Газдан узилаётган «парникчилар» ва совуқда қолган помидор-бодринглар: вазиятда ким лоқайдлик қилмоқда?

Сабаб — куз-қиш мавсумига тайёргарлик доирасида Вазирлар Маҳкамасида ўтказилган 224-йиғилиш баённомаси. Унга асосан иссиқхоналар ёппа кўмирга ўтиши керак экан. Шу сабабли иссиқхоналарга ортиқ газ етказиб берилмайди.

Оқдарё туманидаги Зарафшон дарёси бўйида 20 гектар майдонда иссиқхоналар қурилган. 2018 йилда бу ерга президент Шавкат Мирзиёев ҳам ташриф буюриб, Корея технологияси асосида барпо этилган иссиқхона хўжаликлари билан таништирилган эди.

Биз иссиқхонада бўлиб, тадбиркорларга микрофон тутдик. Улар экранда кўриниш беришни исташмади. Сабаби — улар «Ҳудудгазтаъминот» ҳали ҳам вазиятни ҳал қилиб беришидан умидвор ва экранда юзи кўриниб, улар билан адоватлашиб қолишни исташмади.

«Нега аввалроқ огоҳлантиришмади? Нега бизга мослашиш учун вақт бермасдан, газларимизни шу куннинг ўзидаёқ узиб ташлашяпти? Ахир ҳозирги совуқ кунларда кечалари ўсимликларни совуқ уриб кетиб, қилган харажатларимиз ва фойдамизга куямиз-ку?» — деб жиғибийрон бўлишмоқда «парникчилар».

Биз 2 гектарлик иссиқхоналардан бирида иш бошқараётган киши билан суҳбатлашдик. Унинг айтишича, 15-20 нафар аёл бу ерда мавсумий иш билан таъминланган.

Тадбиркорлар катта миқдордаги имтиёзли кредитлар эвазига Корея технологияси бўйича энергия самарадор иссиқхоналарнинг каркасларини олиб келишган. Уларга газ билан иситилувчи қозонхона қилинган. Зудлик билан уни бошқа ёқилғига мослаштириш камида бир ой талаб этади.

Бундан ташқари, мавсумий экинга тайёрланиш учун 500 миллион сўмдан ортиқ харажат қилишган. Кунига мавсумий ишчиларнинг иш ҳақи учун 1 миллион сўмдан ортиқ харажат бўлади.

Эртароқ экилган помидорлар меваси етилай деб қолган. Аммо ҳали узилмаган. Пишишига бир ҳафтача бор. Бодринг кўчатлари ўтқазилганига 1 ҳафтагина бўлибди. Хуллас, тадбиркорлар қилган харажатларига, эккан экинлари ва кредит тўловига куйиб ўтиришибди.

Парникчилар ўсимликларни асраб қолиш учун ҳар нарса қилиб кўришмоқда. Синалган халқона усулларимиз иккита: қўй ёғи суртиб қўйиш ёки исириқ тутатиш. Помидорларга ёғ суртиб бўлмайди, шу сабаб парник ичида исириқ тутатилибди. Аммо исириқ тутуни қанча ҳам иссиқлик берарди? Помидорлар барги аллақачон сўлий бошлаган.

Қизиқ, мана шундай ҳолатлар учун «Ҳудудгазтаъминот» нега аввалдан уларга яраша лимит ажратмайди? Ё бунинг имкони йўқми? Ёки «Ҳудудгазтаъминот»нинг кутилмаганда мана шундай «найранг»лари чиқиб қолиши аниқ бўла туриб, нега парникчиларнинг ўзи ҳам бошқа ёқилғи турларини захира қилишмайди?

«Ҳудудгаз Самарқанд» газ таъминоти филиали бошлиғи ўринбосари Хуршид Мелиев бу борадаги саволларга матбуот анжуманида жавоб берди.

Хуршид Мелиев, «Ҳудудгаз Самарқанд» газ таъминоти филиали бошлиғи ўринбосари:

«Иссиқхона қурилаётган вақтда шартнома шартларида бу нарса кўрсатиб ўтилган. Муқобил ёқилғи тури захирада сақланган бўлади. Қиш ойлари яқинлашгани сари газ қуйиш шохобчалари ва иссиқхоналар авваллари ҳам газдан ўчириб келинган. Бу 10–15 кун белгиланган вақт оралиғида бўлади.

Ҳар бир иссиқхонада бу кунларга мўлжалланган ўзининг муқобил ёқилғи манбайи ҳамда қурилмаси бўлиши керак. Буни биз иссиқхона қурилишидан аввал хат орқали уларга тушунтириб ўтганмиз. Иссиқхона қурилишининг техник шартида қиш совуқ келиши ёки ёқилғи тақчиллиги юзага келганда иссиқхона газдан узиб қўйилиши ва бу вақт оралиғида уларда муқобил ёнилғи захираси бўлиши шартлиги кўрсатиб ўтилган. Бу кўмир, ўтин ёки электр котёллар бўлиши мумкин. Ҳаттоки, Корея технологиялари асосида барпо этилган иссиқхоналарда ҳам бу мавжуд.

2022 йил 4 октябр куни бош вазир Абдулла Арипов томонидан ўтказилган 224-сонли йиғилиш баённомасида иссиқхона эгаларига огоҳлантириш хати берилсин ва муқобил ёқилғи турига ўтказилсин деган топшириқ киритиб ўтилган.

Айни пайтда ҳаво у қадар совиб кетмаганини инобатга олиб, 20 кун оралиғида вақт берилганди. Шундан сўнг муқобил ёқилғи захирасига ўтказилиши назарда тутилган.

Аммо айни кунларда зудлик билан муқобил ёқилғи турига ўтказилиши кўрсатма қилингани билан тадбиркорларнинг шароити ҳамда кредит асосида фаолият юритаётгани ҳисобга олиниб, бу масала республика миқёсида кўриб чиқилмоқда. Балки муқобил ёқилғи турини ўзимиз томонимиздан етказиб бериш ёки табиий газ етиб бормайдиган ҳудудларга суюлтирилган газ беришимиз ҳам мумкин. Шу билан бирга, ҳокимият томонидан кўмир ҳам ажратиляпти. Худди шундай бу тадбиркорлар ҳам импортдаги муқобил ёқилғи турига ўтказилиши назарда тутилмоқда», — деди Х.Мелиев.

Кейинчалик маълум бўлишича, парникчиларни газдан узиш бутун республика бўйлаб давом этаётган экан. Нега метан «заправка»лар узилмаяпти газдан? Машинага газ тўлдирилмаса бир четда туриши ёки қимматроқ бензин билан юравериши мумкин. Лекин ўсимликлар совуқда ўлади-ку?

Қиш дастурхонида барра полиз маҳсулотлари қиммат бўлиб кетмаслиги учун тадбиркорларни газ билан таъминлаш ҳам катта аҳамият касб этади. Янги йил байрами олдидан помидорнинг килоси 50 минг, бодринг эса 70 минг сўм бўлиб кетса, кўмир ёқиб маҳсулот етиштирган тадбиркорлар эмас, уларни ўз вақтида газ билан таъминламай, касод қилган газчиларнинг «ҳиссаси» катта эканини унутмаслигимиз керак.

Шуҳрат Шокиржонов, журналист.

Тасвирчи ва монтаж устаси: Жаҳонгир Алибоев.