Қашқадарё вилоятининг Деҳқонобод туманида Бойқўрғон ва Янгиқишлоқ ҳудудларидан оқиб ўтадиган Катта Ура дарёси устида тайинли кўприк йўқ. Аҳоли қурган кўприкларни ҳар йили сел ювиб кетади, 40 йил олдин қурилган осма кўприк эса одамлар учун жуда хавфли бўлиб қолган.
Катта Ура Бойқўрғон ва Янгиқишлоқни иккига ажратиб туради. Янгиқишлоқликлар мактаб, касалхона, бозор ва иш учун Бойқўрғонга боради. Туман маркази ёки ишга ҳам Бойқўрғон орқали кетилади. Бундан ташқари Янгиқишлоқ билан бирга яна 4–5 қишлоқ аҳолиси ҳам турли юмушлар билан Янгиқишлоққа келиб, бу ердан Бойқўрғонга ўтади.
Қишлоқ аҳолисининг айтишича, ҳозир бу ҳудудда тайинли кўприк йўқ. 2 ҳудудни боғлайдиган осма кўприк бундан 40 йилча илгари ҳашар йўли билан қурилган. Бу кўприк ҳам одамлар ўтиши учун хавфли бўлиб қолган.
«Ўтган йили бир қиз дарёга тушиб кетганди. Кўйлаги кўтарилиб қолгани учун кўриб қолдим. 100 метрча оқиб боргандан кейин, сувдан чиқариб олдим», — дейди «Бойқўрғон» МФЙда жойлашган 13-мактаб ўқитувчиси Ғайрат Яхшибоев.
13-мактаб ўқитувчиларининг айтишича, ўқувчилари кўприкдан ўтиб олишгунча уларни кузатиб туришади.
Даврон Исмоилов шу мактабда она тили ўқитувчиси, у ҳар куни болаларни кўприкдан ўтказиб қўйишга 3 соат вақт сарфлайди. Унинг айтишича, Янгиқишлоқ қишлоғидан 100га яқин ўқувчи шу кўприкдан ўтади. 20дан ошиқ боғча ёшидаги болалар, 10дан ошиқ ўқитувчилар ҳам кўприкдан фойдаланишади.
«Аҳоли шу ердаги қабристонга келади. Одамлар кўп-кўплашиб ўтолмайди. Ҳатто юки, мева-сабзавот, унлари тушиб кетган ҳолатлар ҳам бўлган», — дейди Д.Исмоилов.
Кўприк билан боғлиқ яна бир бахтсиз ҳодиса 2011 йилда бўлган. Янгиқишлоқда яшайдиган шифокор Жасур Эшқобилов чақирув бўлиб қолиб, беморнинг ёнига бораётганда шу кўприкдан тушиб кетган.
«Кечқурун Бойқўрғондан бир бемордан чақирув бўлган, шуни кўришга кетаётгандим. Тахта синиб, кўприкдан пастга қуладим. Кейин юз ва жағ қисмидан жароҳат олиб, 6 ой касалхонада ётганман. Бунақа бахтсиз ҳодисалар жуда кўп бўлади. Кўприк ва дарёнинг ораси 3 метр. Мотоцикллар, болалар тушиб кетган вақтлари ҳам бўлган. Болаларимни ҳам ўзим ўтказиб қўйиб, кейин ишга кетаман. Кўприкдан ўтиш учун болалар навбатда туришади», — дейди шифокор.
Аҳоли катта юклар билан келганда бу осма кўприкдан фойдалана олмайди. Шунинг учун улар ҳар йили ҳашар йўли билан қўлбола ёғоч кўприк ҳам қуришади. Бу кўприкдан машина ёки оғир юклар билан ўтишга тўғри келган ҳолатларда фойдаланишади. Лекин қўлбола кўприк мустаҳкам бўлмагани учун уни ҳар йили сел ювиб кетади.
Бекзод Яхшибоевнинг айтишича, яқинда 4 ноябр куни келган сел қўлбола кўприкни ҳам ювиб кетган.
«Йилига 2 бор, баҳор ва кузда кўприкни сел олиб кетади. Яқинда ҳам худди шундай бўлди: аҳоли машинасини дарёнинг нариги томонида қолдириб кетишга мажбур бўлди. Машинани дарёнинг бўйига қўйиб, осма кўприкдан ўтиб, ишига, юмушига кетади. Бошқа иложимиз йўқ. Бир ҳамқишлоғимизнинг машинаси тушиб кетганди», — дейди Б.Яхшибоев.
Ғайрат Яхшибоев «Матиз» русумли автомобили билан 2020 йил қўлбола кўприкдан ўтаётганда сувга тушиб кетган.
«Машинам билан сувга тушиб кетганимда душанба эди. Бу кунда бизда бозор бўлади. Ун дўконларда сотилмагани учун, бозордан ун олишга боргандим. Машинамни зўрға сувдан чиқариб олдик. Бир аҳволда эди. Қарши шаҳарга бориб, тузатиб келдим. Мендан ташқари, яна бошқа машиналарнинг бир қисми ҳам кўприкдан тушиб кетиши ҳолатлари кўп бўлади. Ўша ердаги одамлар билан кўп-кўплашиб чиқариб оламиз», — дейди Б.Яхшибоев.
