Бу сафарги оптимист лойиҳаси қаҳрамони - Ҳажга бориш учун уч бора велосипедда йўлга чиқиб, бир сафар Эрон, кейин Туркманистон ва учинчи сафар эса Сурия чегарасидан қайтган экан марғилонлик 85 ёшли Ғанижон Мамадиев, яъни Чархчи ота. У киши ҳақидаги қизиқ хабарларни эшитгач, олдиларига бориб суҳбатлашишни мақсад қилдик.
Ғанижон ота Мамадиев 58 йил кўча кезиб чархчилик қилган. Ҳозирги пайтда қисман унутилган бу ҳунар, яъни рўзғордаги пичоқ, чопқи, болта, қайчи каби буюмларни ўткирлаш ўз пайтида жуда керакли эди.
Марғилон шаҳрининг Ойбек кўчасида яшовчи Ғанижон ота узоқ йиллар ўз кашфиёти билан рўзғор тебратган эди. У киши оддий “Урал” велосипедига бир зумда чархловчи аппаратга айланувчи ускунани ўрнатган. Чархчи ота велосипеди билан маҳаллаларни кезиб, одамларнинг ҳожатини чиқарганини марғилонликлар яхши эслашади.
“Биз ёш бола эдик. Чархчи ота кўчамизга келиб иккита қозиқни велосипедининг икки томонига тираб қўяр, рулга чархни улаб, велосипед занжирига чархни тортиб айлантирарди. Отанинг ажойиб қилиқлари бор эди. Чархлашни велосипедига қараб антиқа ҳаракат билан бошлар ва ҳар замонда “пуп-пуууп” деган овоз чиқарар эди. Болаларга ширин гапиргани учун у киши келиши билан маҳалла болалари уйидан пичоқ, чопқиларини кўтариб чиқар, тангага буюмларимизни ўткирлатиб олардик”, дейди у киши ҳақида ҳамшаҳарлари.
“Ҳажга велосипедда боришга уч бора уриндим”
Узоқ йиллар ҳажга боришни орзу қилган Ғанижон ота маблағ йўқлиги сабаб, кўп бора узоқ сафарга велосипедда йўлга чиққан. Лекин, ҳаракатлари самара бермади.
“17 ёшимдан пичоқ чархлашни бошлаганман. Қарийиб 60 йил шу ҳунар билан шуғулландим. Пичоқ чархлаб, водийни кездим. Ҳамма жойга велосипедда бориб келардим. Наманган, Бухоро, Самарқанд ва Хоразм вилоятларида ҳам бўлганман”, дейди ота.
“Ҳажга бораман, деб уч-тўрт марта велосипедда йўлга чиқдим. Биринчи боришимда, Эрон чегарасида тўхтатишган. Ўша ерда ҳужжатларимни олиб қўйишди. Текширишди, лекин мени у томонга ўтказишмади. Ўша ерда қолдим. Эрталаб машинага ўтқазиб, ўша ерда ҳужжатларни расмийлаштирадиган жойга олиб боришди. Қайтдим.
Бир сафар яна йўлга чиққанимда Туркиянинг қайсидир дарёсигача борганман. Туркияда бир одамнинг уйида тунадим. Ўша ерлардан ҳам орқага қайтиб келганман. Ҳажга етиб бора олмадим. 1999 йил Сурияга етай деганимда, чегарадаги аскарлар, “Ўтишга рухсат берамиз, лекин дайди ўқ тегиб нобуд бўласиз”, дейишди. Ҳарбийлар, “Ҳозир бу мамлакатда уруш кетяпти”, деб ўтказишмаган. Туркманистон, Афғонистон, Покистон ва Сурия давлатларида ҳам бўлганман.
Туркманистоннинг Чоржўй шаҳрида бир доктор йигит хонадонига олиб кириб кетди. Уларнинг уйида ҳам икки кеча қолганман. Уст-бошимни алмаштириб, қўй сўйиб меҳмон қилишди.
Бир сафар 5-6 нафар шерикларим билан бирга кетгандик. Улар йўлда ёнимга қўшилишган эди. Кейин мени ташлаб, ўзлари кетиб қолишди. Уларга ета олмадим. Пулим қолмаганди. Ўша жойдан қайтганман. Қайтаётганимда йўлма-йўл одамларнинг пичоқларини чархлаб келганман. Туркия йўлларида кабоб пиширадиган дўкончиларнинг пичоқларини ҳам чархлаб берганман. Хизмат ҳақига кабоб беришган. Пул берганида, олмаганман. Бошқа нарсалар ҳам беришганди, аравачада юким кўпайиб кетади, деб олмай кетганман. “Тоға, ҳеч бўлмаса, шу ерда 10-15 кун туринг”, деб айтишган. Унамаганман.
Велосипедда бир кунда 500дан 700 километргача йўл юрардим. Лекин, қўрқинчли жойлар кўп эди. Йўлларда ёввойи ҳайвонлар кўп учрар эди. Бир сафар йўлбарсни ҳам кўрганман. “Бисмиллаҳир роҳманир роҳийм”, деб кетаверардим”.
Менга учраган барча одамлар яхши муомалада бўлишди.
“Яхши ният қилган муродга етар экан”
Ота турли йилларда ҳаж сафари сари отланиб, ярим йўлдан қайтганидан тушкунликка тушмаганини айтди. “Ҳеч хафа бўлмаганман. Шу жойларга қадам босиб борганим учун Аллоҳга шукур қилдим. Ниятни астойдил қилсангиз, муродга албатта етасиз экан”, дейди у.
“Хўжайиним йўлга чиққанида озиқ-овқатларни ғамлаб бериб, кузатар эдик. Бир неча ойдан сўнг қайтиб келарди. Шунча йиллар давомида мақсадига ета олмаган бўлса ҳам руҳи тушмаган. Қарангки, фарзандларимиз улғайиб муқаддас жойларга бориш насиб қилди. Ҳар бандани шу кунларга етказсин”, дейди аёли Озодахон она.
Ғанижон ота аёли Озодахон билан тўрт нафар фарзандни тарбияладилар. Улар улғайиб ота-онаси ниятларининг амалга оширдилар.
“Ўғлим Абдуманноб бизни аввал машинада Тошкентга олиб борди. Самолётда Туркияга учдик. Кеч тушиб қолган эди. Ўғлим бизни аравачада етаклаб, қорнимизни тўйдириб, ҳамма жойларни айлантирди. Зўр меҳмонхоналарда ётдик. Макка, Жидда шаҳарларида бўлдик. Макка шаҳрининг кўп жойларини айланганмиз. Сочларимни ҳам олишди. 17 кун Каъбатуллоҳни зиёрат қилдим. Ўғлимга Аллоҳдан кўзларига нур, билагига куч беришини сўрайман. Биздан қайтмаса, болаларидан қайтсин. Яна ўша яхши жойларга қайтиб бориш ҳаммага насиб қилсин”, дейди Ғанижон ота.
Ёши 85ни қоралаган отанинг содда, беғубор суҳбатини тинглаб, инсон Яратгандан яхши ният билан сўраса ва сабр қилса албатта муродга етишини англаш мумкин.
Элмурод Эрматов, Аҳрорбек Ёқубжонов
