ЕИда мисли кўрилмаган энергоинқироз: давлатлар фуқароларга ёрдам учун миллиардлаб евро сарфламоқда

«Газпром» ёзнинг иккинчи ярмидан бошлаб «Шимолий оқим» бўйлаб газ етказиб беришни янада камайтириб борди: 15 июл куни қувурлардан Европага белгиланганидан 60 фоиз кам газ кета бошлади, кейинроқ оқим яна 20 фоизга камайтирилди.

Август ойи охирида қувурлар уруш вақтида одатий баҳонага айланган «техник кўрик» сабаб ишламай қолди. Сентябр ойида газ етказиб беришни қайта тиклашни ваъда қилган Россия «Партовая» газ қазиб олиш компрессор станциясида таъмирлаш «номаълум муддатгача чўзиладиган» носозлик қайд этилганини маълум қилди. Оқибатда Европада газ нархи яна 30 фоизга ошди, Чехия пойтахти Прагада энергия нархи ошишидан норози бўлган 70 минг одам намойишга чиқди.

Энергия нархи чиндан кескин ошиб бораётган бир вақтда Европа давлатлари фуқароларни қўллаб-қувватлаш учун турли режалар ишлаб чиқа бошлади.

Германия

Сентябр ойи бошида Германия ҳукмрон коалицияси энергия нархи ошиб кетгани туфайли одамларга ёрдам пули бериш режаси учун 65 миллиард евро ажратишга эришди. Бу инфляция ва нархлар ошиши сабаб одамларга ажратилаётган учинчи ёрдам пакети ҳисобланади. Умумий ҳисобда Германия ҳукумати бу йўналишга 95 миллиард евро пул сарфлади.

Эълон қилинган ёрдам пакетига кўра 2022 йил 1 декабрдан бошлаб нафақадаги инсонлар 300 евро, талабалар эса 200 евро миқдорида бир марталик ёрдам пули олади. Шунингдек, барча ишлаётган фуқароларнинг маошларига 300 евро миқдорида устама қўшиб берилади. Шунингдек, Германияда уй-жой учун устама пули оладиган одамлар сони 2 миллион нафаргача етказилди. Улар иситиш тизимига тўлаш учун қўшимча 415 евро бир марталик ёрдам олади.

Германия ҳукумати фуқароларини транспорт учун арзон чипталар билан таъминлаш мақсадида қўшимча 1,5 миллиард доллар ажратади. Бутун ёз давомида эса Германияда бир ойга 9 евро тўлаб исталганча поездда ҳаракатланиш мумкин қилиб қўйилди.

Мамлакатда энергияни нисбатан кўпроқ ишлатадиган 9 мингта корхона фойдаланиши мумкин бўлган солиқ имтиёзлари қабул қилинган. 2023 йилдан бошлаб Германияда биринчи ва иккинчи фарзанд учун бериладиган бола пулининг бир ойлик миқдори 18 еврога ошириладиган бўлди. Шунингдек, Германияда энергия истеъмоли учун ҳаётий зарур минимал миқдор ҳам белгиланади. Хонадонлар шу миқдордаги энергия учун арзонлаштирилган тарифда пул тўлайди.

Ҳукумат мамлакатдаги энергия компанияларини жуда катта даромад учун солиққа тортиш масаласини ҳам муҳокама қилмоқда. Бундай солиқдан тушган пуллар эса газ, нефт ва кўмир нархи харидорларга максимал арзон нархда бориши учун ишлатилади.

Франция

Украинада уруш бошланганидан буён Франция истеъмолчилар учун энергия нархи 4 фоиздан ортиқ қимматламаслигини таъминлаш мақсадида умумий ҳисобда 26 миллиард евро сарфлади. Бундан ташқари, электр энергиясини онгли равишда тежаш бўйича «ҳушёрлик» сиёсати фаол тарғиб қилинмоқда. Бош вазир Элизабет Борн барча компанияларни электр энергиясини 10 фоизга иқтисод қилишга чақириб, акс ҳолда улар электрни узилиш билан қабул қилишга мажбур бўлишини айтди. Бош вазир октябрда Франциядаги электр энергиясини энг кўп ишлатадиган компания раҳбарлари билан учрашиши, улар ҳукумат раҳбарига энергияни тежаш бўйича ўз режаларини тақдим этиши кутилмоқда.

Италия

Италияда аввалига аҳолига ёрдам пули бериш учун бюджетдан 35 миллиард евро ажратилганди, аммо август ойи охирида ёрдам пули учун қўшимча 17 миллиард евро сарфланадиган бўлди.

Reuters маълумотларига кўра, Италия инқирозга қарши режасида кам таъминланган оилаларга пул беришдан ташқари электр энергияси учун одатдагидан 20 фоиз кўп тўлай бошлаганлардан солиқ йиғимини бекор қилиш каби чора-тадбирлар ҳам ўрин олган. Шунингдек, Италия нафақа миқдорини ошириш учун 1,5 миллиард евро ажратган. Мамлакатда анчадан буён транспорт воситалари учун ёнилғи солиғи пасайтирилган ва бу имтиёз муддати яна узайтирилган. Май ойида бош вазир Марио Драги йиллик даромади 35 минг евродан кам бўлган барча италияликларга 200 евродан бир марталик ёрдам пули берилишини маълум қилганди.

