Hindistonda uy bekalariga «maosh» to‘lash bo‘yicha keng ko‘lamli loyiha boshlandi

Hindistonda haq to‘lanmaydigan uy mehnatini tan olishga qaratilgan dunyodagi eng yirik ijtimoiy sinovlardan biri amalga oshirilmoqda. Mamlakatning bir qator shtatlarida rasmiy ish joyiga ega bo‘lmagan va uy xo‘jaligini yuritish, bolalar va keksa qarindoshlarni parvarish qilish bilan shug‘ullanadigan uy bekalariga hukumat tomonidan muntazam ravishda pul nafaqalari to‘lanadigan bo‘ldi. Bu haqda BBC xabar berdi.

Gap Hindistonning kamida 12 shtatida amal qiladigan pul o‘tkazmalari dasturi haqida ketmoqda. Hisob-kitoblarga ko‘ra, uning egalari 118 millionga yaqin ayol bo‘lib, tashabbus aholini qamrab olish bo‘yicha dunyodagi eng yirik loyihalardan biridir. To‘lovlar ayollar nomiga ochilgan bank hisob raqamlariga o‘tkaziladi va bandlikni tasdiqlash yoki xarajatlar to‘g‘risida hisobot talab qilinmaydi.

Oylik to‘lovlar miqdori 1000 dan 2500 hind rupiyasigacha (taxminan 12 dan 30 AQSh dollarigacha) o‘zgarib turadi. Kichik hajmda bo‘lishiga qaramay, millionlab oilalar uchun, ayniqsa, qishloq joylarda va aholining kam ta’minlangan qatlamlari orasida bu mablag‘lar muhim ahamiyatga ega.

Iqtisodchilar va sotsiologlarning so‘zlariga ko‘ra, bunday dasturlarning maqsadi nafaqat moliyaviy qo‘llab-quvvatlash, balki an’anaviy ravishda ayollar tomonidan bajariladigan va shu bilan birga YaIM va rasmiy iqtisodiy statistikada hisobga olinmaydigan uy mehnatini ramziy ravishda tan olishdir. Xalqaro tashkilotlarning ma’lumotlariga ko‘ra, uyda va oila a’zolarini parvarish qilish bo‘yicha haq to‘lanmaydigan ishlar ayollarning ko‘p vaqtini oladi va ularning iqtisodiy imkoniyatlarini sezilarli darajada cheklaydi.

Dasturning ko‘plab ishtirokchilari birinchi marta o‘z puliga ega bo‘lgani va uni mustaqil ravishda boshqarishi mumkinligini aytmoqda. Bu, mutaxassislarning fikricha, ularning o‘ziga bo‘lgan ishonchini oshiradi, oiladagi ta’sirini kuchaytiradi va eriga yoki boshqa qarindoshlariga moliyaviy qaramlikni kamaytiradi.

Shu bilan birga, tashabbus faol bahs-munozaralarga ham sabab bo‘lyapti. Tanqidchilarning fikricha, bunday to‘lovlar gender rollarining an’anaviy taqsimotini mustahkamlashi, ayollarni mehnat bozoriga chiqish o‘rniga uyda qolishga undashi mumkin. Dasturlar siyosatchilar tomonidan saylovoldi maqsadlarida, ayniqsa, kambag‘allik darajasi yuqori bo‘lgan hududlarda qo‘llanilmoqda, degan xavotirlar ham mavjud.

Hokimiyat vakillarining ta’kidlashicha, gap qonuniy ma’noda to‘liq «uy xo‘jaligi maoshini» joriy etish haqida ketmayapti. Rasmiy ravishda to‘lovlar mehnatga haq to‘lash emas, balki ijtimoiy qo‘llab-quvvatlash choralari sifatida tasniflanadi. Shunga qaramay, jamoatchilik va ommaviy axborot vositalarida «uy mehnatiga haq to‘lash» iborasi tobora ko‘proq yangramoqda, chunki dasturlar bunday mehnatning qadr-qimmatini tan olish bilan bevosita bog‘liq.

Mutaxassislarning ta’kidlashicha, Hindiston tajribasi allaqachon boshqa mamlakatlarda ham diqqat bilan o‘rganilmoqda, ularda ham iqtisodiyotda haq to‘lanmaydigan mehnatni hisobga olish zarurligi haqida munozaralar olib borilmoqda. Agar tajriba muvaffaqiyatli bo‘lsa, u Hindistondan boshqa mamlakatlarda ham ayollarning mehnatini baholash bo‘yicha ijtimoiy siyosat va yondashuvlarga ta’sir qilishi mumkin.