Халқимизда «Қинғир ишнинг қийиғи қирқ йилдан кейин ҳам чиқади», деган пурҳикмат нақл бор. Албатта, буни кимдир теран ҳис қилиб, тан олса, бошқа биров эса, беписандлик билан ғайриқонуний хатти-ҳаракатлардан ўзини тиёлмайди.
Самарқанд вилоятининг Паст Дарғом туманида яшовчи Инобат Алматова ҳам кетма-кет содир этган жиноятлари нақ 21 йилдан сўнг фош этилганида юқоридаги нақлнинг нақадар топиб айтилганига ишонч ҳосил қилди.
1996 йилнинг 3 январь куни эди. Инобат Алматова пойтахтимизнинг Миробод тумани Қўйлиқ ота кўчаси 30-уйга бориб, хонадон соҳибаси Г. Сафарова билан учрашди.
— Исмим Гули, ўзим Ғиждувонданман, — дея танишишни ёлғондан бошлади у. — Қўйлиқ ва Миробод бозорларига сотиш учун гуруч олиб келганман. Гуручни сотиб бўлгунимча уйингизда ижарада турсам, дегандим. Илтимос, йўқ деманг.
Дарҳақиқат, ўшанда қиш фасли бўлгани боис ҳаво жуда совуқ эди.
Бинобарин, унга раҳми келиб, Г.Сафарова уйида «Гули»нинг яшаб туришига розилик берди. Натижада у ана шу манзилда яшай бошлади.
Лекин унинг асл мақсади бошқа эди. Яъни, у пайт пойлаб, бу уйдан бирор-бир нимани ўмариб кетишни кўзлар эди.
Охир-оқибат шундай ҳам бўлди. Орадан икки кун ўтгач, И. Алматова хонадон эгалари уйда йўқлигидан фойдаланиб, бир жуфт, баҳоси 5.000 АҚШ долларига тенг бўлган бриллиант кўзли тилла зирак, нархи 30.000 АҚШ долларилик 6 карат бриллиантли аёллар узуклари ва пул, кийим-кечак ҳамда бошқа тақинчоқлардан иборат жами 321 031 100 сўмлик мулкни ўғирлаб кетади.
Бироқ Инобат ўзининг энг қабиҳ режаларини шундан сўнг амалга оширади.
Аввалига у турмуш ўртоғи Т.Мисировнинг жияни С. Сатторов ва терговда шахси аниқланмаган «Гули» исмли аёл билан ёлғиз яшовчи кексаларни гумдон қилиб, уларнинг мол-мулкини эгаллаш режасини тузади. Сўнг учовлон 1996 йил 16 апрель куни Миробод тумани Электротехника 1-тор кўчаси, 12-уйга келишади.
— Тошкентга зарур иш билан келгандик, қолишга жойимиз йўқ. Ишимиз битгунча уйингиздан жой берсангиз, ҳақини тўлаймиз, — деб рус тилида мурожаат қилди И.Алматова шу уйда яшовчи 75 ёшли Мария Шишкинага.
Албатта, ижара эвазига бўлгани учун М.Шишкина унинг сўзларига шубҳа қилмай, ҳамроҳлари билан бирга уйига киритди. Бироқ ўша дамда аёл бу шахсларнинг асл мақсадини, аниқроғи, шу шахслар ўзининг умрига зомин бўлишини қаёқдан биларди, дейсиз?
Буни қарангки, Инобат қабиҳ ниятини амалга ошириш мақсадида «феназипам» психотроп дорисини ўзи бозордан келтирган тортга аралаштириб, кампирга едирмоқчи бўлди. Аммо Мария хола негадир торт ейишдан бош тортди. Балки ўша дамда унинг кўнгли рўй беражак қабиҳликни сезгандир. Жиноий шериклар бу қабиҳ режа амалга ошмагач, яна қулай пайт пойлаб туришди. М.Шишкина ошхонага кирганда эса, қўққисдан унга ҳужум қилиб, ерга йиқитишди. Сўнг ўта шафқатсизлик билан аёлнинг боши, кўкрак қисми, юз соҳаси ва бошқа ҳаёти учун муҳим бўлган аъзоларига аёвсиз зарба бера бошлашди. Бунга ҳам қаноатланмай, у ҳушидан кетгач, оёқ-қўлини боғлаб, оғзини сочиқ билан ёпиб, бўғишади.
Оқибатда кўп ўтмай Мария Шишкина жон таслим қилади.
Шундан сўнг қотиллар хонадондан 3 дона гилам, биллур гулдон ва қадаҳлар, «Мадонна» чинни идишлари тўплами ва бошқа ашёларни кўчадан ёллаб келинган машинага юклаб кетишади. Кейин эса, улар бу буюмларни номаълум шахсларга сотиб, пулини ўзаро тақсимлаб олишади.
Лекин бу ҳали ҳаммаси эмасди. Улар орадан бир ой ўтиб-ўтмай, Мирзо Улуғбек тумани Бўзбозор 9-тор кўчаси, 17 а-уйда ёлғиз яшовчи, 70 ёшли Александра Хрюкинани ҳам қасддан ўлдиришди. Яъни, Инобат дастлаб унинг уйига аввалгидек, алдов йўли билан ижарачи сифатида кириб олади.
— Хоразмдан катта миқдорда гуруч олиб келганман. Турарга эса, жойим йўқ. Рози бўлсангиз, ҳар кунимга 300 сўмдан тўлайман, — дейди у.
И.Алматова шу тариқа ушбу хонадонга кириб олгач, А.Хрюкинанинг ишончини қозонишга уринади. Буни анча-мунча уддалайди ҳам.
