Европанинг энг долзарб муаммоси - мигрантлар. ЕИ турли давлатлари уни қандай ҳал қилишни таклиф этмоқда?

29 июнь куни Брюсселда Европа иттифоқи давлатлари саммити очилди. Унинг асосий мавзуси - ноқонуний иммиграция. Европага келаётган янги қочқинлар сони қисқарганига қарамай, европалик сиёсатчилар янги инқироз ҳолати бўйича муаммони принципиал ҳал этишни талаб қилмоқда. Қуйида Франция, Германия, Италия, Польша ва ЕИнинг бошқа мамлакатлари бу муаммога қандай қараётгани ҳақида фикр юритилади.

Европа иттифоқида муҳожирларнинг мақоми ва ҳуқуқлари 1990 йилда илк бор қабул қилинган ҳамда кейинчалик бир неча марта ўзгарган Дублин регламенти билан тартибга солинади. Ушбу регламентга мувофиқ, ЕИ ҳудудига келганида рўйхатдан ўтказадиган мамлакатлар муҳожирлар учун расмий жавобгарликка эга. Одатда, бу жанубий давлатлардир: Италия, Греция, Болқон мамлакатлари. Шундан сўнг улар Шенген битимидан фойдаланиб, Евроиттифоқ ҳудудида эркин ҳаракатланишлари мумкин.

Дублин регламентини қандай ўзгартириш кераклиги ҳақида қатор ғоялар, улар ҳозирги пайтда муҳокама қилинмоқда.

Мигрантларни рўйхатдан ўтган мамлакатларга қайтариш

Моҳияти. Расмий равишда ҳозир ҳар қандай давлат мигрантни рўйхатдан ўтган мамлакатга юбориш ҳуқуқига эга. Амалда бу камдан-кам ҳолларда юз беради. Биринчидан, кўпгина истиснолар мавжуд: муайян мамлакатда аллақачон жойлаштириб бўлинган оилалар аъзолари учун; рўйхатдан ўтиш мамлакатида муносиб турмуш шароитлари билан таъминланмаганлигини исботлаши мумкин бўлганлар учун (Жануби-Шарқий Европанинг бадавлат бўлмаган мамлакатларида бу қийин эмас). Иккинчидан, бу норманинг қатъий тарзда амалга оширилиши Европа ичида тўлақонли назоратни қайта тикламай туриб деярли имконсиздир.

Истисноларни камайтириш, чиқариб юборишни автоматик равишда амалга ошириш таклиф этилмоқда.

Ким таклиф қилмоқда. Бундай қарор Германияда анча машҳур, айнан ўша ерга муҳожирларнинг кўпчилиги Европа чегарасида рўйхатдан ўтгандан кейин йўл олади. Бироқ, мамлакат ички ишлар вазири Хорст Зеехофер бу ғоя умумий Европа даражасида мустаҳкамлаб қўйилишини талаб қилди. Канцлер Ангела Меркелнинг фикрича, бу фақатгина иммигрантни чиқариб юбормоқчи бўлган давлат ва рўйхатдан ўтган мамлакат ўртасидаги икки томонлама музокаралар натижаси бўлиши мумкин. Мунозара Германия ҳукуматини иккига ажратиб юборишга ҳам яқин келди.

Ким қарши. Ушбу лойиҳани Европа жанубидаги чегараолди давлатларининг ўзи жуда оғриқли қабул қилмоқда. Улар муҳожирлар ўзлари учун оғир юк бўлишидан қўрқяпти.

БМТнинг Инсон ҳуқуқлари бўйича кенгаши маълумотлари

Муҳожирлар учун мамлакат квоталарини жорий этиш

Моҳияти. Расмий равишда қочқинлар учун квоталар Евроиттифоқ томонидан 2015-2016 йиллардаги сўнгги инқироз даврида киритилди. Ўшанда Шарқий Европанинг бирданига бир нечта давлати хорижликларни қабул қилишга қарши чиқди. Энди қабул қилиш учун аризаларни эмас, балки одамлар келиши билан уларни тақсимлаш таклиф қилинмоқда.

Ким таклиф қилмоқда. Аввалги «қоғоз-квоталарга» қарши бўлган Шарқий Европа давлатлари. Шу тариқа, улар ўзга мамлакатлардан бошпана бериш тўғрисида қарор қабул қилинишини кутаётган муҳожирлардан қутулишни истайдилар. Италиянинг янги, ўнг ҳукумати ҳам бунга қарши эмас.

Ким қарши. Европадаги энг фаровон давлатлар ҳукуматлари: Германия, Франция, Нидерландия, Бельгия. Уларнинг нуқтаи назарига кўра, ушбу қарор ҳақиқий вазиятни мураккаблаштириши мумкин. Амалдорлар шошилинч қарор қабул қилишга мажбур бўлади, бу эса, Америка Қўшма Штатларидаги оилаларни ажратиш каби ҳолатга ўхшаш хатолар ва можаролар хавфини келтириб чиқаради. Агар Европада ҳақиқатан ҳам янги иммигрантлар оқими пайдо бўладиган бўлса (ҳозир у йўқ), муаммо янада кескинлашади.

