Қўқон хонлигида от бозорлар нега тез-тез кўчириб турилган? “Заковат” телеўйинининг навбатдаги сонидан репортаж

Мана, кетма-кет учинчи мавсумдирки, «Заковат»да қизлар жамоаси муносиб иштирок этиб, бошқа жамоалар билан тенгма-тенг беллашиб келмоқда. Баҳорги мавсумнинг 4-ўйинида ҳам худди шу ҳолат такрорланди. Жамоанинг финал учун даъвогарлик қилиб, вабанк олишга журъат қилгани сўзимизнинг исботидир.

Жамоа аъзолари:

• Мадина Мирзараҳматова - Ўзбекистон миллий университети 3-босқич талабаси (жамоа сардори);
• Майсара Очилова - Республика маънавият ва маърифат маркази мутахассиси;
• Назокат Абдусаитова - Тошкент давлат педагогика университети 3-босқич талабаси;
• Нодира Турғунова - Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети 4-босқич талабаси;
• Нодира Баҳромова - Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети 4-босқич талабаси;
• Муаззам Шоумарова - менежер.

Ўтган ўйинда Фаррух Рафиқов жамоасининг 6:3 ҳисобида ғалаба қозонгани кейинги жамоаларга босим юклаши муқаррар эди. Қизлар ҳам ана шу юкни елкаларига олиб ўйинни бошлагани сезилди.

1-раундда жамоа ўтган ўйиндаги жамоанинг хатосини такрорлаб, тўғри вариантни ўтказиб юборди. Оқ-қизил ҳасса кимлар учун мўлжаллангани ҳақидаги саволга жамоа нотўғри вариантни танлади. Ҳисоб – 0:1.

2-раундда шамол генераторлари – шамолдан электр энергияси ҳосил қилувчи мосламаларнинг маълум вақтларда табиатга зарар етказиши мумкинлиги ҳақидаги савол ўйналди. Ушбу раундга келиб жамоа ўзини тезда ўнглаб олгани муҳокама анча жонли бўлганидан сезилди. Тўғри вариант ҳам илк сонияларданоқ янгради. Муҳокама якунида жамоа сардори тўғри вариантни бериб, тарози палласини тенглаштирди – 1:1.

Ҳисоб 1:1 бўлиб турганида бошловчининг жамоа сардорига «Ўйин қандай ҳисоб билан якунланади деб ўйлайсиз?» деган саволига, Мадина Мирзараҳматова оптимистик руҳда «6:1» дея жавоб берди. Қизлардаги ўзига бўлган ишончни кўриш қувонарли! Кўрамиз, ҳисоб ростдан ҳам 6:1 бўлармикан.

3-раунд саволи АҚШнинг фақат маълум бир ҳудудида ўрнатиладиган йўл белгиси ҳақида бўлди. Бу саволда ҳам жамоада тўғри вариант чиққан бўлса-да, яна 1-раунддагидек нотўғри вариант танланди. Ҳисоб – 1:2, томошабинлар фойдасига. 6:1 ҳисобидаги ғалаба режаси чиппакка чиқди, эҳ афсус…

4-раундда «Заковат» сандиқчаси олиб чиқилди. 100 йиллар аввал олинган турли инсонлар сурати ҳақидаги савол жамоа учун ўйиндаги энг қийини бўлди, дейиш мумкин. Жамоа тўғри вариантнинг яқинига ҳам йўламагани бунинг исботи бўлди. Ҳисоб 1:3. Ростдан ҳам ҳар қандай жамоани қийнаб қўядиган савол!

5-раундда Ҳиндистонда бир тоифа аёлларга маълум шартлар асосида ҳар ойлик пул тўлаб турилиши ҳақида қизиқ савол ўйналди. Муҳокамада тўғри йўналиш олган жамоа қийинчиликсиз тўғри жавобга етиб борди. Қойил! Ҳисоб – 2:3.

6-раунд. Ўйин қизғин палласига етиб келди. Бу раунд саволи Сергей Есениннинг форс аёллари ҳақидаги шеъридан бўлди. Бу саволда ҳам жамоа муҳокамани яхши олиб бориб, тўғри жавобни тез илғай олди. Ҳисоб яна тенглашди – 3:3.

Раунддан раундга жамоа ўйинида жонланиш кузатиляпти. Шундай давом этишини кутиб қоламиз.

