2 июнь куни Ўзбекистон Республикаси Маданият вазирлиги ҳузуридаги «Ўзбекконцерт» давлат муассасасида (собиқ «Ўзбекнаво» эстрада бирлашмаси) «Қатъий тартиб-интизом ва шахсий жавобгарлик ҳар бир эстрада хонандасининг асосий инсоний фазилатига айланиши лозим» мавзусида санъаткорлар ва шоу бизнес вакиллари билан мажлис бўлиб ўтди.
Ўзбекистон халқ артисти Озодбек Назарбеков санъаткорлар хизматидан текин фойдаланиб келаётган давлат ташкилотларига бундан кейин пул ўтказиш йўли билан уларнинг хизматидан фойдаланишни йўлга қўйишни таклиф қилди.
Маданият вазирлигидан йиғилишда қатнашган амалдор ҳам вазирлик бу пуллик хизмат таклифини тўлиқ қўллаб-қувватлашини айтиб ўтди.
О.Назарбеков Маданият вазирлиги қошида тижорий бўлим очиш ва санъаткорлар хизматидан текин фойдаланиб келаётган давлат ташкилотлари унга пул ўтказиш йўли билан улар хизматидан фойдаланишни йўлга қўйишни таклиф қилди. Ўз чиқишида хонанда, хусусан, прокуратура ва бошқа давлат муассасалари амалдорларининг ўз базмларида хонандалар хизматидан бепул фойдаланиш устига, дўқ уриб санъаткорларни обрўсизлантириши ҳақида шикоят қилди:
“Давлат ташкилотлари олдида санъаткорларнинг ҳурмати йўқ. Давлат тадбирлари ҳақида гапирмаяпман. Ташқи ишлар вазирлигида тадбир бўлади ёки прокуратурада, оддий ўтириш қилади, масалан, Наврўзга атаб йиғилишади. Шу тадбирга нонни пулга олишади, сувни пулга олишади, ресторанни пулга заказ қилишади, лекин санъаткор текинга бориши керак. Ҳурмат ҳам шунга яраша бўлади. Озгина кечиксангиз дўғлаб, урушиб беришади”, — деган Назарбеков. Бу сўзлар янграгач йиғилиш залига йиғилган барча — айрим санъаткорлар ва қолган шоу-бизнес олами вакиллари қизғин ва гулдурос қарсаклар билан Назарбековни қўллаб-қувватлашган.
Йиғилишда Адҳам Солиев Қашқадарёга тадбирга борган артистлар гуруҳи вақтида таомлантирилмасдан қолдирилгани, Сурхондарёда эса «Камолот» ижтимоий ҳаракати раҳбари ва маданият бўлими бошлиғи томонидан турли оворагарчиликларга йўл қўйилгани, уларга нисбатан ҳурматсизлик қилингани ҳақида ҳам гапириб берган.
«Озодбек — прав!»
Бу борада нима ҳам дейиш мумкин, Озодбек Назарбековнинг билдирган таклифи жуда ўринли, уни фақатгина олқишлаш мумкин. Ҳақиқатан ҳам давлат ташкилотлари турли тадбирларга, ҳаттоки давлат миқёсидаги тадбирларда ҳам қатнашгани учун санъаткорлар ва шоу-бизнес вакилларига (боядан бери иккисини ажратиб ёзяпман, ҳайрон бўлманг — мен уларни саҳнада чиқишларидан ташқари бошқа жиҳатлари бир-биридан мутлақо фарқли соҳа вакиллари, деб ҳисоблайман) тадбир сметасида пул ажратилиши ва шартномага кўра кўрсатилган пул тўланиши керак. Пул тўлангач, томонлар ўртасида бажарилган ишлар далолатномаси тузилиб имзоланиши, давлатга эса кўрсатилган хизмат учун белгиланган солиқ тўланиши керак. Тамом-вассалом, ҳаммаси қонуний, ҳаммаси рисоладагидек.
Шунда артист ҳурмат ҳам талаб қилмайди, пули тўлаб қўйилган давлат тадбирида ашуласини айтиб, чиқиб кетаверади. Қарсак чалишмасаям хафа бўлмайди, тўғрими? Ҳозирги шароитда ўша, айтайлик, давлат тадбирида бирортаси ичиб олиб, «сени бу ерга ким чақирди?» — деб дўппосласа ҳам калтак еган артист ноҳақ бўлиб тураверади-да, нима дедингиз?
Келинг, аниқлашга ҳаракат қилайлик: Озодбек Назарбеков ёки умуман бошқа артистларимиз, ўша жойларга, ўшанақа тадбирларга боришни исташмас экан, безишган экан. Хўп, уларни истамаган жойларига боришларига ким ёки нима мажбур қиляпти? Нега улар йўқ, дея олишмаяпти?
