faqat vaqt o‘tib bilib olamiz», deydi kubalik sobiq diplomat Karlos Alzugaray.

11,5 million kubalik prezidentni saylamadi. Uni Milliy assambleya - Kuba parlamentining 605 nafar a'zosi sayladi.

Migel-Dias yangi prezidentlik lavozimi uchun yagona nomzod edi.

Kubada bir partiyali tizim, davlat organlari rahbarligi uchun saylovlarda nomzodlar shaxsiy sifatlari, vatanparvarligi, axloqiy prinsiplari va siyosiy faolligiga ko‘ra saralanadi.

Kelajak muammolari

Kubaning yangi rahbaridan ko‘plab murakkab muammolarni, jumladan, iqtisodiy muammolarni hal qilish talab etiladi.

SSSR qulab, iqtisodiy ko‘mak to‘xtagach, 1991 yildan keyin Kuba og‘ir iqtisodiy inqirozga uchradi va bu holat hamon o‘nglanmay qolmoqda. 

1994 yilda Fidel Kastro mamlakatda dollar bilan muomala qilishga ruxsat berdi, ammo kubalik muhojirlar xorijdan mablag‘ jo‘natishi nazarda tutilib joriy etilgan bu amaliyot oxir-oqibatda ijtimoiy tengsizlikni yuzaga keltirdi. 

Kubada istalgan radikal iqtisodiy islohotlar partiya doiralari nayzasiga duch keladi.

Gigant qo‘shnilar soyasida

Kastroning izdoshi siyosiy mahbuslar muammosi va inson huquqlari masalalari bilan ham to‘qnash keladi. Bu boradagi rasmiy targ‘ibotlar amaldagi holatga teskaridir.

Shuningdek, Qo‘shma shtatlar bilan munosabatlarda ham hal qilinmay turgan muammolar mavjud. Barak Obama tashabbus ko‘rsatib, 2016 yil martida Kubaga tashrif buyurgan bo‘lsada, Vashington hamon 1961 yilda ushbu mamlakatga qo‘llangan sanksiyalarni bekor qilmayapti.

Donald Tramp ma'muriyati Obamaning Kuba hukumati bilan erishgan kelishuvlarini butunlay inkor qilgan.

AQSh va Kuba o‘rtasidagi munosabatlar Havanadagi Amerika elchixonasining 24 xodimi asab tizimi akustik simptomlar alomati bilan evakuatsiya qilingach, yana boshi berk ko‘chaga kirib qolgan.

Lotin Amerikasi bo‘yicha Vashington ilmiy fondidagilarning hisoblashicha esa, Kastroning ketishi AQSh bilan muloqotda yangi istiqbollar eshigini ochadi.

«Geografik yaqinlikni e'tiborga olgan holda Qo‘shma shtatlar Migel Dias-Kanel yangi lavozimga kirishishi zahoti Kuba bilan munosabatlarni mustahkamlashga kirishishi kerak. Agar bunday bo‘lmasa, AQShning milliy manfaatlari tahdid ostida qoladi, umumiy manfaatlardagi muhim sohalar kelajagi so‘roq ostida qoladi», deyilgan fond bayonotida.

Tarjimai hol
Migel Mario Dias-Kanel Bermudes (Miguel Mario Díaz-Canel Bermúdez) 1960 yilning 20 aprelida Vilya-Klara provinsiyasida tug‘ilgan.

1982 yilda Santa-Klaradagi Las-Vilyas "Marta Abreu" Markaziy universitetida (Universidad Central "Marta Abreu" de Las Villas) muhandis-elektronik diplomini olgan. Universitetni tamomlagach, Kuba Inqilobi qurolli kuchlari (Fuerzas Armadas Revolucionarias de Cuba) safiga kirgan, 1982 yildan 1985 yilgacha armiya xizmatida bo‘lgan.

1985 yilda o‘zi o‘qigan universitetda professor bo‘lgan.

1986 yilda Yosh Kommunistlar ittifoqi (Unión de Jóvenes Comunistas, SMK) a'zosiga aylangan. Shu yili ittifoqning Vilya-Klaredagi hududiy qo‘mitasining mafkuraviy byurosi a'zoligiga tayinlangan.

1987 yilda Migel Dias-Kanel xalqaro missiya tarkibida Nikaraguaga yuborilgan, u yerda ittifoq bo‘limi kotibi sifatida faoliyat yuritgan.

1989 yildan 1990 yilgacha ittifoqning Villa-Klaredagi hududiy qo‘mitasida ikkinchi kotib sifatida ishlagan, 1990 yildan 1992 yilgacha — ushbu siyosiy tashkilotning birinchi kotibi bo‘lgan.

1992 yildan 1993 yilgacha Yosh Kommunistlar ittifoqi Milliy byurosi a'zosi bo‘lgan.

1993 yilda ittifoq milliy qo‘mitasining ikkinchi kotibiga aylangan. Keyin Kommunistik partiyaning Villa-Klaredagi qo‘mitasi ijro byurosi a'zosi etib saylangan, turizm, transport, aloqa va sud organlari masalalari bilan shug‘ullangan.

1994-2003 yillarda Kommunistik partiyaning Villa-Klaredagi qo‘mitasining birinchi kotibi, partiya Markaziy qo‘mitasi a'zosi bo‘lgan.

2003 yildan 2010 yilgacha Olgin provinsiyasida Kommunistik partiya qo‘mitasi birinchi kotibi lavozimini egallagan, partiya siyosiy byurosi a'zosi bo‘lgan.

2009 yil mayidan 2012 yil martigacha Kuba oliy ta'lim vaziri bo‘lgan.

2012 yil martidan Kuba Ta'lim, fan, madaniyat va sport masalalari bo‘yicha Vazirlar kengashi raisi o‘rinbosari lavozimini egallagan.

2013 yil 23 fevralida Kuba Davlat kengashi va Vazirlar kengashi raisining birinchi o‘rinbosari lavozimiga tayinlangan.