Ўзбекистон Республикасининг 2017 йил 29 декабрдаги «Солиқ ва бюджет сиёсатининг 2018 йилга мўлжалланган асосий йуналишлари қабул қилинганлиги муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида»ги ЎРҚ-454-сонли Қонуни ҳамда Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 29 декабрдаги «Ўзбекистон Республикасининг 2018 йилги асосий макроиқтисодий кўрсаткичлари прогнози ва Давлат бюджети параметрлари тўғрисида»ги ПҚ-3454-сонли қарори қабул қилинди.
Мазкур Қонун билан Солиқ кодексининг 274- ва 277-моддаларига ўзгартиришлар киритилиб, унга кўра кўчмас мулкка бўлган ҳуқуқларни давлат рўйхатидан ўтказувчи орган томонидан белгиланадиган солиқ солиш объектларининг кадастр қиймати тўловчилар учун солиқ солиш базаси ҳамда жисмоний шахсларнинг мол-мулк солиғи суммаси мол-мулкнинг 1 январга бўлган ҳолатига кўра кадастр қийматидан ва белгиланган ставкадан келиб чиққан ҳолда ҳисоблаб чиқарилиши белгилаб қўйилди.
Жисмоний шахсларнинг мол-мулк солиғи ставкалари Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 29 декабрдаги ПҚ-3454-сонли қарорининг 18-иловасига мувофиқ тасдиқланди ва 2018 йилнинг 1 январидан бошлаб солиқ ставкалари мол-мулкнинг кадастр қийматидан белгиланади (2017 йилда мол-мулкнинг инвентаризация қийматидан эди).
Шунга кўра, турар жойлар, квартиралар, дала ҳовли қурилмалари (умумий майдони 200 кв. метрдан ошиқ бўлганлари бундан мустасно), бошқа иморатлар, хоналар ва иншоотлар учун 0,2 фоиз миқдорида (2017 йилда 1,7 фоиз), шаҳарларда жойлашган, умумий майдони 200 кв. метрдан 500 кв. метргача бўлган турар жой ва квартираларга 0,25 фоиз миқдорида (2017 йилда 2,1 фоиз), майдони 500 кв. метрдан ошиқ бўлган турар жой ва квартиралар учун эса 0,35 фоиз миқдорида (2017 йилда 2,9 фоиз) солиқ ставкалари белгиланди.
Бошқа аҳоли пунктларида жойлашган умумий майдони 200 кв.метрдан ошиқ бўлган турар жой ва квартиралар, дала ҳовли қурилмалари учун 0,25 фоиз миқдорида (2017 йилда 2,1 фоиз) солиқ ставкалари белгиланди.
Жисмоний шахсларнинг мол-мулк солиғини кадастр қийматидан ҳисоблаш Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2017 йил 30 декабрдаги 1043-сонли қарори билан тасдиқланган Низомга асосан амалга оширилади.
Мазкур Низомга мувофиқ ҳисоблаб чиқилган кўчмас мулк объектининг кадастр қиймати фақат жисмоний шахсларнинг мол-мулк солиғини ҳисоблаш учун қўлланилади.
Бунда, кўп квартирали уй-жойлар ва якка тартибдаги уй-жой (дала-ҳовли) мулк объектларининг кадастр қийматини ҳисоблаш ушбу Низомнинг 1-иловасига асосан амалга оширилиб, уй-жойнинг тоифаси, қавати ва бинонинг тури, уй қурилишида ишлатилган материаллар сифатига қараб ҳар бир кв.метри учун тегишлилиги бўйича кадастр қиймати ҳисобланади.
Шунингдек, Тошкент шаҳар ва бошқа ҳудудлардаги уй-жойларнинг кадастр қийматини аниқлаш Низомнинг 2-иловасига асосан амалга оширилиб, ҳудудий тузатиш коэффициентларини қўллаш орқали фарқланади.
Масалан: Тошкент шаҳри учун 1-зонадан 5-зонагача 1,20 дан 1,00 гача ҳудудий тузатиш коэффициенти қўлланилса, бошқа ҳудудларда ушбу кўрсаткич
0,95 дан 0,50 гача белгиланган.