Қишлоқ аҳолиси бир неча бор туман ҳокимлигига, маҳалла раисларига кўприк қуриб беришни сўраб чиқишганини айтишди.
«Бу ерда аҳоли кам деган маънода, бундан бошқа абгор ҳолатдаги кўприклар бор деб, бизнинг сўровимизни орқага ташлаб келишяпти. Лекин бу кўприкдан ҳам мингдан ортиқ хўжалик фойдаланишини билишармикан», — дейди Бекзод Яхшибоев.
Аҳоли эътирозларига изоҳ олиш мақсадида Деҳқонобод тумани ҳокимлиги матбуот хизмати раҳбари Отабек Қўлдошев билан боғландик. Унинг маълум қилишича, Деҳқонободда бундай кўприклардан жуда кўп. Айнан мана шу ҳолат бўйича аҳоли туман ҳокимлигига мурожаат ҳам қилган.
«2022 йилдан ҳозиргача шунақа кўприклардан 9таси таъмир қилишга тушган. 2таси топширилди, 7тасида таъмирлаш ишлари кетмоқда. Улар йил якунигача тугатилиши керак. Қўшимча маблағлар бўладиган бўлса, қандайдир имконият бўлиб қолса, бунақа абгор ҳолатдаги кўприклар маҳаллий бюджетнинг орттирилган қисмидан қуриб берилади.
Бу кўприк одамлар учун жуда ноқулайлигини, аҳоли мустаҳкам, яхши кўприкка муносиблигини ҳокимлик масъуллари ҳам билади, албатта. Аммо барча масала маблағга бориб тақалади. Қолаверса, бундан-да оғир вазиятда бўлган жойлар бўлганки, бундан аввал улар таъмирга тушган. Одатда масъуллар вазиятни ўрганиб, энг абгор ҳолдаги кўприкни таъмирлашга қўйишади», — деди О.Қўлдошев.
130–160 млн сўмлик кўприк
Отабек Қўлдошев ҳокимлик ўз маблағларидан қурадиган осма кўприклар 130-160 млн сўмга тушишини ва бундай кўприкларни ҳам сел олиб кетиши мумкинлигини айтди.
«Сел олиб кетмайдиган кўприклар 1,5–3 млрд сўмга тушади. Улар давлат дастурига киритилиб, республикадан маблағ берилади. Қолган жин кўприклар 100-150 млн сўмлик атрофидаги маблағлар эвазига таъмирланса, 10 лаб кўприкларга туман бюджетидан пул ажратилади, шунда ҳам туманнинг маблағи етса қурилади», — дея қўшимча қилди матбуот котиби.
1,5–3 млрд сўмлик кўприк
Қишлоқ аҳолиси эса кўприкдан фойдаланадиганлар кам эмаслигини, кам бўлганда ҳам давлат учун ҳар бир фуқаро ҳаёти муҳим бўлиши кераклигини айтмоқда.
«Янгиқишлоқда 450дан ортиқ одам яшайди. Лекин кўприкдан фақат янгиқишлоқликлар эмас, Ингичка, Оқтайлоқ каби яна 5-6 қишлоқ аҳолиси ҳам ўтади. Бозорга боради, болаларини мактабга, шифохонага олиб келишади», — дейди Жасур Эшқобилов.
Бу гапни Янгиқишлоқда яшайдиган ўқитувчи Бекзод Яхшибоев ҳам тасдиқлади:
«Янгиқишлоқда 500га яқин хонадон бор. Бу кўприкдан фойдаланадиган бошқа қишлоқ аҳолисини ҳам қўшиб ҳисобласа, кўприк мингдан ортиқ хўжаликка хизмат қилиб келяпти», — деди у.
Бундан ташқари аҳоли кўприкнинг муҳимлиги ҳақида гапира туриб, кўприк машинада 1,5 соат, яёв юрганда 4-5 соат сарфланадиган 20 километрлик йўлни қисқартиришини айтишди.
«Лекин ўша узоқ йўллардан ҳам қуруқчилик бўлган пайтларигина ўта оламиз. Қиш, баҳор ва кузда умуман ўтиб бўлмайди», — дейди Ғайрат Яхшибоев.
Ҳокимликнинг берган жавобидан кўриниб турибдики, Бойқўрғоннинг айнан юқорида кўрсатилган ҳудудида кўприк қуриш бўйича ҳокимлик тасдиқлаган ҳужжат йўқ. Қишлоқ аҳолиси эса қишни кўприксиз қандай ўтказиш, баҳорда яна ўзлари кўприк қуриши ва уни ҳам сел олиб кетмаслиги хавотири билан қолмоқда.
Зуҳра Абдуҳалимова, журналист