7-раундда блиц саволлари тушди. Турли миллатлар билан боғлиқ блиц саволларининг дастлабки иккитасига жамоа тўғри жавоб берди. Аммо учинчи савол жамоа учун бироз қийинлик қилиб, нотўғри жавоб берилди. Натижада ҳисоб яна томошабинлар томонига оғди – 3:4.

Томошабинлар жамоасига 4-очкони ҳам бой бергач, эндиликда жамоада финалга чиқиш учун вабанк олишдан бошқа йўл қолмади. Бунинг учун эса жамоа аввал 5 та раундни ўз фойдасига ҳал қилиши керак. Яъни, ҳали жамоа яна 2 очко олиши керак.

8-раундда Европадаги бир муассасада ўрнатилган ўзига хос календар ҳақидаги савол ўйналди. Календар суратидаги деталларни синчиклаб ўрганган жамоа ушбу саволга тўғри жавоб бера олди – 4:4.

Ҳисобда доимий ортда бораётганига қарамай, характер кўрсатиб, яна вазиятни ўнглаб бораётган қизларга қойил!

9-раундда яна мухлислар жамоаси олдинга чиқиб олди. Қўқон хонлигида от бозорлар нега тез-тез кўчиб тургани ҳақидаги саволга жамоада тўғри жавоб бўлмади. Ҳисоб – 4:5.

Энди жамоа яна бир очкони қўлга киритмаса, вабанк ва финал орзулигича қолиб кетади.

10-раундда жамоанинг ҳисобда ортда қолаётгани қўл келди. Яъни, клуб ёрдамидан фойдаланиш имкони пайдо бўлди. Ўлмас Кашшейдан илҳомланиб яратилгани айтилган персонажнинг ким эканини жамоа топа олмади. Шунга кўра, клуб ёрдамига суянилди. Клубда тўғри жавоб борлиги натижасида ҳисоб 5:5 кўринишига келди.

Эътиборли жиҳати, Фаррух Рафиқов жамоасидагилар финалга чиқишга даъвогар бўлиб турганига қарамай, клуб ёрдамида қизларга тўғри жавобни айтишдан қочмади. Нақадар олижаноблик!

Ҳисоб 5:5 кўринишига келганидан сўнг, 11-раундда жамоанинг вабанк, яъни “борига барака” ўйинини танлаши муқаррар эди ва шундай ҳам бўлди. Жамоа ўйини очилиб турган билимдон – Нодира Баҳромовага ишонч билдирди. Қолган иштирокчилар столни тарк этди.

Ҳаяжонли дақиқалар. Агар Нодира саволга тўғри жавоб берса, жамоа 6:0 ҳисобида ғалаба қозониб, Фаррух Рафиқов жамоасини курашдан чиқариб юборади ва ўзидан кейин ўйнайдиган жамоага даҳшатли босим юклайди. Агар савол топилмаса, жамоага 0:6 ҳисобидаги мағлубият ёзилади.

11-раундда Урганчдаги Ал-Хоразмий ҳайкали остидаги зиналарнинг рамзий маъноси ҳақидаги савол тушди. Нодира 1 дақиқа давомида хаёлига келган вариантларни овоз чиқариб ўзича муҳокама қилди. Залдагилар сукутда. Жамоадошини ташқаридан туриб кузатаётган қизларнинг ҳаяжонини таърифлашга тил ожиз.

Афсуски, Нодира Баҳромовада ушбу саволга жавоб топилмади. Ҳисоб – 0:6, томошабинлар фойдасига.

Шубҳасиз, ўйинни қизғин тарзда олиб борган қизлар жамоаси кўрсатув ихлосмандлари учун томошабоп ўйин кўрсатди. Натижа эса жамоа учун аламли якун топди ва финалга чиқиш имконияти бой берилди.

Ўйин стенограммаси билан қуйида танишишингиз мумкин.

1-раунд. Савол муаллифи - Алишер Маматов, Жомбой тумани.

Бошловчи: Экранга қараймиз! Кўзи ожизлар ҳассаси оқ рангда бўлиши бутун дунё бўйича келишиб олинган. Аммо қизил-оқ рангдаги ҳассалар ҳам бор.

Диққат савол: Қизил-оқ рангли ҳассалар қандай маънода ишлатилади?