Тошкент шаҳридан ташқари бошқа ҳудудларда эса, яъни Нукус шаҳри, вилоят марказларида — 1,00, шаҳарлар ва шаҳар бўлмаган туман марказларида — 0,85 ва бошқа аҳоли пунктларида — 0,75 коэффициентлар қўлланилиб, мулкнинг кадастр қиймати янада камаяди.
Жорий йилда жисмоний шахсларнинг мол-мулк солиғини ҳисоблаб чиқариш мақсадида мол-мулкнинг кадастр қиймати кадастр ҳужжатларидан келиб чиқиб, бироқ 42 млн сўмдан кам бўлмаган миқдордан келиб чиқиб ҳисобланади.
Жисмоний шахслар мол-мулкини баҳолаш бўйича органлар белгилаган кадастр қиймати бўлмаса, солиқ ундириш учун Тошкент ва Нукус шаҳарлари, шунингдек вилоят марказларида 210 млн сўм, бошқа шаҳарлар ва қишлоқ жойларда 90 млн сўм миқдорида мол-мулкнинг шартли қиймати белгиланган.
Кўчмас мулкка бўлган ҳуқуқни рўйхатга олувчи органларда белгиланган тартибда рўйхатдан ўтказилмаган янги қурилган турар жойлар бўйича жисмоний шахсларнинг мол-мулк солиғи мол-мулкнинг шартли қийматидан келиб чиқиб икки баравар миқдорида ундирилади.
Эслатиб қўйиш жоизки, 2018 йилда мол-мулкка кадастр қийматидан келиб чиқиб солиқ солишга ўтгандан кейин солиқ юкининг кескин ўсиши олдини олиш мақсадида, кадастр қиймати асосида ҳисоблаб чиқарилган жисмоний шахсларнинг мол-мулк солиғи суммаси 2017 йил учун ҳисобланган солиқ суммасидан 1,2 баравардан ортиқ бўлиши мумкин эмаслиги белгилаб қўйилди.
Қонунчиликка киритилган ўзгартиришлардан келиб чиқиб, жорий йил учун жисмоний шахсларнинг мол-мулк солиғини ҳисоблашни мисолда кўриб чиқамиз.
Масалан: Тошкент шаҳри маркази (1-зона)да жойлашган ва қурилиб битказилганига 5 йил бўлган 5 қаватли, пишган ғиштли уйнинг 100 кв. метр майдонининг ҳар 1 кв.метрига 1 920 минг сўмдан кадастр қиймати, жами 192,0 млн сўмни ташкил этади (мазкур хонадоннинг 2017 йилдаги инвентаризация қиймати 12 млн 500 минг сўмни ташкил қилади).
Бу суммага нисбатан 7,25 фоиз (5 йил*1,25=7,25 фоиз) эскириш ва Тошкент шаҳар 1-зонаси учун белгиланган 1,2 коэффициентларини қўллаган ҳолда, солиқ солинадиган база 213,7 млн. сўмни ташкил этади.
Бундан, 2018 йил учун тасдиқланган бюджет параметрлари 18-иловасида белгиланган 0,2 фоиз ставкада 427,4 минг сўм (213,7 млн.сўм * 0,2 фоиз) мол-мулк солиғи ҳисобланиши лозим.
Бироқ, Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 29 декабрдаги
ПҚ-3454-сонли қарорининг 11-бандида солиқ юки 2018 йилда кескин ошиб кетмаслиги учун кадастр қийматига асосан 2018 йил учун ҳисобланадиган солиқ суммаси 2017 йилда ҳисобланган солиқ суммаси, яъни 212,5 минг сўмга (12 500*1,7 фоиз=212,5) нисбатан 1,2 баравардан кўп бўлмаслиги белгиланганлигидан келиб чиқиб, 2018 йил учун мол-мулк солиғи суммаси 255,0 минг сўмни ташкил этади.
Шунингдек, қонун ҳужжатларида назарда тутилган айрим тоифадаги жисмоний шахслар учун 2018 йилда мол-мулк солиғи бўйича имтиёзларни қўллаш мақсадида солиқ солинмайдиган майдон умумий майдоннинг 60 кв.м ҳажмида белгилаб қўйилди.
А.Тиллаволдиев,
ДСҚ Жисмоний шахслар солиқ маъмуриятчилиги бош бошқармаси бошлиғи ўринбосари
