АҚШнинг собиқ президенти Дональд Трамп россиялик ҳамкасби Владимир Путинга ҳавас қилган, Американи худди Путин Россияни бошқаргандек бошқаришни хоҳлаган. Бу ҳақда Трампнинг Россия масаласидаги маслаҳатчиси лавозимида ишлаган Фиона Ҳилл айтди.
Сиёсатчи 2017-2019 йилларда Трампнинг Россия бўйича маслаҳатчиси бўлиб ишлаган. Ундан аввалроқ эса Барак Обама ҳамда кичик Жорж Буш администрациясида фаолият юритган. Талабалик давриданоқ Россия сиёсатини ўргана бошлаган Ҳилл хоним советлар тарихи ҳақида Ҳарвард университетида диссертация ҳимоя қилган. ВВС'га интервью берган Фиона Ҳилл нега Трамп билан ишлашга рози бўлгани, собиқ президент нега разведка маълумотлари бўлишига қарамай сайловларга Россия аралашувини тан олишни истамагани ҳақида гапирди.
Ҳиллнинг 2017 йил АҚШ хавфсизлик кенгашида Россия ва Европа масалалари бўйича президент маслаҳатчиси сифатида иш бошлаши Вашингтон сиёсий элитасини ҳайратлантирганди. Чунки рус сиёсати билимдони бўлган Ҳилл сиёсат оламида машҳур инсон ҳисобланар ва 2016 йилги АҚШ президентлик сайловларига Кремль томонидан аралашув бўлганини кўп марта таъкидлаганди. 2016 йилги сайловларда ғолиб бўлган Дональд Трамп эса сайловларда русларнинг аралашувини кескин рад этиб келади.
Фиона Ҳилл ҳеч қачон қарашлари бир ердан чиқмаган президент билан бирга ишлаганидан афсусланмайди: «2017 йил Трамп администрациясида ишлашимга сабаб 2016 йил содир бўлган воқеалар эди. Ўшанда Россия разведка ташкилотлари Кремлнинг топшириғи билан Америка президентлик сайловларига аралашган. Бу эса Америка сиёсий оламида хаосни юзага келтирди. Шу сабаб менда танлов имкони пайдо бўлганди. Тасаввур қилинг, уйингиз ёняпти ва сиз туриб, нимадир қилишингиз керак. Мен ўн йиллар давомида Россия сиёсатини ўргандим, 1984 йилда рус тилини ўргана бошлаганман. Русларнинг Америка сайловларига аралашуви ҳам янгилик эмас, улар совуқ уруш вақтида ҳам шундай қилган. Шунда нега мен нимадир қилмаслигим керак деб ўйлаб, ишга кирдим», дейди Ҳилл хоним.
Москва 2016 йилги Америка сайловларига аралашувни кескин рад этиб келади. Ўз навбатида Трамп ҳам буни сайловда ўзига ютқазган Ҳиллари Клинтон томонидан ўйлаб топилган уйдирма деб ҳисоблайди. Ҳиллари Клинтон сайловдаги мағлубиятини кўп марта Россиянинг аралашуви билан боғлаган.
Россия нега Клинтоннинг ғалабасини хоҳламади? Бу қасосмиди?
«Трамп сайловга руслар аралашганини тан олишни истамасди, чунки бу унинг президентлиги легитим эканига соя соларди. Руслар амалда ўз мақсадига эришди. Улар америкаликларда президентлик сайловлари натижасида шубҳа уйғонишини хоҳлаганди», дейди собиқ президент маслаҳатчиси.
Ҳилл хонимнинг айтишича, Россия махсус хизматлари Америка президентлик сайловларига ҳакерлик ҳужумлари орқали аралашиб, шу тариқа Ҳиллари Клинтондан қасос олган. 2011 йилда АҚШ давлат котиби лавозимида ишлаган Клинтон Россияда Путиннинг тахтда қолишига қарши намойишларни қўллаб-қувватлаган.
