Ўзбекистон – Озарбойжон: стратегик шериклик, ҳамкорликнинг бугунги ҳолати ва ривожланиш истиқболлари

Жорий йил 22-23 август кунлари Ўзбекистон президенти Шавкат Мирзиёев Озарбойжонга давлат ташрифи амалга оширмоқда. Ташриф дастурига Ўзбекистон-Озарбойжон стратегик шериклик муносабатларини чуқурлаштириш ва амалий ҳамкорликни кенгайтириш масалалари киритилган бўлиб, бир қанча икки томонлама битимлар қабул қилиниши кутилмоқда. Ушбу мақолада икки давлат ўртасида муносабатларнинг бугунги ҳолати юзасидан сўз юритамиз.

Ўзбекистон ва Озарбойжоннинг сиёсий соҳадаги ҳамкорлиги:

• 2 мамлакат мустақилликнинг дастлабки йилларида дипломатик муносабатлар ўрнатган бўлса, ўшандан буён 13 марта олий даражадаги ўзаро ташрифлар амалга оширилди;
• 2017 йилдан бошлаб олий даражадаги мулоқот фаоллашгани делегациялар алмашинувининг кучайишига хизмат қилди – 6 йил давомида 70 дан ортиқ олий даражадаги ташрифлар, халқаро ташкилотларнинг юқори даражадаги учрашувлари амалга оширилмоқда.

Парламентлараро ҳамкорлик доирасида:

• Парламент вакиллари Ўзбекистон ва Озарбойжонда ўтказилаётган Президент ва парламент сайловларида, турли халқаро тадбирларда халқаро кузатувчи сифатида мунтазам иштирок этиб келмоқда;
• 1995 йилдан буён икки давлат қонун чиқарувчи органларида парламентлараро дўстлик гуруҳлари фаолият юритиб келмоқда.

Савдо соҳасида ҳамкорлик:

• Мамлакатлар ўртасида эркин савдо режими ўрнатилган. 1998 йилдан бери ҳамкорлик бўйича Ҳукуматлараро қўшма комиссия (ҲҚК) фаолият кўрсатмоқда. ҲҚКнинг 12 та йиғилиши ўтказилди;
• Энергетика, машинасозлик, металлургия, транспорт, қурилиш материаллари, электротехника, қишлоқ хўжалиги, тўқимачилик ва бошқа соҳаларда умумий қиймати 4,5 млрд. доллардан ортиқ бўлган 50 дан ортиқ инвестиция лойиҳалари ва савдо шартномалари портфели шакллантирилган;
• 2023 йилнинг 7 ойи давомида икки давлат ўртасидаги товар айланмаси 143,9 млн. долларни (+42,9 фоиз) ташкил этди.Экспорт – 62,7 млн. доллар, импорт – 81,2 млн. доллар;
• Ўзбекистон ҳудудида Озарбойжон капитали иштирокида 203 та корхона фаолият кўрсатмоқда, улардан 66 таси қўшма корхона ва 137 таси 100 фоиз хорижий капитал иштирокида ташкил этилган;
• 2023 йил феврал ойида Ўзбекистон ва Озарбойжон устав капитали 500 миллион доллар бўлган Инвестиция жамғармасини ташкил этди.

Транспорт соҳасида ҳамкорлик:

• 2019 йил Тошкентда темирйўл департаментлари раҳбарларининг Халқаро мултимодал йўналишни ривожлантириш масалалари бўйича йиғилиши бўлиб ўтди. Келишувларни амалга ошириш доирасида 2020 йил январида Қирғизистондан Ўзбекистон ҳудуди орқали Поти (Гуржистон) портигача бўлган биринчи синов темир йўл лойиҳаси муваффақиятли ишга туширилди;
• 2022 йилдан бошлаб мамлакатлар ўртасида ҳаво йўллари орқали йўловчи ва юк ташиш тикланди. 2023 йилнинг 6 ойи давомида юк ташишнинг умумий ҳажми 47 минг тоннани (+21 фоиз) ташкил этди. Шундан темирйўл транспортида – 26,9 минг тонна, автомобил транспортида – 19 минг тонна;
• Бокудан Тошкент, Самарқанд, Урганч ва Фарғона шаҳарларига шаҳарларига ҳафтасига 15 та рейс тўғридан тўғри амалга оширилмоқда;
• 2023 йилда Озарбойжон томони ўз ҳудуди орқали юкларни темирйўл орқали ташиш учун 2021 йилда белгиланган 50 фоизлик чегирмани узайтирди.

Маданий-ҳуманитар соҳадаги ютуқлар:

• Озарбойжон маданият вазири бошчилигидаги делегация халқаро мақом санъати форумида (2018), Биринчи халқаро халқ амалий санъати фестивалида (2019) ва “Марказий Осиё жаҳон цивилизациялари чорраҳасида” халқаро маданият форумида (2021) иштирок этди;
• Ўзбекистон маданият вазири О.Назарбеков Озарбойжонга ташриф буюриб, “Халқаро Боку форуми” (2018), “Бутунжаҳон маданиятлараро мулоқот форуми” (2019), “Низоми Ганжавий: маданиятлар ўртасидаги кўприк” (2021) халқаро форуми, шунингдек “Шуша – 2023 йилдаги туркий дунёнинг маданий пойтахти” (2023 йил) деб номланган тадбир очилиш маросимида иштирок этди;
• Ўзбекистон Озарбойжоннинг Фузулий шаҳрида 960 ўқувчига мўлжалланган мактаб қурилишига кўмак бермоқда.

Ўзбекистон ва Озарбойжон ўртасидаги ҳамкорликни мустаҳкамлаш борасида қуйидаги истиқболлар мавжуд:

1. Энергетика соҳасидаги ҳамкорликни ривожлантириш, жумладан, энергияни ташиш, газ қувурлари ва электр тармоқларини қуриш ҳар икки давлатга ҳам манфаат келтириши мумкин.

2. Ўзбекистон ва Озарбойжон савдо ва сармоявий ҳамкорликни ривожлантириш салоҳиятига эга. Товар айирбошлашнинг кенгайиши ва турли соҳаларда қўшма корхоналар ташкил этилиши иқтисодий алоқаларни мустаҳкамлашга хизмат қилади.

3. Иккала давлат ҳам ўзига хос тарихий ва маданий меросга эга. Туризм индустриясини ривожлантириш, жумладан, туристик оқимларни алмашиш, сайёҳлик йўналишларини яратиш ва инфратузилмани ривожлантириш сайёҳларни янада кўпроқ жалб этиши ва икки давлат ўртасидаги ўзаро тушуниш ва дўстона муносабатларни ривожлантиришга олиб келади.

4. Таълим ва маданият соҳасидаги ҳамкорлик билим ва илғор тажриба алмашишга ёрдам беради. Талабалар алмашинуви дастурлари, университет ва мактабларда ўқиш, маданий тадбирлар ва кўргазмалар ўзаро тушунишни чуқурлаштириш ва икки халқ ўртасидаги алоқаларни мустаҳкамлаш имконини беради.

5. Ўзбекистон ва Озарбойжон Марказий Осиё ва Кавказ минтақасидаги асосий транспорт ва логистика марказлари ҳисобланади. Транспорт, автомобиль, темир йўл ва транзит йўналишларини қуриш ва модернизация қилиш соҳасидаги ҳамкорлик минтақавий интеграцияни такомиллаштириш ва транспорт-логистика инфратузилмасини ривожлантиришга хизмат қилади.