Бир гуруҳ фаоллар аёлларга нисбатан зўравонликларга жамоатчилик эътиборини қаратиш мақсадида Nolalar.com лойиҳасини ишга туширди.
Миллий масс-медиани қўллаб-қувватлаш ва ривожлантириш жамоат фонди томонидан илгари сурилган лойиҳа Тошкент метрополитенида “Зўравонлик – маданиятимизга бегона” номли тарғибот баннерларини ташкил этди.
Баннерларда аёл-қизларнинг зўравонлик, уларга нисбатан куч ишлатиш вақтидаги нолалари акс этган; шунингдек, овоз тўлқинлари эквалайзерини англатувчи график тасвирлар ва адрас безаклари уйғунлаштирилган.
“Лойиҳанинг асосий мақсади – сўнгги йилларда ўзбекистонлик аёлларнинг зўравонлик қурбони бўлаётгани ҳақида медиа манбаларда тез-тез учраётган янгиликлар фонида унга жамоат жойларида ҳам эътиборни кучайтириш, мавзуни янада долзарблаштириш билан биргаликда салбий вазиятларнинг сонини ҳам кескин камайтиришдан иборат”, – дейилади Nolalar.com сайтида.
“Аёлларга зўравонлик, у жинсий зўравонликми ёки оиладаги зўравонлик, тазйиқ – бу на эътиқодга, на маданиятимизга, на ўзбекчиликка, на эркакчиликка ва на одамгарчиликка тўғри келади. Бугун мана энди қонунчиликка ҳам тўғри келмайдиган бўлди”, – дея ёзиб қолдирди лойиҳа жамоаси аъзоси, метродаги баннерлар суратларини эълон қилган Мирзаёр Эркинов.
Ўзбекистонда оиладаги зўравонлик кенг тарқалган бўлса-да, бу ҳақда кам гапирилади. Кўп ҳолатларда оилада зўравонликка учраганлар турли сабаблар билан бу ҳақда сукут сақлашга мажбур бўлади.
2021 йилда тазйиқ ва зўравонликдан жабр кўрган 40 мингга яқин хотин-қизга ҳимоя ордери берилган бўлса, бу зўравонликларнинг 87 фоизи оилаларда содир этилган.
Гуруҳларга бўлинганда: 106 та жинсий, 234 та иқтисодий, 18 777 та руҳий, 13 658 та жисмоний зўравонлик ҳамда 7 174 та тазйиқ ҳолатлари аниқланган.
- Зўравонликка дуч келган хотин-қизлар реабилитация марказларига 1146 қисқа рақами орқали боғланиши мумкин.
- Шунингдек, ички ишлар органларининг хотин-қизлар ишлари бўйича инспекторлари ҳам хотин-қизларни зўравонликдан ҳимоя қилиш бўйича тегишли тайёргарликдан ўтган. 102 қисқа рақамига қўнғироқ қилиш орқали, 24 соат ичида ҳимоя ордерини олиш мумкин.
Зўравонликка қарши курашиш бўйича муҳим қонун
23 март куни Қонунчилик палатаси хотин-қизлар ва болалар ҳуқуқларини ҳимоялашга доир узоқ кутилган қонунни қабул қилди.
Қонун билан биринчи марта оилавий (маиший) зўравонлик учун маъмурий ва жиноий жавобгарлик киритиляпти. Хусусан, хотин-қизлар ва болаларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш бўйича халқаро нормалардан келиб чиқиб, жисмоний зўравонлик билан бир қаторда иқтисодий ва руҳий зўравонлик учун ҳам маъмурий ва жиноий жавобгарлик белгиланяпти.
Шунингдек, шахс ҳаётининг сир тутиладиган томонларини акс эттирувчи, шаъни, номусини камситувчи маълумотларни ошкор қилганлик, шаҳвоний шилқимлик қилиш учун ҳам жавобгарлик киритилмоқда.
Бундан ташқари, илгари вояга етмаганларга нисбатан жинсий жиноятларни содир этган шахсларнинг болаларга таълим, тарбия бериш, уларни соғломлаштириш, болалар спорт, ижодий ташкилотларда ишлаши тақиқланяпти.
Янги нормалар киритилишидан ташқари, мавжуд нормалардаги жавобгарлик ҳам кучайтириляпти.
Хусусан, номусга тегиш ёхуд жинсий эҳтиёжни ғайритабиий усулда қондириш, шахсни жинсий алоқа қилишга мажбурлаш, 16 ёшга тўлмаган шахс билан жинсий алоқа қилиш, уларга нисбатан уятсиз-бузуқ ҳаракатларни содир этиш, вояга етмаган шахс иштирокидаги порнографик маҳсулотни тайёрлаш ва тарқатиш билан боғлиқ жиноий хатти-ҳаракатлар учун жазо чоралари оғирлаштирилмоқда.
Мазкур жиноятларни содир этган шахслар учун жазо тайинлашни енгиллаштирувчи ҳолатлар, шу жумладан, жазони ўташдан муддатидан илгари шартли озод қилишни қўллаш тақиқланмоқда.
Ногиронлиги бўлган шахсларга, вояга етмаганларга нисбатан жинсий дахлсизликка ва эркинликка қарши жиноятларни содир этганлик, шунингдек, ушбу жиноятларни жабрланувчини тарбиялаш, ўқитиш ёки унга ғамхўрлик қилиш мажбуриятларини бажараётган шахс томонидан содир этиш учун жавобгарлик кучайтирилмоқда.