Лицензия масаласи
Маълумки, концерт уюштириш ва тўй-томошалар ҳамда бошқа тадбирларда қатнашиш учун лицензияни «Ўзбекнаво» эстрада-концерт бирлашмаси бериб келар, ҳозир бу ҳуқуқ «Ўзбекконцерт» давлат муассасасига берилган. Масалан, йилига камида 5 млн. 900 минг сўм тўланадиган лицензия эгалари ТВда чиқишлари, оммавий концерт уюштиришлари мумкин. Артистларнинг унвонига қараб, ундан юқорилари ҳам бор ҳамда ундан пастроқлари — фақат тўйларга юришга изн берадиган лицензиялар ҳам бор.
Билишимизча, артистларимизни турли шахсий тадбирларида текин хизмат қилдиришга ошуфта ўша давлат ташкилотлари асло санъаткорнинг ўзига мурожаат қилишмайди, айнан «Ўзбекконцерт»га мурожаат қилишади. Хўп, санъаткор эркин ижод (!) ва мухлислари олдида чиқиш қилиши учун бир йиллик лицензиясининг пулини тўлаб қўйган экан, «Ўзбекконцерт»нинг иши шу билан якунига етган экан, унинг хизматидан текин фойдаланишга мажбурлаш учун қандай ҳақ-ҳуқуқи бор бу давлат муассасасининг?
Яъни, саволни бошқача, тушунарлироқ, чўпончасига қўямиз: Давлат миқёсидаги тадбирлар (Мустақиллик байрами, Наврўз айёми)да қатнашиш ўз-ўзидан тушунарли. Лекин Озодбек Назарбеков айтаётган, қўпол қилиб айтганда, идора ва вазирликларнинг «корпоративка»сида артистлар текин хизмат қилиши керакми? Нега?
Масалан, бирор давлат корхонасининг касб байрамига аталган кечага текин концерт бериш учун бормаган, айтайлик, Зулайҳо Бойхонованинг лицензияси «Ўзбекконцерт» томонидан бекор қилинадими?
«Ўзбекконцерт» артистларимизнинг фақат давлат тадбирларида қатнашмагани, очиқ-сочиқ кийингани, Интернетда «хол қўйгани» учун лицензиясидан маҳрум қиладими ёки, масалан, прокуратура ё солиқ органлари томонидан артист солиқ тўламагани, кўрсатилган хизматлар учун чек ёки хизмат кўрсатиш далолатномаси тақдим этмагани, хизмат ҳақи учун хорижий валюта талаб қилгани ҳолатида ҳам лицензия бекор қилинадими?
Умуман, артистларимиз солиқ тўлайдими ўзи-йўқми?
Юртимизда ҳар қандай хизмат учун солиқ тўланади, Озодбек Назарбековнинг ўзи ҳам ташкилотлар бизни текин хизмат қилдирмасин, пул кўчириб беришсин, демоқда. Демак, шу хизматдан солиқ олинишини ҳам назарда тутмоқда.
Концертларингизда чипта чиқарилади, унинг ҳисоб-китоби бор, концерт залини ижарага оласиз, ундан албатта зарар билан чиқилади, балким амал-тақал қилиб бирор нарса тўларсиз, давлат бюджетига. Майли ҳаммасини жой-жойида, солиқлар ҳам 100 фоиз тўланади, деб ҳисоблаб қўяқолайлик ҳозирча. Лекин тўй-томошаларга «навбатчилик»ка бориш, «бирров»га бориш ортидан топаётган пулингиздан солиқ тўлаяпсизларми, жаноб санъаткорлар?
«Халқ артисти», «хизмат кўрсатган артист» бўлиб юриб халққа нима хизмат қилаяпсиз унда? Давлат аҳамиятидаги тадбирларда текин қатнашиб берганингизми, холос? Халқ олқиши билан «Халқ артисти» унвонига эга бўлгансиз, мартабангиз юксалган, тўйларга бошқаларга нисбатан қимматроққа борасиз, шу халқнинг бирор корига ярайдиган бирор солиқ тўлайсизми-йўқми?
Масалан, Озодбек ака, сиз тўй мавсумларида кунига 4тагача тўйга «бирров»га чиқасиз, албатта, барчасида фонограммада айтасиз. Чунки «бу халқ жонли овозни тушунмайди», деган машҳур гапингиз бор. 1000 доллардан «қора бозор» курсида ҳар бир тўйдан 8,500,000 сўм оласиз. Бир кунда жами 30 миллиондан зиёд бўлади. Шу топганингиздан неча пул солиқ тўлайсиз, ака? Ростини айта оласизми? Даромадингизни эмас, тўлаётган солиғингизни сўраяпман, сизга унвон бериб, ардоқлаб, бошига кўтариб қўйган давлатнинг халқ учун сарфланадиган мажбурий тўловингиз...