Муҳожирларни Европа иттифоқидан ташқарида «тушириш учун платформалар» яратиш

Моҳияти. Ғарб матбуотида пайдо бўлган ҳужжатларга кўра, бу вариант Европа иттифоқи раҳбарияти учун устувордир. Ғоя шундан иборатки, Европада бошпана излашга чоғланаётган одамлар «тушириш учун платформалар» деб аталувчи махсус лагерларга келади, у ерда эса уларни қаерга юбориш ҳақида қарор чиқарилади. Бундай ҳолатда Европа иттифоқи лагерлар таъминоти ва мигрантларни олиб ўтиш учун масъулиятни ўз зиммасига олади. Биринчи бундай лагерларни Албания, Македония ва Шимолий Африка қирғоқларида қуриш таклиф этилди. Лойиҳага Папуа-Янги Гвинея ҳудудида шунга ўхшаш «платформаларни» жойлаштирган Австралия тажрибаси асос қилиб олинади.

Ким таклиф қилмоқда. Расмий шаклдаги ғоя Европа кенгаши раиси Дональд Тускдан чиқди; хусусан, Нидерландия ҳам уни қўллаб-қувватлади.

Ким қарши. Албанияда Тускнинг таклифи можарога олиб келди. Мухолиф сиёсатчиларнинг маълум қилишича, агарда ҳукумат бундай келишувга борадиган бўлса, мамлакатдаги муҳожирлар сони мамлакат фуқароларидан ҳам ошиб кетади. Бундай чоралар мақбул эканига баъзи экспертлар ҳам шубҳа қилмоқда. Уларнинг эслатишича, Австралияга йўл олган ва Янги Гвинея оролида жойлашган муҳожирларнинг тақдири жуда яхши ҳам эмасдир. Бошқа бир савол шуки, муҳожирлар қандайдир «фильтрлаш» лагерларига боришни истамаслиги ва тўғридан-тўғри Европага йўл олишлари мумкин.

Европа иттифоқининг ўзида «платформалар» қуриш

Моҳияти. Бу концепцияни қўллаб-қувватлаётганлар сўзига кўра, Европа ҳудудидаги лагерлар қочқинлар учун янада жозибадор бўлади. Бундан ташқари, муҳожирларни Европа иттифоқи ичида ташишни тартибга солиш анча енгилдир.

Ким таклиф қилмоқда. Франция ва Испания ҳукуматлари. Европа иттифоқининг ҳозирги саммитида Албания ва Македониянинг таркибга кириши ҳам муҳокама қилинади. Бу давлатларда лагерлар қурилиши ЕИга қабул қилиш учун шартлардан бири бўлиши мумкин.

Ким қарши. Шарқий Европа давлатлари ва Италия. Уларнинг хавфсирашича, лагерлар кам назорат қилинувчи анклавлар ва доимий беқарорлик манбалари бўлиши мумкин.

БМТнинг Инсон ҳуқуқлари бўйича кенгаши маълумотлари

Шимолий Африка, Туркия ва Яқин Шарққа пул билан ёрдам бериш

Моҳияти. 2015-2016 йиллардаги инқироз даврида Европа иттифоқи Туркияга Яқин Шарқдан муҳожирларни қабул қилиш учун олти миллиард евро ажратди. Муаммо шундаки, Европа иттифоқи пулни ажратиб, танқидчилар фикрига кўра, муҳожирларнинг тақдирини кузатиб боришдан тўхтади. Шу билан бирга, ЕИ Эрдўған режимига қарам ҳолатга тушиб қолди. Европа етакчилари Ливия билан бундай битимдан воз кечишни режалаштирганди, сабаби мамлакатдаги фуқаролар уруши туфайли натижани назорат қилиш янада мушкуллашиши мумкин. Бироқ, Дональд Туск томонидан тайёрланган ҳужжатларга кўра, Шимолий Африкага ярим миллиард евро ажратилиши эҳтимолга яқин, ва бу фақат бошланиши.

Ким таклиф қилмоқда. Европалик кўплаб сиёсатчиларнинг фикрича, Африкага ёрдам бериш муқаррардир. Германия канцлери Ангела Меркелнинг партиясига кирувчи парламентарий Манфред Вебернинг билдиришича, гап миллиардлаб евро ҳақида кетаётган бўлиши мумкин.

Ким қарши. Ҳамма фақат рози. Бироқ, бу Европани қочоқларнинг янги оқимидан ҳимоя қилишига ҳеч ким кафолат бера олмайди.

БМТнинг Инсон ҳуқуқлари бўйича кенгаши маълумотлари