Пировардида 1996 йил 3 июнь куни С. Сатторовни бозорда гуручни пойлаб ётган турмуш ўртоғи сифатида таништириб, уникида ювиниб олишига рухсат сўрайди. Александра хола изн бергач, «хўжайини» уйга киради. Бу маҳал А.Хрюкинанинг норасмий эри П.Вербицкий шифохонада ётиб даволанаётган эди. Бинобарин, «қаҳрамон»имиз дарҳол С.Сатторовга имо-ишора билан буйруқ беради. Натижада А.Хрюкинани худди М.Шишкинани ўлдиргани сингари шафқатсизлик билан ўлдиришади. Бироқ бу уйдан ҳеч нарса олиб кетишолмайди. Негаки, кўчада қўшнилар уларга қараб турганидан шубҳаланиб, воқеа жойидан яширинишади.
Шуни алоҳида таъкидлаш лозимки, орадан икки йил ўтса ҳам Инобатнинг юқоридаги жиноятлари фош бўлмайди. У эса, бундан ғурурланиб, жуда катта миқдорда фирибгарликка қўл урди. Бу қилмиши учун суд уни 5 йил муддатга озодликдан маҳрум этди. Аммо амнистия актига биноан 1 йилдаёқ муддатидан илгари жазодан озод қилинди. Кейин эса, 2000 йилда босқинчилик, 2001 йилда яна фирибгарлик жиноятларини содир этади.
Чунки ҳар иккала жинояти ҳам амнистия туфайли ҳаракатдан тугатилгани ўзига берилган имконият эканлигини И.Алматова ҳис қилмади.
Пировардида 2004 йилда Жиноят кодексининг 97-моддаси 2-қисми «ж», «и», «о», «п», «р»-бандлари, 25,97-моддаси 2-қисми «а», «г», «ж», «и», «о», «п», «р»-бандлари, 164-моддаси 4-қисми «а», «в»-бандлари, 273-моддаси 4-қисми «б»-банди, 227-моддаси 2-қисми «а»-бандида назарда тутилган ўта оғир жиноятларга қўл уриб, 15 йил муддатга озодликдан маҳрум қилинади.
Жиноят ишлари бўйича Зангиота туман судининг 2016 йил 3 майдаги ажримига мувофиқ эса, тайинланган жазо 13 йил 4 ой муддатга келтирилган. Натижада, у жазо муддатини тўлиқ ўтаб, 2016 йил 26 октябрь куни озодликка чиққан.
Буни қарангки, И. Алматова 2017 йилда биометрик паспорт олиш учун ИИБга мурожаат қилганида унинг бундан 21 йил олдин содир этган ўғирлик ва қотиллик жиноятлари фош бўлди.
Гап шундаки, биометрик паспорт учун суратга тушириш жараёнида фуқаронинг бармоқ изи ҳам олиниб, электрон дастурга киритилади. Инобат Алматованинг бармоқ излари ана шундай дастурга киритилган ҳам эдики, жиноят-қидирув бўлими ходимлари томонидан 1996 йилда икки қотиллик рўй берган жойдан олинган ҳамда қидирув эълон қилинган бармоқ излари орасидан чиқиб қолди. Оқибатда И. Алматовага нисбатан Жиноят кодексининг 169-моддаси 4-қисми «а»-банди, 97-моддаси 2-қисми «в», «ж», «и», «п», «р»-бандлари, 164-моддаси 4-қисми «в»-банди билан жиноят иши қўзғатилиб, 2017 йил 8 ноябрда эҳтиёт чораси сифатида қамоққа олинди.
Яқинда жиноят ишлари бўйича Тошкент шаҳар судида ушбу жиноят иши кўриб чиқилди ва И.Алматова Жиноят кодексининг юқоридаги моддалари билан айбдор деб топилди. Ўрни келганда шуни қайд этиш керакки, Жиноят кодексининг 64-моддаси «г»-бандига кўра, ўта оғир жиноят содир этилган кундан бошлаб, ўн беш йил ўтиб кетган бўлса, шахс жавобгарликдан озод қилинади.
Мазкур ҳолатда орадан 22 йил ўтгани туфайли суд И.Алматовани Жиноят кодексининг 169-моддаси 4-қисми «а»-банди бўйича жавобгарликдан озод қилишни лозим топди. Жиноят кодексининг 97-моддаси 2-қисми «в», «ж», «и», «п», «р»-бандлари ва 164-моддаси 4-қисми «в»-бандига биноан жазоларни қисман қўшиш йўли билан узил-кесил 13 йил 3 ой муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинлади. Тайинланган жазо эса, ўтган йиллардаги 12та амнистия актларининг ҳар бирига асосан тўртдан бир қисмига қисқартирилиб, айбдор суд залидан озод қилинди. Шунингдек, жабрланувчи Г.Сафаровага ўзига етказилган моддий ва маънавий зиён бўйича фуқаролик судига мурожаат қилиш ҳуқуқи тушунтирилди.
Бу мудҳиш воқеа ҳақида ўйлаганда, кўнгилда шундай фикр-мулоҳазалар туғилади: тўғри, И.Алматова амнистия актлари ва қонунчилигимиздаги бағрикенгликка асосан суд залидан озод қилинди. Бироқ уни виждон азоби ва жабрдийда марҳумлар руҳи бир умрга таъқиб этмайдими? У энди эл-юрт олдида, таниш-билишлар орасида қайси юз билан яшайди?
Албатта, баён этилган воқеа ҳар бир юртдошимизга сабоқ бўлиши шарт.
Зеро, қонун устуворлиги таъминланган жамиятимизда ҳеч бир жиноят жазосиз қолмайди.
Муҳтарама ТУРҒУНОВА,
жиноят ишлари бўйича Тошкент шаҳар судининг судьяси