Жавобни Нодира Турғунова беради: Бизнинг фикримизча, бундай турдаги қизил-оқ рангли аралаш ҳассаларга эга бўлган инсонлар кўзида ранг ажратиш муаммосига эга, яъни бу фанда далтонизм деб аталади. Мана шундай хусусиятга эга бўлган инсонларда худди шундай ҳассалар бўлиши мумкин.

Тўғри жавоб: Энциклопедиядан олинган маълумотда, оқ рангдаги, яъни ўнг томондаги ҳассани кўзи ожизлар ишлатади. Қизил-оқ рангдаги ҳассани кўзи ожиз ва эшитиш қобилияти йўқ кишилар ишлатишади.

Ҳисоб: 0:1

Савол муаллифи - Алишер Маматов 1 миллион сўм пул мукофотини қўлга киритди‌‌.

2-раунд. Савол муаллифи - Сирож Ражабов, Тошкент шаҳри.

Бошловчи: Диққат билан экранга қаранг!

Европа ва АҚШдаги бу каби арзон, сифатли, табиатга зарари йўқ бўлган шамол генераторлари сурати намойиш этилмоқда. Лекин баъзи пайтлари уларни табиатга зарари бўлар экан. Шуни олдини олиш мақсадида айрим жойлардаги генераторлар бир неча кун тўхтатиб турилар экан.

Диққат савол: Қачон ва нима сабабдан бу шамол генераторлари тўхтатиб турилади?

Жавобни Мадина Мирзараҳматова беради: Маълум бир мавсумда дейилди, демак қушлар ўз уйини ўзгартираётган вақтда уларга халақит бермаслик учун, уларни ўзига жалб қилмаслиги учун тўхтатиб турилган.

Тўғри жавоб: Табиатни муҳофаза қилиш идоралари шамол генераторлари баҳор ва куз ойларида тўхтаттириб қўйишади. Улар қушларни кўчиш вақтида тўхтатиб турилади. Чунки қушлар тўда-тўда бўлиб кўчиш давомида пала-партишлик қилиб, парраклар орасида қолиб кетишади.

Ҳисоб: 1:1

Билимдонлар жамоаси 1 миллион сўм пул мукофотини қўлга киритди.

3-раунд. Савол муаллифи - Ҳусниддин Тўхтаев, Вобкент тумани.

Бошловчи: Экранга қараймиз!

Бу огоҳлантириш белгисини АҚШда ҳамма жойда ҳам кўравермайсиз. АҚШнинг бир ҳудудида бу белгилар ўрнатилади.

Диққат савол: Айнан қайси ҳудудида?

Жавобни Мадина Мирзараҳматова беради: Бу белгини Аляскада кўришимиз мумкин, йиртқич ҳайвонлардан ўзингизни, болаларингизни сақланг деган маънода.

Тўғри жавоб: АҚШнинг Мексика билан чегара қисмидаги трассаларда ҳайдовчи эҳтиёт бўлиб ҳайда, кутилмаганда мигрант чиқиб қолади йўлдан, оиласини етаклаб деган маънода.

Ҳисоб: 1:2

Савол муаллифи Ҳусниддин Тўхтаев 2 миллион сўм пул мукофотини қўлга киритди‌‌.

4-раунд. Савол муаллифи - Жамшид Раҳмонов, Тўрақўрғон тумани.

Бошловчи: Марҳамат заковат сандиқчаси олиб чиқилсин!

Энди экранга қарашингизни сўрайман.

Юз йиллар олдин туширилган суратлар. Сандиқча ичида юз йиллар олдин туширилган бу суратларни ўша вақтларда умумлаштирган нимадир бор.

Диққат савол: Сандиқчада нима бор?

Жавобни Мадина Мирзараҳматова беради: Сандиқча ичида кўзгу бор.

Тўғри жавоб: Бир неча ўн йиллар аввал, 1914 йилгача атайлаб паспорт учун суратга тушилмаган. Қандай сурат бўлса, уни босиб чиқараверишган. Сандиқчани очамиз, ичида нима борлиги маълум бўлди. Бу – паспорт эди!

Ҳисоб: 1:3

Савол муаллифи Жамшид Раҳмонов 3 миллион сўм пул мукофотини қўлга киритди‌‌.