Ўшанда Путин Клинтон ҳақида шундай деганди: «У бизнинг мамлакат ичидаги баъзи одамларга сигнал берди ва одамлар Давлат департаментининг қўллаб-қувватлови билан ҳаракатни бошлашди».
АҚШ матбуотида бу мавзу жуда кенг муҳокама қилинди, улар ҳамон тўхтамаган. Трамп Финландиядаги саммитда АҚШ разведкаси берган маълумотларга эмас, Путинга ишонишини айтганда том маънода мамлакатга шарманда бўлганди. Ҳатто уни Россия агенти деб ҳам ёзишди. Аммо бу борада аниқ исбот кўрсатилмаган. Махсус прокурор Роберт Мюллер Трамп штабининг хорижий разведка ташкилотлари билан алоқасини топа олмаганди.
Собиқ президент маслаҳатчисининг айтишича, Трамп Россия билан урушишни хоҳламаганига асосий сабаб шундаки, АҚШ собиқ президенти Путинга ҳавас билан қараган.
«У Путинга ҳавас қиларди, буни ўз кўзим билан кўрганман. Трамп учун Путин у интиладиган етакчи эди ва бу президентнинг Россия билан алоқасига умуман алоқадор эмасди.
Трамп Путинни жуда катта ҳукумат соҳиби деб билар ва у ҳақда гапирганда кўп марта шундай ўхшатишни ишлатарди. Трамп мамлакатни шахсий бизнесидек бошқарадиган ва чексиз ваколатларга эга Путинни худди ўзи ҳавас қиладиган машҳур одамдай қабул қиларди», дейди Фиона Ҳилл.
Собиқ маслаҳатчининг айтишича, Трамп мамлакатни бошқаришда Путиннинг усулидан фойдаланишга ҳаракат қилган.
Жо Байден президентликка келгач, Америка матбуотида Путин ва Россия ҳақида камроқ ёза бошлашди. Россия иккинчи планга тушиб қолди ва асосий рақобатчи сифатида Хитой қарала бошланди. Ҳатто Хитой билан АҚШ ўртасида янги совуқ уруш бўлиши мумкинлиги ҳақида ёзишмоқда.
Фиона Ҳиллнинг фикрича, доим диққат марказида бўлишни истовчи Кремль учун бу унчалик яхши ҳолат деб қабул қилинмайди. Унинг фикрича, Кремль доим ўзи ҳақда гапиришларини истайди, 2024 йилги президентлик сайловларида эса Путин сайловолди дастурида асосий урғуни яна АҚШ билан муносабатларга қаратади. Бироқ собиқ маслаҳатчи Москва учун АҚШ билан фақат душманлик эмас, ҳамкорлик ҳам муҳим деб ҳисоблайди.
Фиона Ҳилл ким ўзи?
Англия шимолида туғилган Фиона Ҳилл 1987 йил илк марта Москвага борган. У Морис Торез номидаги Москва чет тиллар институтида 10 ой рус тилини ўрганиш имконини берувчи Британия кенгаши грантини ютиб олганди. 1989 йил АҚШга кетган Ҳилл совет тарихи мавзусида диссертация ҳимоя қилиб, докторлик даражасига эришади. АҚШда бўлажак турмуш ўртоғини учратган Ҳилл шу ерда қолиб, фуқаролик олади.
Америка ташқи сиёсати ва советлар тарихи ҳақида кўплаб китоб ёзган Фиона Ҳиллнинг охирги китоби «Бу ерда сенга нима бор?» деб номланади. Сиёсатчи АҚШга келишининг сабаби сифатида Англияда мавжуд бўлган табақавий чекловларни келтиради. Унинг фикрича, Англия шимолидаги кончи оиласидан чиққан шимолча акцентда гапирувчи қиз Лондонда нимагадир эришиши қийин эди.
«АҚШда эса сен қандай акцентда гапиришингга қарашмайди. Британиядан келган ҳамманинг тили британча деб қаралади, тамом», дейди Англия ва АҚШдаги фарқ ҳақида гапирар экан сиёсатчи.
