Австралия таълим тадқиқотлари кенгаши (ACER) ташаббуси билан PISA – 15 ёшли ўқувчиларнинг саводхонлик даражасини баҳолашга йўналтирилган тадқиқотларни жорий этиш бўйича Ўзбекистон тажрибасини ўртоқлашишга бағишланган вебинар ташкил этилди.
Маълумки, Ўзбекистон илк маротаба 15 ёшли ўқувчиларнинг ўқиш, математика ва табиий йўналишдаги фанлардан саводхонлик даражасини баҳолашга йўналтирилган халқаро тадқиқотларда (PISA) иштирок этишга тайёргарлик кўрмоқда. Ушбу баҳолаш дастурининг асосий тадқиқотлари 2022 йилда ташкил қилиниши режалаштирилган.
Ундан аввал эса қоида тариқасида Иқтисодий ҳамкорлик ва тараққиёт ташкилоти (OECD) талабларига мувофиқ, ҳар бир мамлакатда ташкил этилган Миллий марказлар томонидан тажриба-синов жараёнлари ўтказилади.
Таълим инспекцияси Kun.uz’га тақдим этган маълумотда 22 апрел – 18 май кунлари мамлакатнинг 14 та ҳудудидаги 83 та мактабда ўтказилган тажриба-синов жараёни хулосалари баён қилинган.
Таълим сифатини баҳолаш бўйича халқаро тадқиқотларни амалга ошириш миллий маркази директори, PISA лойиҳаси миллий менежери Абдували Исмоилов ўқувчилар саводхонлигини баҳолаш бўйича тажриба-синов тадқиқотлари ҳақида ўз фикрларини билдирган.
«Мамлакатимизда тажриба-синов жараёнлари Иқтисодий ҳамкорлик ва тараққиёт ташкилоти томонидан белгиланган PISA халқаро стандартларига мувофиқ, Вестат (АҚШ), ETS (АҚШ), ACER (Австралия), Capstan (Бельгия) ташкилотлари билан келишилган ҳолда ташкил этилди.
PISA’да 90га яқин давлатда турли тил, ўқув дастурлари ва методикалари асосида таълим оладиган, турли маданият ва қадрият вакиллари бўлган ўқувчиларнинг билими бир хил мезонда баҳоланади. Буни ташкил қилиш эса осон вазифа эмас. Шунинг учун, Иқтисодий ҳамкорлик ва тараққиёт ташкилоти ҳар бир мамлакатда тадқиқотларни ташкил қилиш учун алоҳида масъул миллий марказ ташкил этиш шартини қўяди.
Тадқиқот материаллари махфий ҳисобланади. Фақат миллий марказларга юборилади ва топшириқлар тегишли давлат тилларига таржима қилинади. Ҳар бир қадамда нима иш амалга оширилиши бўйича стандарт, йўриқнома ва қўлланмалар ишлаб чиқилган.
Тизим шундай қилинганки, агар қайсидир босқичда вазифа чала ёки нотўғри бажарилса, кейинги босқичга ўтказилмайди. Шунинг учун икки йил давомида миллий марказимиз мутахассислари АҚШ, Австрия, Германия, Таиланд ва Афинада бўлиб ўтган халқаро тренинглар, шунингдек, онлайн вебинарларда иштирок этдилар.
Қўлланмаларнинг кўпларини ўзбек, рус ва қорақалпоқ тилларига ҳам таржима қилдик ҳамда халқаро талаб доирасида мослаштирдик.
Соддароқ қилиб айтадиган бўлсак, биргина тест ўтказиш сценарийсида ўқувчилар билан «саломлашиш»дан тортиб, деярли тўрт соатлик тестдан кейин хонани тарк этишгача бўлган ҳаракатлар ёзиб қўйилган. Тест администраторларидан ушбу ёзилган қоидаларга қатъий риоя қилиш талаб этилади. Бу эса бутун дунёда тест жараёнлари бир хил тартибда ташкил этилишини таъминлайди. Масъуллар ўзининг аввалги тажрибасига таяниб, бошқача йўл тутишига йўл қўйилмайди.
Бундан ташқари, танланган мактаблар бўйсунувчи ташкилот сифатида эмас, ҳамкор сифатида қаралади. Тест администраторларимиз танланган мактаб координатори ва ўқитувчилари билан хушмуомала бўлиши, улар билан олиб бориладиган ҳамкорликка оид мулоқотнинг мазмуни ҳам ёзиб қўйилган.
«Сифатга эришиш» фақатгина натижа билан эмас, балки жараёндаги ҳар бир кичик, арзимас бўлиб кўринган қоидалар ва тафсилотларга риоя қилиш билан юзага келади. Халқаро ИСО стандартида ҳам Process approach, яъни «Жараёнга оид ёндашув» тамойили мавжуд.
Бу фақат PISA эмас, худди шундай жараёнлар PIRLS дастури билан ҳам содир бўлган. Эндиликда TIMSS ва TALIS тадқиқотларига тайёргарликка киришдик.
Ушбу тадқиқотларни халқаро стандартлар асосида жорий қилиш орқали юртимизнинг номи халқаро нуфузли рейтингларда намоён бўлишига эришиш, хорижий мамлакатлар билан солиштирма таҳлилий маълумотларга эга бўлиш билан бир қаторда, жамоамизда ҳам умумий ўрта таълим тизимининг бошидан охиригача бўлган босқичида баҳолаш бўйича катта салоҳият ва тажриба шаклланмоқда.
Тажриба-синов жараёнларини муваффақиятли якунлаб маълумотларни тақдим этганимиздан сўнг, ACER ташкилоти вакиллари қониқиш ҳосил қилишганини ва ушбу тажрибани бошқа давлатларга ҳам ўртоқлашишни таклиф қилишди. Аслида, тажриба-синовни мактабларда ўтказиб олганимиз билан вазифамиз бажарилди, дея олмаймиз, чунки олдимизда кодлаштириш, маълумотларни умумлаштириш ва халқаро ташкилотларга тақдим қилишдек жуда катта масъулиятли ишлар турибди», – деган Абдували Исмоилов.
Шунингдек, таъкидланишича, мазкур тадқиқотлар танланган мактабларнинг масъул координаторлари, тестларни ўтказиш бўйича администраторлар, тадқиқот жараёнларининг сифатини назорат қилиб борувчи кузатувчилар учун махсус тренинглар олиб бориш ҳамда уларнинг ишини ташкил этишда ўзига хос мураккабликларга эга.
«PISA талабларига кўра, тадқиқотда қатнашаётган мактабларнинг камида 10 фоизи, бошқача айтганда, 84 тадан 9 та мактаб 1-2 нафар сифат назоратчилари томонидан кузатиб борилиши лозимлиги белгиланган. Лекин Ўзбекистон шароитида 15 нафар сифат назоратчиси томонидан 42 та мактабда кузатувлар олиб борилиб, унинг қамров даражаси камида 10 фоизлик ўрнига 52,4 фоизга олиб чиқилгани алоҳида эътиборга сазовор бўлди.
Шу билан бирга, тадқиқотда қатнашиш учун танлаб олинган ўқувчиларнинг давомати камида 86 фоиз бўлиши лозимлиги каби талаб белгиланган. Ўзбекистонда танланган 4803 нафар ўқувчидан 4574 нафарининг иштироки таъминланиб, ушбу давомат кўрсаткичи 95,2 фоизга етказилди», дейилади инспекция маълумотида.
