Исроилнинг асл мақсади, вафот этган Рим папаси ва Украина урушидан чарчаган АҚШ — кун дайжести

Ўтган кун давомида жаҳонда рўй берган энг асосий воқеалар ва янгиликлар шарҳи билан кундалик хабарномамизда таништирамиз.

{Yii::t(}

Ўтказиб юбориш 6s

Ўтказиб юбориш

Исроил асл мақсадини ошкор қилмоқда

Исроил молия вазири, ултраўнг миллатчи Бецалел Смотрич ҲАМАС томонидан гаровга олинган фуқароларни озод қилиш айни пайтда ҳукумат учун асосий вазифа эмаслигини айтди. Унинг сўзларига кўра, Ғазодаги урушда ғалаба қозониш — бирламчи мақсад. Ушбу баёнот жамиятда катта баҳсларга сабаб бўлди.

Мухолифат етакчилари ва гаровдаги яқинларининг оиласи Смотрични кескин танқид қилди. Уларга кўра, вазир инсонийлик ва миллий бурчни рад этмоқда.

«Бу ҳукумат гаровдаги яқинларимизни қасддан унутиб, уларни қурбон қилмоқда», деб чиқиш қилди оилалар форуми.

Ҳамкор партия вакиллари ҳам Смотрич сўзларини қоралаб, гаровда ушлаб турилган фуқароларни қайтаришни «энг муҳим вазифа», деб аташди. Аммо Бинямин Нетаняҳу ҳукуматининг урушни тўхтатишга тайёр эмаслиги жамиятда жиддий эътирозларга сабаб бўлмоқда.

Ғазони қўллаб келган Рим папаси ўлди

Католик дини раҳбари, Рим папаси Франциск 88 ёшида вафот этди. У нафақат понтифик, балки Фаластин ҳақ-ҳуқуқини очиқ ҳимоя қилган кам сонли етакчилардан бири сифатида хотираларда қолди.

У Ғазодаги уруш бошланган илк кунларданоқ Исроилнинг мактаб ва шифохоналарга бомбардимонини очиқ танқид қилди, «бу уруш эмас, шафқатсизлик», деб таъкидлаган эди. 2023 йил декабрида эса Франциск Ғазодаги вазиятни «геноцид аломатлари бор» деб атаган ва халқаро танқидларга қарамай, ўз сўзидан қайтмаган эди.

У ҳар куни Ғазодаги ягона католик черкови билан алоқада бўлиб, у ердаги фуқароларга тасалли берди. Жорий йил бошида Ватикандан чиқмай туриб, Исроил тажовузини «инсонийлик учун шармандалик», деб атаган эди.

Якшанба куни, ўлимидан бир кун олдин, Франциск католикларни Пасха билан табриклаган, ўз нутқида «Ғазо секторида зудлик билан ўт очишни тўхтатиш, гаровдагиларни озод этиш ва ғазоликларга инсонпарварлик ёрдами етказиб бериш»га чақирганди.

Сўнгги ойларда унинг соғлиғида жиддий муаммолар кузатилди. У икки томонлама ўпка яллиғланиши сабабли 38 кун шифохонада ётди, 6 апрелда эса даволанишдан сўнг илк бор омма олдида папамобилда кўриниш берган эди. Унинг ўлимига инсулт ва мияга қон қуйилиши сабаб бўлгани айтилмоқда.

Украина урушидан чарчаган АҚШ

Вашингтон Украина уруши бўйича музокаралардан чиқиши мумкинлиги айтилмоқда. Трамп жамоаси Украина бўйича музокараларда ҳаракатсизликни танқид қилмоқда. Президентнинг махсус вакили Кит Келлог Америка ушбу урушдан чарчагани ва бошқа устувор йўналишларга эътибор қаратиши лозимлигини билдирди.

