“Халқ IPO”сида иштирок этишда аҳолининг барча қатламларига имконият яратиш мақсадида фуқаролар ўртасида оммалашишга улгурган ва фойдаланувчиларга қулай бўлган “E-auksion” платформасининг жорий имкониятларидан фойдаланилади.
Президентнинг 2020 йил 29 декабрдаги Олий Мажлис ва Ўзбекистон халқига Мурожаатномасида давлатнинг иқтисодиётдаги иштирокини камайтириш зарурати алоҳида қайд этилган эди.
Маълумот учун: Охирги икки йилда юртимизда бу соҳада катта ишлар амалга оширилди. Жумладан, ўтган 10 йилда (2010—2019) давлат активларини сотишдан 1,2 триллион сўмлик тушум бўлган бўлса, 2022 йилнинг ўзида хусусийлаштириш ҳажми 11,3 триллион сўмга етди. Яъни сўнгги бир йилда ўн йил давомида қилинган ишлардан 10 карра кўп натижага эришилди.
Давлат раҳбарининг 2022 йил 20 декабрдаги Мурожаатномасида эса:
- фаол инвестицияларни жалб қилишда хусусийлаштириш ва давлат-хусусий шериклик имкониятларидан тўлиқ ва самарали фойдаланиш зарурлиги;
- навбатдаги катта хусусийлаштириш доирасида 1 мингга яқин корхона савдога чиқарилиши;
- юртдошларимиз орасида юз минглаб мулкдорлар, акциядорлар пайдо бўлиши ва ўз омонатларини инвестиция қилиб, юқори даромадларга эришишлари учун халқчил IPO ташкиллаштирилиши таъкидланган эди.
Шунга кўра, “сот ёки тушунтир” тамойили асосида 30 мингдан ортиқ давлат иштирокидаги корхоналар ва давлат муассасалари хатловдан ўтказилди ва янги йирик хусусийлаштириш дастури шакллантирилди.
“1000+1000+40” хусусийлаштириш дастури ишлаб чиқилди. Бунда 1000 та корхонадаги улушларни, 1000 та кўчмас мулк объектини савдоларга чиқариш ва стратегик аҳамиятга эга бўлган 40 та корхонанинг улушларини IPO(АйПиО) орқали сотиш кўзда тутилган. Ушбу дастур иқтисодиётнинг барча тармоқларини қамраб олган бўлиб, давлатнинг тизимли хусусийлаштириш жараёнларини давом эттиришга бўлган қатъиятли сиёсий иродасидан далолат беради ва ортга қайтмас хусусиятга эга.
Мазкур хусусийлаштириш жараёнларининг халқ манфаатларига қаратилганлиги ислоҳотларни янги босқичга олиб чиқади. Хусусан, “битта акция – битта лот” тамойили асосидаги “халқ IPO”си кампанияси доирасида Ўзбекистондаги энг йирик 40 та корхонанинг ўртача 2% акциялар пакети тартиб асосида ўз аҳолимиз учун очиқ ва шаффоф савдога чиқарилади.
“Халқ IPO”сида иштирок этишда аҳолининг барча қатламларига имконият яратиш мақсадида фуқаролар ўртасида оммалашишга улгурган ва фойдаланувчиларга қулай бўлган “E-auksion” платформасининг жорий имкониятларидан фойдаланилади. “E-auksion” савдо платформаси халқимиз ва фонд бозори ўртасидаги “кўприк” вазифасини бажаради. Бунда:
- платформа орқали талабгорлар 24/7 режимида идентифиқация қилиш (ЭРИ, One ID ва Mobile-ID);
- профессионал брокерни танлаб, улар билан шартнома тузиш;
- депо ҳисоб рақам (акция/облигация учун ҳисоб рақам) очиш;
Акция сотиб олишда талабгорлар ҳуқуқлари платформадаги Эскроу тизими орқали кафолатланади. Тўловлар ва ҳисоб-китоблар инсон омилисиз платформанинг биллинг тизими орқали амалга оширилади.
Давлат активларини бошқариш агентлиги Ўзбекистон фуқароларига “халқ IPO”сида фаол иштирок этишни таклиф қилмоқда. Яъни йирик ва даромадли давлат акциядорлик жамиятининг акцияларини “битта акция – бир лот” тамойили бўйича сотиб олиш имкониятини яратмоқда.
