“Соғлом халқ янги ислоҳотларни амалга ошира олади” – Тошкент тиббиёт академияси

Шу кунларда Олий Мажлис Қонунчилик палатаси томонидан “Ўзбекистон Республикаси Конституциясига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги қонун лойиҳаси эълон қилинди. Лойиҳада асосий қонуннинг 64 та моддасига 200 дан ортиқ ўзгартишлар киритиш ҳамда 16 та нормани ўз ичига олган 6 та янги модда (прим-моддалар) қўшиш таклиф этилмоқда. Албатта, жамиятни фойдалилик даражасига юқори кўрсаткичларга эришиш учун авваламбор унинг соғлом муҳити ва халқнинг рози бўлиши жуда катта ўрин тутади. Бунинг учун эса жамиятнинг инфратузилмаси мукаммал шаклланган бўлиши зарур, шу жумладан, соғлиқни сақлаш тизимига кўпроқ эътибор қаратиш лозим бўлади.

Таклиф этилаётган Конституциянинг 40-моддага соғлиқни сақлашга оид қуйидагича нормалар қўшиляпти:

“Ўзбекистон Республикаси фуқаролари тиббий ёрдамнинг қонунда белгиланган ҳамда тез ва шошилинч тиббий ёрдамни ҳам ўз ичига оладиган кафолатланган ҳажмини бепул олишга ҳақли”;

“Давлат соғлиқни сақлашнинг давлат, хусусий ва бошқа тизимларини ривожлантириш, санитария-эпидемиологик осойишталикни таъминлаш, тиббий суғуртанинг турли шаклларини ривожлантириш учун шарт-шароитлар яратиш бўйича зарур чоралар кўради”;

“Давлат барқарор ривожланиш принципига мувофиқ атроф-муҳитни яхшилаш, тиклаш ва ҳимоя қилиш, экологик мувозанатни сақлаш бўйича чора-тадбирларни амалга оширади”;

“Давлат Оролбўйи минтақасининг экологик тизимини ҳимоя қилиш ва тиклаш, уни ижтимоий, иқтисодий жиҳатдан барқарор ривожлантириш бўйича зарур чоралар кўради”.

401-модда эса, “Ҳар ким соғлом ва қулай атроф-муҳитга, унинг ҳолати ҳақидаги ҳаққоний ахборотга эга бўлиш ҳамда ўз соғлиғига ёки мол-мулкига экологик ҳуқуқбузарлик туфайли етказилган зарарнинг ўрни қопланиши ҳуқуқига эга”, деган модда ўрин олган.

Ушбу моддалар мамлакатимизда аҳолига кўрсатиладиган тиббий хизматлар сифатини тубдан оширишга, соғлиқни сақлаш давлат тизимининг кадрлар салоҳиятини мустаҳкамлашга, тиббиёт муассасаларининг ресурслар салоҳиятини яхшилашга қаратилган соғлиқни сақлашни ислоҳ қилиш бўйича комплекс чора-тадбирлар амалга оширишга қаратилган. Шуни қайд этиш лозимки, Президентимизнинг - соғлиқни сақлаш вазирлиги ва соҳа вакиллари билан учрашувида тизимдаги мавжуд ўз ечимини кутаётган қатор муаммоларга тўхталиб, аҳоли саломатлигини мустаҳкамлаш, юқори малакали тиббий ёрдам кўрсатиш каби йўналишда фуқароларнинг норозилиги, тиббиёт ходимларида, аҳолида, беморларда тушкунлик кайфияти, пессимизм авж олганини кўришимиз мумкин эди. Шунинг учун ҳам, таклиф қилинаётган Конституциявий ўзгартириш ва қўшимчаларнинг аҳамияти катта ҳисобланади. Мамлакатимиз ижтимоий ҳаётида соғлиқни сақлаш соҳаси муҳим ўрин тутиши, соғлом авлод келажаги айнан шу соҳанинг самарали фаолиятига чамбарчас боғлиқ эканлигини ҳисобга олиб, келгуси йилларда аҳолини сифатли ва малакали тиббий хизмат билан таъминлаш, соғлом турмуш тарзини кенг қарор топтиришни Янги Ўзбекистон тараққиёт стратегиясида ҳам энг муҳим йўналиш сифатида белгиланиши чинакамига халқ розилигига, соҳани янги босқичга кўтарилишига олиб келади.