Ҳар бир топилган даромаддан солиқ тўланиши кераклигидан бехабар эдим, деманг фақат, ака илтимос! Даромадлар декларацияси деган нарса бор. Оддий уйини ижарага берган инсон ҳам топган даромадидан солиқ тўлайди, декларацияда кўрсатади. Машинасини ижарага берган ҳам декларация тўлдиради, Қалам ҳақи оладиган ёзувчи ҳам декларация тўлдиради. Лекин артистларимиз декларация нималигини билмайди! Чунки гўё унда бошқа даромад йўқ. Масалан, «мана шу қасрни қайси пулга олгансиз», деб савол беришса, нима деб жавоб берасиз? Келтириб бера оласизми даромад манбаини?
Ва бу биргина сизга эмас, Озодбек ака, сиздан бошқа халқ ва хизмат кўрсатган ва кўрсатмаган артистларимизга ҳам: ўзини нафақат Ўзбекистон, ҳатто Ер курраси ҳам эмас, Сомон Йўли галактикаси халқ артисти, деб ҳисобловчиларга ҳам, ҳу ўша отарчиларга ҳам тааллуқли.
«Сиздан угина, биздан бугина»
Ахир ҳадеб телевизорга чиқиб, «санъатнинг нонини ейиш қийин», деган шаблон жавобларингиз ҳиқилдоққа келди. Кўряпмиз, сизларнинг ҳаётларингизни: “Фейсбук”, “Инстаграм”, “Твиттер”ларда. Нимаси қийин экан нон ейишнинг? «Санъатнинг пулини сарфлаш қийин», деса ўринлироқ бўларди. Сизлар оддий халқ қандай қилиб қийналиб пул топиб, нон еяётганини билмайсизлар. Билмайсизларки, 2 соатга 1000 доллар пул сўрайсиз ва давлат ташкилотларида текин хизмат қиб қўйганингиздан ижирғанаяпсиз. Озодбек Назарбеков «духи» етиб шу ҳақида гапиргани ҳамоно, барчангиз жўр бўлиб чапак чалдингиз. Нон ейиш қийинлигиданми бу ҳам?
Ё қорнингиз оч қолдими? Нимадан нолияпсизлар?! Топаётган даромадингиздан 1 тийин солиқ тўламай халқнинг ҳақига хиёнат қилаяпсизларми, ўша 5 дақиқа кечикиш эвазига қайсидир амалдорнинг «корпоротивка»да дўқ уришигаям чидашга маҳкумсизлар.
Ана шундай, солиқ тўламай ҳуқуқбузарлик қилаётганингизга, бировларнинг тайёр ашулаларининг куйи-ю, оҳангини ўғирлаб, ўғирлик қилаётганингизга анави тегишли давлат органлари панжа орасидан қараб турган экан, кўрмаётганга (ва эшитмаётганга) олаётган экан, сиз ҳам бермаётган пулини кўрмаганга, дўқ-пўписаларини эшитмаганга олинг-да. «Сиздан угина, биздан бугина» бўляпти ахир! Чунки агар ҳаммаси чет элдагидек қонуний ишлаб бошласа... қидира-қидира ўзбекча ибора тополмадим, лекин аниқ тушунасизлар: «мало не покажется».
Илгариги артистлар чиндан ҳам халқ орасида ҳурматли бўлган, улар халққа чинакам хизмат қилган, отарчилар ҳам уларнинг қўшиқларини айтган, артистларимизнинг ўзлари тўйларга юришмаган. Буни йиғилишда Ғуломжон Ёқубов ҳам айтди. Ҳозиргилар эса фалон минг долларга тўйга бориб, халққа хизмат дейишяпти. Буни «халқим»га эмас, «халқум»га хизмат, деса ярашади.
Шунинг учун ҳурматли «санъаткорларимиз», сизларнинг вазифангиз — чақирилган жойда саҳнага чиқиб қўшиқни айтиб, кетишдангина иборат бўлиши керак. Умуман гапирмаслигингиз керак. Ўша «ақлли» интервьюларингизни ҳам таниш журналистларингиз номингиздан чиройли қилиб ёзиб юраверишсин. Мажлисларда-ку умуман гапирманг. Оғзингизни очсангиз — бас, қандайлигингизни билдириб қўясиз.
Шуҳрат Шокиржонов
