Ҳимоя ордери талабини бузган зўравонларга нисбатан жаримани амалдаги 300 минг – 900 минг сўмдан 1,5 млн – 3 млн сўмгача ошириш ҳақидаги қонун Сенатда рад этилди. Бундан ташқари, сенаторлар суд ҳукмини расмий сайтга жойлаш ва унинг ёпиқ ҳаволасини судланувчига SMS ёки email орқали юборишга оид қонунга ҳам қарши овоз берди.
Сенатнинг 29-ялпи мажлисида “Ўзбекистон Республикаси Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексининг 2061-моддасига ўзгартиш киритиш ҳақида”ги ҳамда “Судларнинг фаолияти рақамлаштирилиши муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги қонунлар рад этилди.
Ҳимоя ордери талабларини бузиш учун жавобгарлик ўзгаришсиз қолдирилди
МЖтКнинг 2061-моддаси амалдаги таҳририга биноан, тазйиқ ўтказган ва (ёки) зўравонлик содир этган ёхуд уларни содир этишга мойил бўлган шахс томонидан ҳимоя ордери талабларини бажармаслик БҲМнинг 1 бараваридан 3 бараваригача жарима ёки 15 суткагача маъмурий қамоқ билан жазоланади.
Сенатга киритилган қонунда мазкур санкциядаги жаримани БҲМнинг 5 бараваридан 10 бараваригача кучайтириш таклиф этилган эди. Қонун муаллифлари бунга асос сифатида ҳимоя ордерига қарамай, хотин-қизларга нисбатан такроран тазйиқ ўтказиш ва зўравонлик ҳолатлари ортиб бораётганини айтганди.
Бироқ, сенаторларнинг айтишича, хотин-қизларга нисбатан зўравонлик масалалари бўйича қонунчиликни ишлаб чиқишга доир БМТ тавсияларида оиладаги зўравонлик содир этганликда айбланган шахсларга жарима солишни жабрланувчига тушадиган юк сифатида қараш ва шунинг учун уни ҳуқуқбузарлар учун номақбул жазо тури деб ҳисоблаш кераклиги назарда тутилган.
Шунингдек, "Хотин-қизлар камситилишининг барча шаклларига барҳам бериш тўғрисида"ги конвенциянинг 35-тавсиясига кўра, ҳимоя чораларини қўллаш зўравонликдан жабрланган ёки зўравонлик натижасида жабрланган хотин-қизларга молиявий, бюрократик ёки шахсий хусусиятга эга ҳаддан ортиқ юкни қўллашни назарда тутмаслиги лозим.
Сенаторларнинг фикрича, бу қонунда давлатнинг ижтимоий-иқтисодий ривожланиш даражаси, аҳолининг даромадлари, уларнинг ижтимоий-психологик ҳолати, шунингдек, оилаларни сақлаб қолиш бўйича амалга оширилаётган ислоҳотлар ҳамда халқаро ташкилотларнинг таклифлари инобатга олинмаган.
Тазйиқ ўтказган ва (ёки) зўравонлик содир этган ёхуд уларни содир этишга мойил бўлган шахс томонидан ҳимоя ордери талабларини бажармаслик учун белгиланган жазо амалда жабрланувчига юк бўлиб тушаётгани қайд этилди.
Маҳаллий ҳамда хорижий экспертлар фикрига кўра, тазйиқ ва зўравонлик содир этган шахсни ҳимоя ордерини бузгани учун жаримага тортиш Хотин-қизларни камситишининг барча шаклларига барҳам бериш тўғрисидаги конвенциянинг 2-моддаси бўйича Ўзбекистоннинг ўз зиммасига олган мажбуриятларини бузишига олиб келиш эҳтимолини кучайтиради. Бу эса ўз навбатида Ўзбекистон Республикасининг халқаро рейтинг ва индекслардаги кўрсаткичларига салбий таъсир кўрсатиши мумкин.
Юқоридагиларга асосланиб, сенаторлар “Ўзбекистон Республикаси Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексининг 2061-моддасига ўзгартиш киритиш ҳақида”ги қонунни рад этди.