5-раунд. Савол муаллифи - Қурбонгул Каримова, Навоий шаҳри.

Бошловчи: Миллиарддан ошиқ аҳолиси бўлган Ҳиндистонда ундай аёлларга ҳар ойда маош тўлаб туришади. Миллиарддан ошиқ аҳолиси бўлган Ҳиндистонда уларга бепул тиббий хизмат ҳам кўрсатилади. Уларнинг давлат билан шартномаси бўлиб, агар шартномани бузишса, катта жаримага тортилишар экан.

Диққат савол: Гап қандай аёллар ҳақида кетмоқда?

Жавобни Нодира Баҳромова беради: Таъкидлаб кетдингиз, Ҳиндистон аҳолиси миллиарддан кўп. Жамиятга бу ишсизлар кўпайишига олиб келиши мумкин. Бошқа ижтимоий муаммоларни келтириб чиқариши мумкин. Шунинг учун аёллар турмуш қурмасдан, фарзанд кўрмасликлари учун уларга маълум бир маош белгилаб қўйилади. Масалан, фарзандли бўлса, уни фарзанди боқиши мумкин. Турмуш қурмаган бўлса, давлат ўзи таъминлаб туради. Бу аҳоли ҳаддан ташқари кўпайиб кетишининг олдини олади.

Турмушга чиқмаган аёллар.

Тўғри жавоб: Давлат турмуш қурмаган аёллар билан шартнома тузган.

Ҳисоб: 2:3

Билимдонлар жамоаси 1 миллион сўм пул мукофотини қўлга киритди.

6-раунд. Савол муаллифи - Давлат Бобоев, Тахиатош шаҳри.

Бошловчи: Давлат классик шеъриятга қизиқар эканлар. Хусусан, Сергей Есенин шеъриятига. "Форс тароналари" рукни остида ёзилган туркум шеърлардан бирини эшитиб кўринглар:

Ой нурига ғарқ бўлган Шероз,

Парвонадек учар юлдузлар.

Менга ёқмас ўртонаман рост,

Эронлик (форслик) дилрабо юзлар.

Охирги қаторда эронлик сўзи остида иккита сўз қолиб кетган, ўзгартирилган демоқчиман.

Диққат савол: Шеърдаги эронлик сўзи остига яширилган иккита сўзни топинг.

Жавобни Мадина Мирзараҳматова беради: Паранжи ёпинган.

Тўғри жавоб: Ниқоб таққан дилрабо юзлар.

Ҳисоб: 3:3

Билимдонлар жамоаси 1 миллион сўм пул мукофотини қўлга киритди.

7-раунд. Блиц. Саволлар муаллифи - Одил Ҳамроев, Навбаҳор тумани.

Блиц саволлари миллатлар билан боғлиқ.

1-савол:

Бошловчи: Суратга эътибор қилинг!

Диққат савол: Ушбу суратни икки сўз билан номланг.

Жавобни Мадина Мирзараҳматова беради: Швед элчиси.

Тўғри жавоб: Швед элчиси.

2-савол:

Бошловчи: Иккинчи суратни томоша қиламиз.

Диққат савол: Ушбу суратни ҳам икки сўз билан номланг.

Жавобни Нодира Баҳромова беради: Арман радиоси.

Тўғри жавоб: Арман радиоси.

3-савол:

Бошловчи: Учинчи суратни томоша қиламиз.

Диққат савол: Ушбу суратни ҳам икки сўз билан номланг.

Жавобни Нодира Турғунова беради: Форс кўрфази.

Тўғри жавоб: Фин қўлтиғи.

Ҳисоб: 3:4

Савол муаллифи Одил Ҳамроев 4 миллион сўм пул мукофотини қўлга киритди.

8-раунд. Савол муаллифи - Абдували Каримов, Бахмал тумани.

Бошловчи: Марҳамат экранга қараймиз!

Европадаги қайсидир муассасага кираверишда шу каби ўзига хос календарни кўриш мумкин.

Диққат савол: Нуқталарга диққат қилиб айтинг, бу қандай муассаса?

Жавобни Нодира Баҳромова беради: Туғуруқхона.

Тўғри жавоб: Туғуруқхона.

Ҳисоб: 4:4

Билимдонлар жамоаси 1 миллион сўм пул мукофотини қўлга киритди.

