Вучич: Сербия ва Косово келишувга эришди

Сербия президенти Александр Вучич 18 март куни Косово бош вазири Альбин Курти билан Ғарб таклиф қилган келишув режасининг бир қанча бандлари бўйича келишувга эришганини айтди. Шимолий Македониянинг Оҳрид шаҳрида Вучич ва Курти ўртасидаги музокаралар 12 соат давом этди. Сербия президенти уларни муҳим деб атади, бироқ «ҳеч нарсага имзо чекмаганини» ва бу «икс кун» эмаслигини қўшимча қилди, деб ёзади Сербиянинг «Вечерние Новости» нашри.

Вучичнинг сўзларига кўра, учрашувда эришилган келишувлар томонлар ўртасидаги кейинги музокаралар учун асос бўлиб хизмат қилади. У, шунингдек, ЕИ Сербия расмийларининг Косово билан узоқ йиллик можарони ҳал қилиш бўйича саъй-ҳаракатларини қадрлашига ишонч билдирди ва бу мамлакатга Европа интеграциясида ёрдам беради. «Агар биз Европа йўлидан боришни давом эттирмоқчи бўлсак, эришадиган тараққиётимиз етарлича қадрланади», деб таъкидлади Сербия президенти. У Курти билан 19 март куни эришилган келишувлар ҳақида батафсил маълумот тақдим этишга ваъда берди.

Оҳриддаги музокараларда воситачилик қилган Европа Иттифоқининг ташқи ишлар ва хавфсизлик сиёсати бўйича олий вакили Жозеп Боррел буни тасдиқлади: «Биз келишувга эришдик». Томонлар ўзаро муносабатларни нормаллаштириш йўлидаги битимнинг амалга ошириш иловасини келишиб олдилар, деб ёзди у Twitter'да. Бироқ, шу билан бирга, Боррел Сербия ва Косово ўртасида кўплаб қарама-қаршиликлар сақланиб қолаётганини, кенг қамровли келишувга эришиш эса кейинги ишларни талаб қилишини таъкидлади.

Сербия ва ундан 15 йил олдин ажралиб чиққан Косово (Белград буни тан олмаган) ўртасидаги можарони ҳал қилиш режаси 2022 йил ноябрида Франция ва Германия томонидан таклиф қилинган ва АҚШ томонидан қўллаб-қувватланган. Ўн бир банддан иборат ҳужжатнинг моҳияти шундай: ҳар икки томон ўзларининг миллий ҳужжатлари ва рамзларини ўзаро тан олади. Сербия Косовонинг халқаро ташкилотларга, жумладан, БМТга аъзолигини блоклашдан бош тортади. Косово, ўз навбатида, Косоводаги серб жамоалари уюшмаси фаолиятига рухсат беради ва серб православ черковлари ва монастирларини алоҳида ҳимоя қилишни кафолатлайди.

2023 йил 27 февралда Вучич ва Курти Брюсселда учрашиб, Европа Иттифоқи томонидан тайёрланган воситачилик ҳужжатини қабул қилишди. Бироқ, Брюсселдан қайтгач, Вучич Сербия Косовонинг БМТга аъзо бўлишига ҳеч қачон йўл қўймаслигини эълон қилди, Курти эса парламентда мухторият ва ўзини ўзи бошқариш ҳуқуқига эга сербия жамоалари бирлашмаси ҳақида гап бўлиши мумкин эмаслиги бўйича қасам ичди. 

Сербия ва Косово ўртасидаги можаро 2022 йил июль ойида Приштина Сербияга келаётган фуқаролар учун вақтинчалик ҳужжатларни жорий этишга қарор қилгани ва серб озчиликдан ўзларининг эски серб авторақамларини маҳаллий рақамларга ўзгартиришни сўраганидан сўнг авж олди. Косово серблари норозилик белгиси сифатида баррикадалар ўрнатдилар, шундан сўнг Косово ҳукумати янги қоидаларни жорий этишни кейинга қолдирди. Бироқ, тўқнашувлар декабргача давом этди.

Шу билан бирга, декабрь ойида Косово Европа Иттифоқига аъзо бўлиш учун расман ариза топширди. Сербия буни 2009 йилда амалга оширганди. ОАВ хабарларига кўра, Ғарб ҳар икки давлатга уларнинг Европа интеграцияси истиқболлари тўғридан тўғри можарони ҳал этишдаги муваффақиятга боғлиқлигини аниқ билдирган.