O‘zgidromet: inversiya jarayonlari faollashib, havo sifati yomonlashishi mumkin

Ma’lum qilinishicha, inversiya respublikaning bir qator hududlarida, jumladan Toshkent shahri, Samarqand va Jizzax viloyatlarida ayniqsa yaqqol namoyon bo‘lmoqda. Natijada zararli aralashmalarning tarqalishi sekinlashib, noqulay meteorologik sharoit shakllanmoqda. 

Inversiya nima va u nega “iflos havo” xavfini oshiradi?

Inversiya — odatda havo balandlikka ko‘tarilgan sari soviydi, ammo ayrim paytlarda aksincha, yuqoriroqda havo nisbatan issiq bo‘lib qoladi. Shu “qopqoq”qa o‘xshash qatlam pastdagi havoning erkin ko‘tarilib ketishini cheklaydi. Oqibatda:

avtotransport chiqindilari, isitish tizimlari, sanoat manbalari va boshqa omillardan chiqqan moddalar pastki qatlamda “to‘planib qolishi” mumkin;
shamol kuchsiz bo‘lsa va havo almashinuvi cheklansa, havo sifati tez o‘zgaruvchan bo‘lib, ayrim soatlarda yomonlashishi ehtimoli ortadi. 

Qaysi paytlarda vaziyat sezilarliroq bo‘lishi mumkin?

O‘zgidromet xabarida inversiya ko‘proq ertalab, kechki va tungi soatlarda kuchayishi qayd etilgan. Bu vaqtda havo almashinuvi cheklanishi tufayli ifloslantiruvchi moddalar tarqalishi qiyinlashadi. 

Shu bilan birga, ob-havo prognoziga ko‘ra ayrim hududlarda tuman va sokin ob-havo kuzatilishi mumkin — bu ham pastki qatlamdagi “turg‘unlik”ni kuchaytirishi ehtimol. 

Havoda qaysi moddalar to‘planishi mumkin?

Xabarda ayniqsa mayda dispers zarrachalar — PM2,5 va PM10 — pastki atmosfera qatlamlarida to‘planib qolishi va ayrim hududlarda ular konsentratsiyasi oshishi mumkinligi qayd etilgan. 

Masalan, O‘zgidrometning avtomatik monitoring stansiyalari ma’lumotlarida Toshkent shahri bo‘yicha ayrim paytlarda PM2,5 ko‘rsatkichi me’yordan oshgan holatlar ham keltirilgan. 

Qachongacha davom etishi kutilmoqda?

Dastlabki prognozlarga ko‘ra, respublika bo‘ylab iliq ob-havo harorati va inversiya jarayonlari haftaning oxirigacha saqlanib turishi mumkin. 

Aholi uchun tavsiyalar

Inversiya davrida havo sifati tez-tez o‘zgarishi mumkin. Shu bois quyidagi oddiy qoidalar foyda beradi:

• bolalar, keksa yoshdagilar, homiladorlar, shuningdek astma, allergiya, yurak-qon tomir muammosi borlar ehtiyotkor bo‘lishi;
• havo og‘irlashgan paytlarda (ayniqsa ertalab/kechki) ochiq havodagi uzoq jismoniy faollikni qisqartirish;
• uyda xonani qisqa muddatli shamollatish (ayniqsa transport oqimi yuqori joylarda kechasi uzoq ochiq qoldirmaslik), imkoni bo‘lsa nam tozalash;
• agar nafas qisilishi, ko‘z-tomoq qichishishi, kuchli yo‘tal kabi alomatlar kuchaysa — shifokorga murojaat qilish.