Нидерландия

Мамлакат ҳукумати энг кам иш ҳақи миқдорини 10 фоизга ошириш, энергия учун солиқни пасайтириш ва кам таъминланган оилаларга ёрдам пули бериш учун 16 миллиард евро ажратган. Инқирозга қарши режа сентябр ойининг иккинчи қисмидан амалга кириши кутилмоқда. Бу Нидерландия ҳукуматининг нархлар ошиши муносабати билан қўллаётган иккинчи инқирозга қарши режаси ҳисобланади. Аввалгиси учун 2,8 миллиард евро ажратилган ва унинг доирасида энергия солиқлари пасайтирилган, кам таъминланган оилалар ва кекса одамлар ёрдам пули олган.

Норвегия

Европанинг энг йирик энергогиганти Норвегия бир киловатт-соат электр энергияси учун 0,7 крона миқдорида қатъий нарх белгилаб қўйган. Шунингдек, энергия етказиб берувчиларга ошган нархнинг 80 фоизигача бўлган қисмини ҳукумат тўлаб беради. 2021 йил декабридан 2023 йил мартигача Норвегия энергия субсидияси учун 23 миллион евро сарфлашни кўзламоқда.

Полша

Мамлакат электр энергияси нархи ошиб кетмаслигини таъминлаш учун 10 миллиард евро сарфлайди. Бу пуллар камбағалларга ёрдам пули бериш, газ нархи кўтарилишининг олдини олиш, солиқ имтиёзлари учун сарфланади. Июл ойида ҳукумат рўзғорини кўмир билан иситадиган оилаларга 640 евродан иборат бир марталик ёрдам пули беришга қарор қилди.

Испания

Март ойидаёқ Испания фуқаролар ва компанияларга ёрдам режаси учун 16 миллиард евро ажратганди. Тўғридан тўғри ёрдам пули тарқатиш, газ учун ҚҚС ва бошқа турдаги солиқларни камайтиришга 6 миллиард евро сарфланса, қолган пул имтиёзли кредит беришга мўлжалланган. Шунингдек, Испания ва Португалия электр станциялар учун хомашё нархини арзон сақлаб туриш мақсадларига 8 миллиард евро ажратган.

Швеция ва Финландия

Бу икки давлат сентябр ойи бошида иситиш мавсуми арафасида энергия компанияларига миллиардлаб долларлик ликвидлик кафолати тақдим этишини маълум қилганди. Финландия энергия инқирози вақтида аҳолига ёрдам беришга 10 миллиард евро, Швеция эса 23 миллиард евро ажратишга қарор қилган. Швеция молия вазири Микаэл Дамберг Швециянинг кафолати Дания, Финландия, Норвегия ва Болтиқбўйи давлатларига ҳам тааллуқли эканини айтди.

Финландия ҳукумати электр энергияси учун ҚҚС қийматини туширди. Кам таъминланган оилалар учун солиқларни камайтириб, уларга устама берди. Оилада биргина боқувчи бўлган оила, ота ёки она талаба бўлган оилалар учун тўланадиган устама пули миқдорини оширди. Шарқий Финландияни қўллаб-қувватлаш учун алоҳида 80 миллион евро ажратилган.

Руминия

Мамлакат энергия инқирозига қарши 3,5 миллиард еврога баҳоланган режа ишлаб чиқди. Ҳозирда энергиянинг қимматлаган қисмини ҳукумат тўлаб бермоқда. Руминия электр ва газ ишлаб чиқарадиган компанияларни қўллаб-қувватлаш орқали нархларни ушлаб турмоқчи.

Венгрия

Мамлакатда ёнилғи нархи учун 1 литрига максимум 480 форинтлик (тахминан 1,2 евро) лимит белгиланган. Кейинчалик бу тартиб ўзгарди. Хорижий рақамдаги автомобиллар учун бензин ва дизел 60 фоиз қимматроқ сотила бошланди. Кейинроқ эса энергия истеъмоли учун лимит белгиланди ва электр энергиясини бозор нархидан ҳам арзон етказиб бериш бошланди. Мамлакатда ўрмонларни кесишга қўйилган чеклов ҳам енгиллаштирилди ва шу тариқа ортиб бораётган ўтинга бўлган эҳтиёжни қаноатлантириш мақсад қилинди.

Греция

Юнонларнинг аксилинқироз режаси 2,5 миллиард еврога тенг бўлди. Бу пуллар нафақа миқдорини ошириш, кам таъминланган оилаларга 200 евродан бир мартадан ёрдам пули беришни ўз ичига олади. Одамлар энергия ва ёнилғига ҳам камроқ сарфлаши учун қатор чора-тадбирлар кўрилиб, бунга 7 миллиард евро сарфланди.

Дания

Мамлакатдаги кекса одамлар 670 евро миқдорида бир марталик ёрдам пули олишди. Шунингдек, электр энергияси учун солиқлар камайтирилди. Фуқароларга ёрдам бериш учун умумий 400 миллион евродан ортиқ пул ажратилди.