Тошкент металлургия заводидаги Тикланиш ва тараққиёт жамғармасига тегишли 49,9 фоиз давлат улуши 2025 йилнинг иккинчи чорагига қадар халқаро бозорда оммавий савдоларга чиқарилади. Аввалроқ, компаниянинг 50 фоиздан кўпроқ қисмига эгалик қилган офшор компаниялар лойиҳадан чиқиб кетганди.
Тошкент металлургия заводидаги давлат улуши профессионал консултантларни жалб қилган ҳолда халқаро бозорда оммавий савдоларга чиқарилади. Бу ҳақда “Давлат иштирокидаги йирик корхоналарни трансформация қилиш ва хусусийлаштириш жараёнларини жадаллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги президент қарорида келтирилган.
Қайд этилишича, Тикланиш ва тараққиёт жамғармасига тегишли 49,9 фоиз давлат улуши 2025 йилнинг II чораги якунигача оммавий сотувга чиқарилиши лозим.
Бунга масъул этиб тайинланган ишчи гуруҳнинг таркиби қуйидагича: Тикланиш ва тараққиёт жамғармаси ижрочи директори Шуҳрат Вафаев, Давлат активларини бошқариш агентлиги директори ўринбосари Алишер Миралиев ва Тоғ-кон саноати ва геология вазирининг биринчи ўринбосари Омонулло Насритдинхўжаев.
Тошкент металлургия заводи ҳақида
2017 йил 7 апрелда Ўзбекистон президентининг “Тошкент металлургия заводи қурилиши инвестиция лойиҳасини амалга ошириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарори қабул қилинади.
Дастлаб, лойиҳанинг умумий қиймати 278,2 миллион еврога баҳоланган бўлса, кейинчалик бу миқдор 334,47 млн еврогача оширилади.
Шундан 164,5 миллион евро Россия экспорт-импорт банкининг 10 йилга берилган кредити, 154,7 миллион евро Тикланиш ва тараққиёт жамғармаси маблағлари, 15,1 миллион евро эса Асакабанк кредити ҳисобланади. Лойиҳанинг ўзини қоплаш муддати 9,3 йил деб кўрсатилади.
Лекин 2020 йил охирида бўлиб ўтган заводнинг очилиш маросимида унинг умумий қиймати 420 миллион долларни ташкил этгани айтилган.
Заводни 49,7 гектар майдонда қуриш лойиҳаси Россиянинг “Метпром” гуруҳи томонидан тайёр ҳолатда топшириш шарти асосида амалга оширилди. Гуруҳ ҳам лойиҳачи, ҳам бош пудратчи бўлган. Завод Италиянинг Danieli компанияси технологияси ва автоматлаштирилган ускуналари билан жиҳозланган. Лойиҳани амалга оширишни SFI Management Group хорижий компанияси бошқариб, қурилиш ва фойдаланишга топширишнинг барча босқичларини тўлиқ назорат қилган.
Таъкидлаш лозим, ТМЗ лойиҳасини амалга ошириш баробарида, “Ўзметкомбинат” АЖ қошида литий-прокат мажмуасини қуриш ҳам бошланган (қиймати – 800 млн доллар). Унинг фойдаланишга топширилиши билан ТМЗ билан биргаликда металлургия кластерини яратиш режалаштирилган эди.
Таъсисчиларнинг ўзгариши
Дастлаб устав капитали 197,8 миллион евро (ҳозир 154,8 млн доллар) бўлган ТМЗнинг таъсисчилари Тикланиш ва тараққиёт жамғармаси (49,9 фоиз ёки 98,7 миллион евро) ва Нидерландиянинг Metallurgical Technology and Engineering B.V. компанияси (50,1 фоиз, 99,1 млн евро) бўлган.
Лойиҳани бошқарган SFI Management Group лойиҳа улушдорлари қаторида бўлишни истаган. Натижада таъсисчиларнинг рўйхатида ўзгариш бўлган ва Metallurgical Technology and Engineering B.V.нинг улуши 41,9 фоизгача камайиб, SFI Management Group 8,2 фоиз улушни қўлга киритади.
Бироз муддат ўтганидан кейин, Metalloinvest Holding (Кипр) компанияси Metallurgical Technology and Engineering B.V. ўрнини эгаллаб, 41,8 фоиз, Miramonte Investments эса SFI ўрнини олиб, 8,2 фоиз улуш эгасига айланади.
2022 йил апрелида Тошкентда бўлиб ўтган саноат кўргазмасида “Металлоинвест” бош директори Назим Эфендиев компания “инвестиция киритиб, ТМЗ капиталига киргани”ни маълум қилган. Шу тариқа, Metalloinvest Holding (Cyprus) Limited компанияси Metallurgical Technology and Engineering B.V.нинг ўрнини эгаллаб 41,8 фоиз, Miramonte Investments Limited эса SFIнинг ўрнини олиб, 8,2 фоиз улуш эгаси бўлган.
Маълумот учун, келиб чиқиши ўзбекистонлик бўлган россиялик миллиардер Алишер Усмонов Forbes нашрига берган интервюсида айтиши бўйича, SFI гуруҳи миллиардер Фаттоҳ Шодиевнинг акаси Қобил Шодиевнинг оиласига тегишли. Қобил Шодиев Тошкент металлургия заводига президент Шавкат Мирзиёевнинг ташрифи вақтида президентга завод ҳақида тақдимот қилган.
Офшордаги компанияларнинг лойиҳадан чиқиб кетиши
2023 йилнинг 22 июн куни Ўзбекистон Олий судида Тошкент металлургия заводи таъсисчилигига оид суд иши кўриб чиқилади.
Заводнинг 49,9 фоизлик улушга эга таъсисчиси – Ўзбекистон Тикланиш ва тараққиёт жамғармаси судга мурожаат қилиб, корхонанинг қолган икки таъсисчиси – Кипрнинг Metalloinvest Holding (41,87 фоиз) ва Miramonte Investments (8,23 фоиз) офшор компанияларига қарши даъво аризаси киритган.
ЎТТЖ комбинатда молиявий қийинчилик юзага келгани, 2022 йил якунлари бўйича соф зарар 316,8 млрд сўмни, 2017-2022 йилларда тўпланган зарар эса 916,92 млрд сўмни ташкил этганини кўрсатиб, корхонанинг молиявий ҳолатини яхшилаш бўйича шошилинч чоралар кўриш зарурлигини таъкидлайди.
Шу тариқа МЧЖ шаклидаги компаниянинг қолган иккита таъсисчиси – Metalloinvest Holding (41,87 фоиз) ва Miramonte Investments (8,23 фоиз) жамият иштирокчилари қаторидан чиқариб юборилади. Юқоридаги офшор компаниялар россиялик миллиардер Алишер Усмоновга алоқадор бўлган.
Якунда Кипрда рўйхатдан ўтган таъсисчи офшор компанияларнинг лойиҳадан чиқиб кетиши ортидан банкротлик хавфи остидаги завод ва унинг қарзлари давлат жамғармаси тасарруфида қолганди.