Аҳоли саломатлигини сақлаш борасида хорижий ютуқларни ўрганиб миллий тиббиётга жорий этилиши, шифохоналарни, тиббий таълим муассасаларининг моддий-техник базасини яхшиланиши, замонавий асбоб-ускуналар билан таъминланиши, шифокор ва ҳамшираларнинг хориждаги нуфузли клиника, университетларда малакасини ошириши ҳамда юртимизда малака оширишга янгича тизимнинг жорий этилиши, “хонадонбай” тизимни жорий этилиши, олис ва чекка қишлоқларга ишга борадиган битирувчилар учун “Қишлоқ шифокори” дастурини амалга ошириш бошланиши, соғлиқни сақлаш соҳаси вакилларининг маошлари, моддий таъминотига эътибор қаратилганлиги тиббиёт ходимларида, аҳолида, беморларда ишонч, оптимизм шаклланганини кўришмиз мумкин.

Яна бир муҳим янгилик, бу - Олий таълим учун зарурияти ўта муҳим деб эътироф этиш мумкин бўлган Конституцияга 411-модданинг қўшилиши таклифи. Унга кўра: “Ҳар ким давлат таълим ташкилотларида танлов асосида бепул олий маълумот олишга ҳақли. Олий таълим ва илмий-тадқиқот ташкилотлари қонунда белгиланган доирада ўзини ўзи бошқариш, академик эркинлик, шунингдек тадқиқотлар ўтказиш ва ўқитиш эркинлиги ҳуқуқига эга. Давлат илм-фанни ривожлантиришга, жаҳон илмий ҳамжамияти билан илмий алоқалар ўрнатишга кўмаклашади”. Айтиш лозимки, соғлиқни сақлаш муассасаларини малакали кадрлар билан таъминлашга қаратилган устувор йўналиш соҳани модернизация қилишда муҳим аҳамиятга эга. Хусусан, мазкур йўналишда тизимдаги шифокорларнинг 45 фоизи, ҳамшираларнинг эса 40 фоизи малака тоифасига эга эмаслиги, шунингдек, кўп муассасаларда мутахассис етишмаслиги сабабли 2022-2023 ўқув йилидан тиббиёт олийгоҳларига давлат грантлари асосида қабул квоталари ҳудудларда шифокорларга бўлган ҳақиқий эҳтиёждан келиб чиқиб, мақсадли ошириб бориш вазифалари белгиланди; 11 та тиббиёт олийгоҳида олти ойлик ихтисослашган курслар ташкил этилиб, ҳар йили 500 нафардан оилавий шифокорни ҳудудлардаги энг зарур тор соҳа мутахассислиги бўйича мақсадли ўқитиш дастури амалга ошириш;  - фтизиатрия, гематология, неврология, пульмонология, психиатрия, шошилинч тиббий ёрдам, лаборатория иши, юқумли касалликлар каби 15 та тор соҳадаги мутахассислик бўйича магистратурага давлат грантлари 4 бараварга ошириш; тиббиёт олийгоҳларининг магистратура босқичида ва бакалавриатнинг 5-6-курсларида ўқиётган талабаларга, йўлланма асосида, бирламчи ва тез ёрдам тизимида шифокор бўлиб ишлашга рухсат бериш; бакалавриат, магистратура ва клиник ординатура таълим тизимини такомиллаштириш, битирувчиларга қўйиладиган малака талаблари эҳтиёжи юқори бўлган муҳим йўналишлар бўйича қайта кўриб чиқиш, ўқув режалари, дастурлар ва талабаларнинг билимини баҳолаш тизимини халқаро стандартларга мослаштириш; 11 та тиббиёт олийгоҳларида алоҳида ўқув марказларини ташкил этиш, уларда замонавий симуляторлар билан жиҳозлаш; олийгоҳларда соҳа учун илғор медицинани чуқур тушунадиган, ахборот технологияларини ва чет тилларини яхши биладиган, бошқарув қобилиятига эга бўлган замонавий тиббиёт менеджерларини тайёрлашга алоҳида эътибор бериш; хориждан нуфузли мутахассисларни жалб қилиб, тиббий соҳадаги малака ошириш тизимини янги ёндашувлар асосида тўлиқ ўзгартириш барча тиббиёт олий таълим муассасаларига бириктириш, олий таълим муассасаларининг барча кафедралари ўз йўналишида замонавий ўқитиш методикаси ва технологияларини ўргатиш, муаллим ва ўқувчиларнинг билимини ҳаққоний баҳолаб бериш каби муҳим вазифаларни амалга ошириш белгилаб берилди.

Ўзбекистонда янги инқилобий ислоҳотларни фақат соғлом халқ, соғлом миллат амалга оширади. Мана шу халқ, миллатнинг соғлом генофондини таъминлаш – бизнинг энг олий мақсадимиз.

Алишер Шодмонов, Тошкент тиббиёт академияси ректори Ⓣ