«Биз бўлаётган воқеалардан чарчадик. Дунёда АҚШ иштирок этаётган бошқа инқирозлар ҳам талайгина. Бу уруш эса ҳаддан зиёд чўзилиб кетди», — деди Келлог.

Унга кўра, АҚШдаги кайфият кескин ўзгармоқда. Агар яқин кунларда музокараларда силжиш бўлмаса, Вашингтон жараёндан чиқишини маълум қилди. Шу билан бирга, АҚШ икки томон келишувга борса, урушни тўхтатиш мумкинлигини таъкидламоқда.

Келлог Украина НАТОга аъзо бўлмаслигини яна бир бор билдирди. Шу билан бирга, у Киевни тинчликка эришиш учун муқобил йўлларни излашга чақирди.

«Бу масала муҳокама қилинмайди. Биз 2008 йилдаёқ Украина ҳеч қачон НАТО аъзоси бўлмаслигини аниқ-таниқ қилиб айтгандик. Бу ҳақда ўшанда Уилям Бёрнс таъкидлаган, ўзим ҳам 2013 йилда ёзган эдим», — деди Келлог.

НАТО эса Украина учун аъзо бўлиш эшиклари очиқлигини қайд этмоқда.

Путин музокаралар эҳтимоли ҳақида

Россия президенти Владимир Путин Украина раҳбарияти томонидан фуқаролик инфратузилмасига зарбаларни тўхтатиш бўйича билдирилган таклифни муҳокама қилишга тайёр эканини маълум қилди. Унинг сўзларига кўра, бу масала «синчиклаб ўрганилиши ва эҳтимол, икки томонлама музокаралар асосида» кўриб чиқилиши мумкин.

Президент матбуот котиби Дмитрий Песков ҳам бу баёнот тўғридан-тўғри Украина билан музокаралар ўтказиш эҳтимолини англатишини тасдиқлади.

Аввалроқ, Украина президенти Володимир Зеленский Кремлни 30 кунлик ва узайтириш имконияти билан ҳар қандай узоқ масофали дрон ва ракета зарбаларидан воз кечишга чақирган эди. Унинг таъкидлашича, бундай танаффус тинч аҳоли ҳаётини асрашга хизмат қилиши мумкин.

Нефт даромадларидан маҳрум бўлаётган Россия

Россия иқтисодиёти 2025 йилдан нефт даромадларининг кескин камайишига тайёрланаётгани маълум қилинди. Янгиланган прогнозга кўра, Urals нефти нархи ҳар баррели учун 56 атрофида бўлади — бу эса пандемия давридан бери энг паст кўрсаткич. Бу кўрсаткич бюджет харажатларини ҳисоблаш учун белгиланган 60 долларлик сўнгги нуқтадан ҳам паст.

Нархнинг тушишига АҚШ ва Хитой ўртасидаги савдо қарама-қаршилиги ва глобал иқтисодий секинлашув сабаб бўлмоқда. Биринчи чоракда нефт-газдан тушган даромад ўтган йилга нисбатан 10 фоизга камайди. Фискал тақчиллик шундоқ ҳам 2,2 трлн рублга етган.

Экспертларнинг тахмин қилишича, агар нархлар 55 долларгача қуласа, фаровонлик фондидан 0,9 трлн рубл сарфланиши мумкин. Шу билан бирга, айни пайтда Россияда рублнинг мустаҳкамланиши ҳам бюджетга салбий таъсир қилмоқда, чунки солиқлар долларда ҳисобланади.

Ҳарвард Трампга бўйсунмоқчи эмас

АҚШ президенти Доналд Трамп маъмурияти Ҳарвард университетига 1 млрд долларлик федерал маблағни тўхтатиш ниятида. Бу қарор университетда талабалар томонидан Фаластинни қўллаб-қувватлаш акциялари ўтказилганидан сўнг қабул қилинган. Президент маъмурияти университетга бир қатор расмий талаблар юборган, аммо Ҳарвард бу талабларга рози бўлмаган.

