Стефано Боери – замонавий архитектурада таниқли меъморлардан. Яқинда у ўз жамоаси билан Италия бўйлаб қуриладиган 1500та вақтинчалик павильонларнинг ўзига хос дизайнини ишлаб чиқди.
Павильонлар интерьери ёғоч ва матоли қоплама билан, ташқи тарафи эса катта наврўзгул тасвири билан безатилади. Жамоа бежирим лойиҳа устида беғараз, ҳақ олмасдан иш олиб борди.
«Бу лойиҳа ҳаловат ва тикланишни тимсол қиладиган дизайнда яратилди. Вирус бизни касалхона ва уйларга қамаган бўлса, вакцина ҳаёт ва табиат билан қайта боғланишимизга имкон беради», дейди Боери.
Стефано Боери азалдан дарахтларга ошуфта. Унинг яшил оламга муҳаббати болалигида «Дарахтлар орасидаги Барон» асарини ўқиганида уйғонган. Асарда бир болакай дарахтлар оламига тирмашиб чиқади ва ортга қайтмасликка онт ичади.
«Дарахтлар ҳам шахслар деб ўйлайман. Ҳар бирининг ривожланиш тарихи, ҳаёт йўли ва ўз шакли-шамойили бор», – деганди Стефано бир интервьюсида.
Болаларга хос иштиёқ меъморни Il Bosco Verticale (Вертикал дарахтзор) номли машҳур бинони лойиҳалашга ундаган. У она шаҳри Миланда қад ростлаган иншоотнинг фасадини тирик организмга айлантира олди.
Лойиҳа 2 бинодан иборат турар жой мажмуасидан иборат. Бинолардан бирининг баландлиги 80 метр, иккинчиси 112 метр бўлиб, жами 20 минг дарахт, ўсимлик ва буталарга замин бўлган.
Ўсимликлар бетартиб жойлаштирилган айвонлардан кўриниб туради ва иншоотнинг ён тарафидан тепага «ўрмалаган». Боерининг ҳисоб-китобларига кўра, мажмуада истиқомат қилувчи ҳар бир шахсга 2 дарахт, 8 бута ва 40 гул тўғри келади.
Бундай боғ-монанд иншоот қуришдан асосий мақсад – эстетикани тараннум қилишдир.
Яшиллик эса апартаментларни безаб, мажмуада яшовчиларга руҳий қувват бахш этади; бинога ёввойи ҳаёт нуқсини беради (Боерининг айтишича, бинонинг турли қаватларида 15 турдаги юзлаб қушларнинг инлари бор).
Меъморнинг фахр билан таъкидлашича, бинолар ҳар йили 30 тонна карбонат ангидрид газини ютиб, 19 тонна кислород чиқаради.
«Шаҳримиз ичида ва атрофида яшил саҳнларни кўпайтириш – иқлим ўзгаришининг олдини олишда энг яхши чоралардан бири. Вертикал биологик саҳнлар – яшилликни кўпайтиришнинг йўлларидан бири. Боғлар ягона ечим эмас. Шундай экан, биноларнинг ён тарафидан нега энди фойдаланмаслик керак?» – дейди меъмор.
«Бошқа энергия тежовчи хусусиятлар, жумладан, геотермал иситиш тизимлари ва оқова сувлардан фойдаланиш кабилар эътиборни кўп ҳам жалб қилолмади. Шунга қарамай, улар биноларга нафақат шакл тарафдан, балки функционал томондан ҳам дарахтларга ўхшаш имконини берди. Иншоотлар ростан ҳам дарахтлар каби. Бошдан оёқ. Уларнинг танаси бор, сув ва қувватни турли шохлар орқали тақсимлайди», – дея сўзида давом этади у.
Андозага арзигулик шаҳар модели
2018 йилнинг сентябрь ойида Вертикал Ўрмон дунёнинг энг яхши янги биноси биенналиси – RIBA International Prize'нинг финалига чиқиб, кучли тўртликка кирди. Боерининг таъкидлашича, лойиҳанинг ҳақиқий ютуғи – унинг ягоналиги.
Стефанонинг бундан ҳам каттароқ ниятлари бор. Унинг компанияси Европанинг бир қатор шаҳарларида янги Вертикал Ўрмонлар қуриш режаларини эълон қилган. Италиянинг Тревизо, Швейцариянинг Лозанна ва Нидерландиянинг Утрехт шаҳарларида ҳам Боерининг антиқа лойиҳалари амалга оширилади.
Хитойнинг Лиужу шаҳрида эса, Ўрмон Шаҳар қуришни режа қилиб қўйган. Ўрмон Шаҳар 139 гектардан ошиқроқ ҳудудда жойлашиб, унда дарахт билан йўғрилган турар жойлар, касалхоналар, мактаблар ва офис блоклари бўлади.
Боерининг айтишича, Миср ва Мексикада ҳам шундай шаҳарлар қуриш бўйича буюртмалар тушган.
Ҳар бир манзил у ерда қандай дарахт ва бута униб кетишини билиш учун икир-чикиригача ўрганилиши керак (намлик даражаси, шамол ва қуёш нурлари тушиши). Миландаги мажмуа очилишидан олдин Боери икки йил давомида турли ўсимликларни кузатган ва чидамли деб топилганларидан лойиҳада фойдаланган.
