Тарихдаги энг даҳшатли зилзилалар

Яқин 30 йил

Сўнгги ўн йилликдаги энг вайронкор зилзила шубҳасиз 2011 йилда Япония соҳиллари яқинида содир бўлган табиий офатдир. Соҳилдан 72 км масофада, 30 км чуқурликда кечган тебранишлар магнитудаси 9 баллни ташкил қилди. 6 дақиқа давом этган зилзила натижасида баландлиги 40 метрдан ортиқ цунами кўтарилди ва айнан у энг катта талафотларга сабаб бўлди.

Бевосита қурбонлар сони 15 892 киши бўлди, 6 мингдан ортиқ одам жароҳатланди, 2 676 киши бедарак йўқолди.

Цунами натижасида «Фукусима» атом электростанциясида авария юз берди ва бу умуман АЭСлар тақдирига жиддий соя солди. Бу табиий офат япон иқтисодиётига 185–235 млрд доллар зарар келтиргани ҳисоблаб чиқилган.

* * *

2008 йилнинг 12 май кечасида Хитойда, Осиё-Тинч океани ҳудудида содир бўлган зилзила кучи нисбатан кам – 8 балл бўлса-да, қурбонлар сони жуда кўп – 69 195 киши бўлди. 18 мингдан ортиқ одам бедарак йўқолди, 5–11 млн киши бошпанасиз қолди.

* * *

1995 йилнинг 17 январида Япониянинг Кобе шаҳри яқинидаги зилзила кучи 6,9 баллга тенг бўлди. Аммо шу ҳам 150 мингдан ортиқ биноларнинг вайрон бўлишига ва 6 434 кишининг жони узилиб, 300 мингдан ортиқ инсон бошпанасиз қолишига кифоя қилди.

Иқтисодий зарар кўлами 100 млрд доллардан ортгани ҳисоблаб чиқилган. Қизиқ факт, бу табиий офат оқибатларини бартараф этишда Якудза мафияси вакиллари ҳам фаол иштирок этганлар.

Мозий

Юқоридаги учлик ҳақида кўплаб видеолавҳалар тарқалган бўлса-да, улар тарихдаги йирик зилзилалар олдида анча хавфсиз кечгани сезилади.

Ашхобод зилзиласи

Собиқ иттифоқ тарихидаги энг даҳшатли зилзила сифатида қайд этилган. 1948 йилнинг 5 ва 6 октябрь кунлари содир бўлган табиий офат кучи 9 баллни ташкил этган.

Иттифоқ режимининг ёпиқлиги сабаб қурбон бўлганлар ҳақида аниқ маълумотлар йўқ. Манбаларда бир неча ўн минглаб қурбонлар ҳақида сўз боради.

Яна Япония

Ороллардан иборат бу ўлкада ҳар куни турли қувватдаги бир нечта зилзила содир бўлиши оддий ҳол ҳисобланади. Аммо 1923 йилнинг 1 сентябрида содир бўлган табиий офат тебранишларга кўникиб қолган кунчиқар юрт вакилларининг қалбида ўчмас доғ қолдиргани аниқ.

8,3 балли бу зилзила натижасида 105 мингдан 142 минггача киши ҳалок бўлгани, яна минглаб кишилар бедарак йўқолгани ва 2 миллионга яқин одам уйсиз қолгани қайд этилган.

Калькутта зилзиласи

Зилзиланинг ўзи бир офат, аммо унинг аҳоли зич ҳудудда содир бўлиши зарар кўламини бир неча карра ошириб юборади.

Ҳиндистон тарихидаги энг вайронкор зилзила сифатида қайд этилган Калькутта зилзиласи 1737 йилда 300 минг одамнинг ёстиғини қуритгани тахмин қилинади.

Хитой – бир офатда 830 минг инсон

Тарихда миллиондан ортиқ одам ўлгани ҳақида миш-мишлар юрадиган, аммо расман қайд этилмаган ва исботлаш қийин бўлган Қоҳир зилзиласи тўғрисида ҳам битиклар мавжуд. Аммо тарихчилар бунга катта шубҳа билан қарашади.

Бироқ 1556 йилда Хитойнинг Ганьсу ва Шэньси музофотларидаги зилзила атрофлича ўрганилган ва унинг оқибатлари чиндан ҳайратланарли. 830 минг кишининг ҳаётига нуқта қўйган бу зилзила натижасида ҳудуд ерида 20 метрдан ортиқ чуқурликдаги ёриқлар пайдо бўлган. Эпимарказдан 500 км масофадаги биноларга ҳам тебраниш кучидан зарар етган.

Аброр Зоҳидов