Таъкидлаш керак, хусусий инвесторнинг “халқ IPO”сида иштирок этишининг асосий афзаллиги бу – келгусида салмоқли фойда олиш имкониятидир.
Сўнгги йилларда республикамизда олиб борилаётган ишлар натижасида иқтисодиётнинг барқарор ривожланиши, “ўрта синф” ва фуқаролик жамиятини шакллантириш учун шароитлар яратилмоқда. “Халқ IPO”си эса, шубҳасиз, ҳар бир Ўзбекистон фуқаросига сармоя киритиш ва даромад олишни бошлаш имконини беради. Шунингдек, фуқаро “халқ IPO”си ўтказиладиган жамиятлар акцияларини сотиб олиш орқали миллий бойликнинг шерикчилик асосидаги эгасига айланади. Фуқароларимиз Ўзбекистон корхоналарининг акцияларига қанчалик кўп эгалик қилса, ўша корхона фаолиятини ривожлантириш ҳақида ўйлайди, қайғуради. Жамиятлар эса фойда олиш, уларни қандай қилиб тўғри тақсимлаш ва акциядорларни қандай хурсанд қилиш йўлларини излайди. Давлат ушбу жамиятларга эгалик қилиш монополиясини олиб ташлайди ва бу монополияни халқ билан баҳам кўради.
Ҳар қандай одам пассив даромад олишни орзу қилади, сифатли ҳамда ёрқин ҳаёт кечириш, фарзандларига нимадир қолдириш учун қандай ва нимага сармоя киритиш ҳақида ўйлай бошлайди.
Инвестиция қилишда сармоя киритишингиз мумкин бўлган миқдор эмас, балки хоҳиш муҳимдир. Аксарият одамлар инвестиция ҳақида билимлари ва ишончлари йўқлиги сабабли, сармоя киритишга жазм қилмайди. “Халқ IPO”си одамларга ўзига хос имкониятни тақдим этади. Бу давлат корхоналари бўлганлиги сабабли, уларнинг барчаси ишончли. Лекин тушунишингиз керакки, “халқ IPO”си доирасида акцияларни бугун сотиб олиб, эртага сотишдан мантиқ йўқ. Ушбу инвестиция бир йиллик эмас, балки узоқ муддатли инвестиция сифатида кўриб чиқилиши керак.
Ҳар йили тўланадиган дивидендлардан ташқари, акциялар нархининг ошиши ҳисобига даромадлилик ҳам ошиб боради. Акциялар нархининг ўсиши мураккаб жараён бўлиб, унга кўплаб омиллар таъсир қилади. Шунинг учун давлат томонидан “халқ IPO”сида иштирок этиш учун аниқ мақсадлари ва ривожланиш стратегиясига эга бўлган энг барқарор корхоналар танлаб олинди, бу эса келажакда акциялар нархининг ўсишига ҳисса қўшади. Бу ушбу жамиятлар акцияларини сотиб олмоқчи бўлган акциядорлар, яъни оддий Ўзбекистон фуқароларининг манфаатларини ҳимоя қилиш мақсадида қилинган.
Шунингдек, “халқ IPO”сининг муҳим мақсадлари қаторига аҳолини фонд бозорига жалб этиш, мамлакат ичида инвестиция маданиятини юксалтириш кабиларни киритиш мумкин, бу эса молия секторининг ривожланишини таъминлайди. Кенг аҳолига етакчи корхоналар акцияларини сотиб олиш имкониятини бериш орқали давлат инвесторлар доирасини кенгайтирмоқда. Ўз навбатида, акцияларга талабнинг ортиб бориши уларнинг ликвидлиги ошишига олиб келади ҳамда фонд бозорининг ривожланишига ижобий таъсир кўрсатади.
Шундай қилиб, Ўзбекистон аҳолисининг пуллари мамлакат иқтисодиётига хизмат қилади, “ўрта синф” ва фуқаролик жамияти эса келажакда иқтисодий, ҳуқуқий ва сиёсий ислоҳотларни янада ривожлантиришнинг ижтимоий таянчига айланади.
Реклама ҳуқуқи асосида