Оқ уйда ушбу рад жавоб қаттиқ норозилик уйғотган. Таъкидланишича, бу маблағлар тиббиёт тадқиқотлари ва грантларга йўналтирилган. Трамп маъмурияти Колумбия университети каби муассасаларга нисбатан юмшоқ ёндашишни режалаштирган, аммо Ҳарварднинг жавоби сиёсатни кескинлаштирди.

Маълумотларга кўра, университет ҳукумат талабларини бажаришдан бош тортган ва судга мурожаат қилган. Бу орқали 8,7 млрд долларлик молиявий фойдаланиш текшируви бошланган. Белгиланганча, молиялаштиришдан ташқари 60 млн долларлик контрактлар ҳам музлатилиши мумкин.

Дуров: Telegram шахсий ёзишмаларни «сотмайди»

Telegram асосчиси Павел Дуров Франция ҳукуматининг мессенжерларга бэкдор ўрнатиш талабини кескин рад этди. Унинг таъкидлашича, компания шифрлаш тизимини бузиб, инсон ҳуқуқларини поймол қилганидан кўра, яхшиси бозорни тарк этгани маъқул.

Францияда Сенат наркотикларга қарши қонуний ташаббус доирасида бэкдор талабини тасдиқлаган, аммо миллий парламент уни рад этган. Дуров бу ҳолатда Франция ўз фуқароларининг шахсий ҳаёти дахлсизлигини йўқотган биринчи давлатга айланиши мумкинлигини таъкидлади.

Унинг сўзларига кўра, Telegram 12 йил мобайнида ҳеч бир шахсий хабарни ошкор этмаган. Европа қонунчилиги фақат IP-манзил ва телефон рақамларини тақдим этишга рухсат беради.

Эслатиб ўтамиз, август ойида Францияда Дуровга нисбатан жиноий иш қўзғатилганди. Шундан сўнг, Telegram махфийлик сиёсатига ўзгартиш киритди.

Флорида аэропортида самолёт ёнди

АҚШнинг Флорида штатидаги Орландо аэропортида Delta Airlines компаниясига тегишли Airbus A330-300 йўловчи самолётининг двигателига ўт кетди. Ҳодиса самолёт учишга ҳозирланаётган бир пайтда ҳаракатланиш йўлагида юз берди.

Самолёт саҳнида 282 нафар йўловчи, 10 нафар борт ходими ва 2 нафар учувчи бўлган. Оловнинг тез тарқалиши сабаб барча йўловчилар тезкор равишда шишириладиган ҳаво траплари орқали эвакуация қилинди.

Маҳаллий расмийларга кўра, ёнғин вақтида бартараф этилган ва вазият назоратга олинган. Ҳозирча жабрланганлар ҳақида маълумот йўқ.

Ҳодиса юзасидан текширув бошлангани ва хавфсизлик талабларига риоя этилган-этилмагани аниқланиши билдирилмоқда.

Airbus «яшил» лойиҳасини тўхтатди

Америкадан самолётларга оид яна бир хабар. Airbus компанияси 1,7 млрд евро сарфлаган водородли самолёт лойиҳасини тўхтатди. 2035 йилгача ҳавога кўтарилиши керак бўлган ушбу экологик лайнер амалга ошмаслиги маълум бўлди.

The Wall Street Journal хабарига кўра, муҳандислар двигател ҳавони ифлослантиришда давом этишини ва водород технологиялари иқтисодиётда жуда секин жорий этилаётганини таъкидлашган.

Лойиҳа жамоаси техник муаммолар ва инфратузилманинг ҳали шаклланмагани сабаб ўз вақтида натижага эриша олмасликни тан олди. Шу боис Airbus инвесторлар қўллаб-қувватловисиз лойиҳани музлатиб туришга қарор қилди.

Шунга қарамай, компания келажакда водородли парвозлар ғоясидан мутлақо воз кечмаслигини билдирган.