Тайван расмийлари якшанба куни Хитой армиясини Тайван бўғозидаги намойишкорона ҳарбий машғулотларда оролга ҳужум қилишни машқ қилишда айблади. АҚШ Тайванни қўллаб-қувватлаб, Пекинни провокация ва эҳтиётсиз ҳаракатларда айблади. АҚШ Вакиллар палатаси спикери Нэнси Пелосининг Тайванга ташрифидан кейин регионда юзага келган кескинлик сақланиб қолмоқда.
Шундан кейин Хитой нашрлари расмий манбага таяниб, мамлакат армияси энди мунтазам равишда «оралиқ чизиқ»нинг Тайван томонида ҳарбий-ўқув машғулотлари ўтказмоқчи эканини хабар қилди - бу чизиқ шу вақтгача Тайван ҳамда Хитойнинг материк қисми ўртасида ўзига хос норасмий чегара вазифасини ўтаган. Бу мақом ҳеч қаерда расман қайд этилмаган ва Пекин бу линия унга қандайдир мажбурият юклашини инкор этади.
Хитой давлат телевидениесида ўртадаги чизиқ ўтган асрда америкалик ҳарбийларнинг эҳтиёжларини ҳисобга олган ҳолда ўйлаб топилган «хаёлий чизиқ» деб аталган.
Хитойликлар машғулотлари беш кундан буён давом этмоқда, якшанба куни Тайван ҳукумати жавоб қайтаришга қарор қилиб, ўз самолётлари ва ҳарбий кемаларини Тайван бўғозидаги оралиқ чизиқда навбатчилик қилиш учун жўнатди.
Минтақадаги муносабатлар АҚШ Вакиллар палатаси спикери Нэнси Пелосининг ўтган ҳафта ўрталарида Тайванга амалга оширган бир кунлик ташрифи туфайли кескинлашди.
Хитой Тайванни ўзининг ажралиб чиққан қисми деб билади, АҚШ расмий шахсларининг бу оролга сафарларига эса кескин ёндашиб, буни орол мустақиллигини қўллаб-қувватлаш сифатида кўради.
Вашингтон Тайван билан расмий дипломатик муносабатларга эга эмас, аммо Америка қонунчилигига кўра АҚШ оролга ўзини ҳимоя қилиш учун воситалар тақдим этиши керак.
Президент Байден ва америкалик ҳарбийлар Пелосининг Тайванга бориш ғоясига қўшилмади, аммо Пелоси уларга бўйсунмаслиги ва унга тўсқинлик қила олмасликларини қайд этишди.
«Оролни эгаллаш симуляцияси»
Тайван мудофаа вазирлигига кўра, хитойликларнинг кемалари ва самолётлари дам олиш кунларида Тайван бўғозида манёврлар амалга оширган ва уларнинг айримлари оралиқ чизиқни кесиб ўтган.
Идора хабарига кўра, бу мисли кўрилмаган ҳарбий машғулотлар давомида Хитой Тайван соҳиллари томон ўндан ортиқ баллистик ракеталар учирган.
Мамлакат ҳукумати буни оролни эгаллашнинг симуляцияси деб атади ва «тегишли тартибда» муносабат билдирилганини маълум қилди: якшанба куни самолётлар ва ҳарбий кемалар юборилган.
Тайван бош вазири Су Чжэнчан Хитой ҳукуматини ҳарбий машғулотлардан минтақадаги барқарорликка путур етказишда баҳона сифатида фойдаланишда айблади. «Биз Хитой ҳукуматини ҳар ерда мушакларини кўз-кўз қилиб ва минтақавий тинчликка тўсқинлик қилиб, ўз ҳарбий қудратига кўп ҳам ишонмасликка чақиришни истардик», деган у.
АҚШ Тайванни қўллаб-қувватлаб, Хитойнинг ҳарбий машғулотларини танқид қилган.
«Бу ҳаракатлар Хитойнинг статус-квони ўзгартиришга уринишининг сезиларли даражада кучайишидир. Улар провокацияли, мулоҳазасиз ва хато хавфини оширади. Шунингдек, улар Тайван бўғозида тинчлик ва барқарорликни сақлаш бўйича жаҳон ҳамжамияти умид қилган узоқ муддатли мақсадларимизга зид келади», деган Оқ уй вакили.
Хитой ҳукумати версиясига кўра эса, Тайван бўғозида тинчлик ва барқарорликка таҳдид Нэнси Пелосининг оролга ташрифи сабаб юзага келди.
Пекин Тайванни ўз ҳудудининг бир қисми деб билади ва қачондир Хитой таркибига қайтиши керак деб ҳисоблайди ва ҳеч қачон оролни куч билан қайтариб олиш ниятини яширмайди. Аммо Тайван ўз демократик ҳукуматига эга ва Хитойнинг суверенитет бўйича даъволарини рад этиб, фақат орол халқи орол тақдирини ҳал қилиши мумкинлигини айтади. Бу орол ҳеч қачон Хитой Компартияси назорати остида яшамаган.
Тайванни қўллаб-қувватлаш борасида жаҳон етакчилари томонидан айтилган ҳар қандай сўз Хитой расмийларининг ғазабини келтиради. Жума куни Хитой ҳукумати АҚШ билан қатор соҳаларда, жумладан, юқори мартабали ҳарбий бошлиқларнинг ўзаро мулоқотлари ҳамда иқлим ўзгариши бўйича музокараларни тўхтатишини, шунингдек Нэнси Пелоси ва унинг оила аъзоларига қарши санкциялар қўлланишини маълум қилди.
АҚШ Давлат котиби Энтони Блинкен буни Хитойнинг Пекин ва Вашингтон ўртасидаги асосий алоқа каналларини тўсиб қўйишга қаратилган «мулоҳазасиз ҳаракат» деб баҳолади.
Нэнси Пелоси сўнгги 25 йилликда Тайванга келган энг юқори мартабали америкалик сиёсатчи бўлди. Пекиннинг огоҳлантиришлари ва президент Байден маъқулламаганига қарамай, у сешанба куни кечқурун Тайбэйга қўнди, чоршанба тонгида эса маҳаллий парламентга ташриф буюрди. У ўз нутқида тайванликлар жамиятини «дунёдаги энг эркинларидан бири» деб атади ва хавфсизлик ҳамда иқтисодиёт масалалари муҳокамаси учун Тайван билан парламентлараро алоқаларни кенгайтиришга чақирди.
Пелоси азалдан Хитой раҳбариятини инсон ҳуқуқлари масаласида кескин танқид қилиб келади. 1991 йилда, ҳали Конгрессда Калифорниядан вакил бўлган маҳалда, у Пекинга келган ва делегациядан ажралиб, Тяньаньмэн майдонида «Хитойдаги демократия учун қурбон бўлганлар хотирасига» ёзувлари битилган плакат кўтарган.