Судлар фаолиятини рақамлаштиришдан олдин янги тизимни тажриба қилиб кўриш кераклиги айтилди
“Судларнинг фаолияти рақамлаштирилиши муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги қонун Жиноят-процессуал кодекси, Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекси, Фуқаролик процессуал кодекси, Иқтисодий процессуал кодекси ҳамда Маъмурий суд ишларини юритиш тўғрисидаги кодексга ўзгартиш ва қўшимчалар киритишни назарда тутади. Муҳокама жараёнида Қонунда қайта кўриб чиқилиши лозим бўлган қатор масалалар мавжудлиги айтилди.
Хусусан, қонунда суд ишларини юритишда илтимоснома билдириш ёки шикоят қилиш чоғида давлат органлари ва ташкилотлари ҳамда адвокатларнинг ўз мурожаатларини ва унга илова қилинадиган ҳужжатларни электрон шаклда, шу жумладан идоралараро электрон ҳамкорлик тизими орқали судларга тақдим этиши мумкинлиги назарда тутилган. Бироқ амалдаги жиноий, маъмурий, фуқаролик ва иқтисодий қонунчиликда “мурожаат ва унга илова қилинадиган ҳужжатлар судга электрон ҳужжат тарзида юборилиши мумкин”лиги қайд этилган бўлиб, давлат органлари ва ташкилотлари, шунингдек, адвокатлар томонидан судга электрон ҳужжат тарзида мурожаат қилиш бўйича чеклов йўқ. Шу муносабат билан, мазкур кодексларга қўшимчалар киритиш масаласини ўрганиб чиқиш зарурлиги қайд этилди.
Бундан ташқари, қонун билан ЖПКнинг 475-моддасига киритилаётган қўшимчага кўра, ҳукм эълон қилинганидан кейин суднинг расмий веб-сайтига эркин фойдаланилиши чекланган режимда электрон ҳужжат тарзида жойлаштирилиши ва ҳукм жойлаштирилган расмий веб-сайтнинг электрон манзилига оид ҳавола маҳкумга, оқланган шахсга улар судга маълум қилган телефон рақамларига «SMS-хабар» ёки электрон манзилга электрон хабар орқали юборилиши белгиланган.
Таъкидлаш жоизки, амалиётда жиноят ишлари бўйича судларда фуқароларнинг шахсий ҳаёти ёки давлат сирлари билан боғлиқ ишлар ҳам кўриб чиқилади. Мазкур ишлар бўйича суд ҳукмининг электрон тарзда веб-сайтга жойлаштирилиши, уни келгусида бегона ёки маълумот билан танишишга рухсати бўлмаган шахслар кўриши ҳамда ўзининг бошқа мақсадларида ундан фойдаланишига замин яратиши мумкин. Шунинг учун ушбу масалани яна бир маротаба кўриб чиқиш мақсадга мувофиқдир.
Умуман олганда, қонун билан жорий этилаётган янги тизим қатор амалий чора-тадбирларни амалга ошириш заруратини келтириб чиқаради.
Жумладан, ишда иштирок этувчи шахсларни улар судга маълум қилган телефон рақамларига «SMS-хабар» ёки электрон манзилига электрон хабар орқали хабардор қилиш ва хабардор қилинганлик факти қайд этилиши тартибини ҳуқуқий эксперимент тариқасида жорий этиш, унинг амалиётда самарадорлигини баҳолаш, суд ва адвокатура, ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар ушбу тартибни тўлақонли қўллаш бўйича амалиёт ҳам йўлга қўйилмаган.
Бундан ташқари, аҳолининг жорий этилаётган тизим бўйича фикрини ҳам ўрганиш зарурлиги айтилди. Сенаторлар бу тизимни ҳуқуқий эксперимент тариқасида айрим ҳудудларда жорий этиш ва синовдан ўтказиш масаласини кўриб чиқиш кераклигини таъкидлашди ва қонунни рад этишга қарор қилди.
Эслатиб ўтамиз, Сенатнинг ушбу ялпи мажлисида Уй-жой кодекси ва Оила кодексига ўзгартишлар киритиш ҳақидаги яна бошқа иккита қонунни ҳам рад этди.