9-раунд. Савол муаллифи - Худойберди Эргашев, Фарғона шаҳри.

Бошловчи: Қўқон хонлигида от бозорлари аниқ бир ерда бўлмаган, кўчиб турган. Негадир от бозори жойини тез-тез ўзгартириб туришган.

Диққат савол: Қандай сабаб туфайли от бозорларининг жойи ўзгариб турган?

Жавобни Мадина Мирзараҳматова беради: Биламизки, отнинг гўнги жуда ҳидли бўлади, айнан ўша ер ҳидланиб кетмаслиги учун тез-тез жойини ўзгартириб туришади.

Тўғри жавоб: Эски отбозор ўрнига мадраса, саройлар қурилган. Юзлаб отлар кунда бу ерни босиб турганидан кейин тупроқлари чўкиб, зичлашиб борган. У ерда баланд-баланд иморатлар қуриш мақсадга мувофиқ бўлган.

Ҳисоб: 4:5

Савол муаллифи Худойберди Эргашев 5 миллион сўм пул мукофотини қўлга киритди‌‌.

10-раунд. Савол муаллифи - Феруз Усмонов, Миробод тумани.

Бошловчи: Рус адабиётшуносларининг фикрича, унинг образи айнан Ўлмас Кашшей персонажидан олинган эмиш. Кашшей азал-азалдан рус эртаклари ёвуз персонажи бўлиб танилган. У ҳам замонасининг энг ёвуз инсони сифатида ном қозонган. Яна бир эътиборга молик жиҳати иккаласининг исмида ўлим мужассам. Ўлим сўзига яқин нарсалар бор.

Диққат савол: Жаҳонга машҳур Ўлмас Кашшейнинг аналогини топинг.

Жамоа клуб ёрдамидан фойдаланди.

Жавобни Мадина Мирзараҳматова беради: Клуб ёрдами билан Волдеморт образи деган фикрга келдик.

Тўғри жавоб: Волдеморт.

Ҳисоб: 5:5

Билимдонлар жамоаси 1 миллион сўм пул мукофотини қўлга киритди.

Жамоа “Борига барака” ўйинини ўйнайди.

Ўйин қоидаси: Жамоада бир иштирокчи қолади. Жамоа саволга тўғри жавоб берса, 6-0 ҳисобида ғалаба қозонади, акс ҳолда эса 0-6 ҳисобида ютқазади.

Ўйинда жамоадан Нодира Баҳромова қолади!

11-раунд. Савол муаллифи - Маржона Озодова, Янгиариқ тумани.

Бошловчи: Урганчдаги Ал-Хоразмий ҳайкалини томоша қиламиз экрандан.

Ҳайкал пойига аста зинапоялардан чиқиб борилади. Ҳайкалтарош зиналарни аниқ мақсад туфайли икки қават қилиб қурган. Биринчи қавати бор ва иккинчи қавати.

Диққат савол: Нега зинапояларни икки қисм қилиб қуришган ва уларда қандай маъно бор?

Жавобни Нодира Баҳромова беради: Айтайлик, тепадаги зинапоялар кичкинароқ, пастдагилар нисбатан кенгроқ. Ўйлашимча, илм аҳли келадиган бўлса юқоридаги зиналарда туриб расмга тушишади, қолганлар эса пастда.

Тўғри жавоб: Ҳайкалнинг биринчи ярусида 10 та зина бор, яъни 0 дан 9 гача бўлган рақамлар ифодаланган. Тепадагиси эса 4 та, булар – қўшиш, айириш, кўпайтириш ва бўлиш (+, -, * ва /) амалларидир. 

Ҳисоб: 0:6

Савол муаллифи Маржона Озодова 6 миллион сўм пул мукофотини қўлга киритди‌‌.

Туғуруқхонадаги календар ҳақидаги савол ўйиннинг энг яхши саволи деб топилди ҳамда савол муаллифи Абдували Каримов 5 млн сўм пул мукофотига эга бўлди.

Ўйиннинг энг фаол билимдони деб Нодира Баҳромова топилди ҳамда у 5 млн сўм пул мукофотини қўлга киритди.

 

Шунингдек, ўйиннинг тўлиқ видеосини ушбу ҳавола орқали Youtube сайтида ҳам томоша қилишингиз мумкин.