Нореал қарздорликнинг реал муаммолари...

Республика ишчи гуруҳи Наманган вилояти, Норин туманидаги «Сузоқовул» маҳалла фуқаролар йиғини, Бўстон кўчаси 6-уйда яшовчи Шамсиддин Бадалов хонадонига кириб борганида эҳтиёжманд оилага ишлатилмаган газ учун 1 миллион 414 минг 318 сўмлик қарздорлик вужудга келганидан ёзғириб қолишди.

Аввало, биринчи талабнома 2017 йил июлда Норин тумани МИБ бошлиғи, адлия кичик маслаҳатчиси Т.Т.Дадамирзаев номидан келади. Унда абонент Шамсиддин Бадалов талабномани 5 кун ичида бажармаса, истеъмолчи газ тармоғидан узиб қўйилиши ҳақида огоҳлантирилади. 2014 йил 12 мартда узиб қўйилган газнинг мантиқий жиҳатдан қайта узилишини тушуниш қийин. Ўша куни тузилган далолатномага кўра, қарздорлик миқдори 110 минг сўм деб қайд этилган. Айнан ушбу далолатнома оиланинг газ тармоғидан узилишига асос қилиб кўрсатилган.

Ваҳоланки, оила газ назоратчиларига тўлаган қатор тўлови туман газ идораси назоратчилари томонидан компьютерга киритилмаган, демакка кирим қилинмаган.

Албатта, уч йил ичида 110 минг сўм пеняси ўн баробардан ортиқ туғмаслигига оиланинг оддий аъзолари ақли етиб қолди ва туман газ идорасига боради.

— Бошлиғига кирдим. «Нега МИБга нотўғри маълумот бердингизлар, ахир барча тўловларни вақтида қилиб борсак, 3 йилдан буён газнинг ўзи бўлмаса, қандай қилиб 110 минг сўм бунча ўсиб кетди, дея сўрадим, — дейди оиланинг келини Гулбаҳор Мирзаева эмизикли боласини қўлига кўтарганича. — «Мен яқинда келганман, аввалги бошлиқлардан бориб сўранглар. Компьютердан нима чиққан бўлса, шуни тўлаб қўйинглар», деди.

Тўғри, ўшанда маблағ йўқлиги сабабли тўлай олмаганимиз рост. Лекин компьютердан тўловлар жадвалини кўрсам миллион сўмлик қарздорлик ўшандаёқ шаклланиб улгурган, бу ҳақда негадир бизга айтишмаган экан. Бу миллионлар қаердан келди. Нега бундан бизнинг хабаримиз йўқ. Нега бу далолатномада ўз аксини топмади. Мана квитанцияларимизни ўзингиз бир кўринг, Қувонч ва Дилшод деган газ назоратчиларига қилган тўловларимиз кирим қилинмаган. 2013 йилда 270 минг сўм тўлаганимиз, ўрнига 65 минг сўм жадвалда акс этган. Бошқа йилларда ҳам шундай фарқлар келиб чиқаяпти.

— Оилада тўққиз жонмиз, — дея гапга қўшилади оиладаги катта ўғил Ҳусниддин Бадалов. — Имконсизлик сабабли ҳали дарвозамиз ҳам йўқ. Ошқозоним оғриб, анча касалманд бўлиб қолдим. Касаба уюшмасидагилар барака топишсин, икки хонали уйимиз, айвонимиз ва уй фасадини таъмирлаб беришди. МИБнинг 2018 йил 11 июнда юборган қайта талабномаси бизни тамоман гангитиб қўйди. Емаган сомсага пул тўлаш жуда алам қилади. Алишер деган йигит келиб биз МИБданмиз, агар тўловни вақтида қилмасангиз, электрни ҳам узамиз дейишди. Ахир электрдан қарздорлигимиз йўқ, уни ошиқчаси билан тўлаб қўйган бўлсак. Қўрқдик, қўшнилардан қарз-ҳавола қилиб, 18 июнда 740 минг сўм ишлатилмаган газ учун ҳақ тўлаб келдик. Илтимос, ёрдам беринглар, жуда қийналиб қолдик.

Аввало, туман МИБ идораси раҳбари, биринчи даражали юрист Ҳусанали Қурбоновнинг айтишича, МИБ талабномани осмондан олинмайди, балки газ идораси тақдим этган маълумот асосида шаклланади.

— Лекин газнинг қарздорлиги учун электрни узиб қўйиш қонунга зид-ку?!

— Бу гапни айтган ходим МИБ ходими эмас, балки газ идораси вакили бўлса керак. Чунки туман МИБида Алишер йўқ. Туман газ идорасининг инженери Акмал Ваҳобовга эса 33 ҳолат бўйича ҳужжатларни қалбакилаштириш яъни қарздор бўлган шахсларга «қарздор эмас» деган маълумотномалар бериш баробарида компьютерда уларнинг қарздорлигини ўчирмай келган. Ушбу ҳолат бўйича жиноят иши қўзғатилиб, прокуратура органларига тақдим этганмиз.

Ўрганишлардан кейин Наманган вилоят газ таъминоти ҳудудий филиали Норин туман бўлими бошлиғи А.Тошбоев имзоси билан 2018 йил 29 июнда Сузоқовул МФЙ ҳудудида яшовчи Ш.Бадалов хонадони 2018 йил 29 июн ҳолатига кўра фойдаланилган табиий газдан қарздорлиги мавжуд эмаслиги ҳақида 396-сонли маълумотнома тақдим этилди ва мурожаатчи талаби ижобий қаноатлантирилди. Туман МИБ идораси раҳбари Ҳусанали Қурбонов қарздорликнинг қолган қисмини шахсан ўз ёнидан тўлаганини ва буни МИБнинг ҳомийлик ёрдами деб ёзса бўлишини чуқур ачиниш билан айтди. Ваҳоланки, агар газ идораси хато қилган бўлса, фуқаро ортиқча тўлаган 740 минг сўмдан 110 минг сўми эски қарздорлик учун айириб ташланиб қолган қисми фуқарога қайтариб берилиши керак эди-ку. Нега МИБ раҳбари қолган қарздорликни ўз ёнидан тўлаши керак? 

Бир қарашда МИБ газ идораси тақдим этган ҳужжатни асос қилиб фуқарога талабнома юборган. Аммо, нега 2017 йил июлда юборилган дастлабки талабнома ижроси таъминланмаган ва 2018 йил июнда қайта талабнома келмоқда? Аввал узиб қўйилган газни яна қайта узиб, жазолаш мумкинми? Қувурда оқма газнинг ўзи бўлмаган экан қарздорлик нега ўсиб кетди, деб уни текшириш керак эмасмиди? Фуқаро МИБнинг ҳудудий инспекторига газ идорасида кўргач чоғида муаммо ва чигал вазиятни ечишга ёрдам сўраса-да нега зарур чоралар кўрилмаган? Газдан «қарзи бор одам» нима сабабли уни тўламаса, электр чироғини узиб қўйиш билан қўрқитилмоқда? Бундай ваколатни МИБнинг ходими бўлмаган шахс томонидан айтилиши қонунга қанчалик мос? Нима сабабдан МИБ талабномасини МИБнинг ходим эмас ёки почта идораси орқали эмас, ишни ўзи расво қилган газ идораси вакили тарқатиб юрибди? Нега бош прокурор Отабек Муродовнинг шахсан ўзи уйма-уйма-уй, хонадонма-хонадон юрганида, фуқароларни иш хонасида қабул қилиб, муаммоларига амалий ечим топаётганида Норин туман Мажбурий ижро бюроси вакиллари эгнида прокуратуранинг мўътабар формасини кийиб, нореал қарздорлиги очиқ-равшан кўриниб турган муаммонинг ечимига панжа орасидан қараган?

Ёки Наманган вилояти мажбурий ижро бюроси газ ёки электр идораси тақдим этадиган комьютердаги қарздорлик жадвалларини кўр-кўрона ижро этувчи югурдакми? Ёки қандай қилиб бўлса ҳам ва қанча бўлса ҳам ундирилгани ҳисобми? Тошкентдан Республика ишчи гуруҳлари келиб уйма-уй юрмаса, муаммо ҳам ёпиқлиқ қозонда қолиб кетаверармиди? Ўзи бир сўм топа олмаётган, эҳтиёжманд ва моддий ёрдамга муҳтож оилани ичига кирмасдан, уларнинг қийинчиликларини юракдан ҳис қилмасдан кўр-кўрона ёндашув МИБнинг таомилими?

Унда Президентимизнинг «халқ ичига киринглар, одамларнинг дардига қулоқ солинглар ва муаммосини ҳал қилинглар, менга хонасида ўтирадиган давлат ходими керак эмас», дея қайта-қайта ва ҳамма жойда айтаётган фикрлари Норин туман МИБ идораси раҳбарига дахли йўқми?

Лазиз Раҳматов,

журналист