Cамарқандда илк бор Халқаро озиқ-овқат хавфсизлиги конференцияси 7-8 сентябр кунлари ўтказилмоқда. Муҳим анжуманга тайёргарлик кўриш, уни ўтказишдан кўзланган мақсад хусусида Ўзбекистон Республикаси қишлоқ хўжалиги вазири Азиз Воитов журналистлар билан брифинг ўтказди, сўнгра Kun.uz мухбири саволларига жавоб берди.
— Тадбирдан кўзланган мақсад нима? Умуман, бундай нуфузли анжуманнинг Ўзбекистонда ўтказилиши қандай бошланди?
— Конференцияни ўтказишдан асосий мақсад — дунё ҳамжамияти олдимизда турган асосий масалаларни биргаликда қайта кўриб чиқиш ва мавжуд муаммоларга биргаликда ечим топишдан иборат. Яъни давлатларнинг озиқ-овқат хавфсизлигини таъминлаш, очликни бартараф этиш йўналишида олиб борилаётган ишлари билан танишиш, тажриба алмашиш ва асосий масалаларга ечим топишдан иборат.
Озиқ-овқат хавфсизлиги бўйича халқаро конференциянинг бу тарзда ташкил қилиниши президентимиз Ш.Мирзиеёвнинг роппа-роса бир йил муқаддам мана шу шаҳарда ўтган ШҲТ саммитида кўрсатган ташаббуси туфайли юз бермоқда.
Президентимиз ўтган йили илгари сурган ташаббус бугунга келиб нечоғлик долзарб бўлиб турганини кўриб турибмиз. Геосиёсий вазият, иқлим ўзгаришлари, табиий ресурслар етишмовчилиги билан боғлиқ глобал муаммолар замонида озиқ-овқат хавфсизлиги нафақат бизнинг халқимизни, бутун дунёдаги инсонларнинг соғлом таомланиши жуда катта масала бўлиб турганига барчамиз гувоҳмиз.
Шунча давлатлардан вазирлар, мутахассислар, умуман, шу соҳа вакилларининг йиғилиши — ушбу муаммонинг қанчалик долзарблиги, шунингдек, Ўзбекистонда соҳада олиб борилаётган ислоҳотларга қизиқиш ва ишонч борлигидан далолат беради.
Маълумот ўрнида: Қайд этиб ўтиш керак, мазкур нуфузли анжуман Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг озиқ-овқат ва қишлоқ хўжалиги ташкилоти — FAO’нинг техник кўмаги билан ташкиллаштирилмоқда.
Анжуманда 30 дан ортиқ давлатдан вазирлар ва дипломатлар, Шанхай ҳамкорлик ташкилоти, Иқтисодий ҳамкорлик ташкилоти, Жаҳон банки, Озиқ-овқат хавфсизлиги бўйича Ислом ташкилоти, Осиё тараққиёт банки каби ва бошқа халқаро ташкилотлар, молия институтлари ва илмий ташкилотларнинг вакиллари иштирок этади
— Албатта, конференция халқаро мақомга эга ва бутун дунёга таҳдид солувчи озиқ-овқат хавфсизлиги муаммоларини қамраб олади. Лекин бу ерда кун тартибида тилга олинадиган барча таҳдидлар ҳам Ўзбекистон учун хос эмас. Масалан, очарчилик. Бизнинг озиқ-овқат етиштириш борасидаги асосий хавф-хатарларимиз нимада?
— Жуда тўғри айтяпсиз, эртага очиладиган конференциядаги асосий мавзулардан бири — «Нол очарчилик» мақсади бўлади. Ҳозир бутун дунёда очарчиликка дучор бўлган, тўйиб овқатланмаётган инсонларнинг сони ортиб бораётгани барчамизнинг олдимизда турган катта хавф-хатарлардан бири. Лекин Ўзбекистонда сўнгги йилларда олиб борилаётган ислоҳотлар натижасида кўришимиз мумкинки, очарчилик Ўзбекистонга хавф солувчи муаммо эмас. Чунки биз ўзимиз истеъмол қиладиган асосий озиқ-овқат маҳсулотларини ўзимиз етиштирамиз.
Бироқ шундай бўлса ҳам олдимизда хавф-хатарлар бор. Иқлим ўзгаришидан келиб чиқадиган оқибатлар — ерларнинг шўрланиши, тупроқ қатламининг деградацияга учраши ҳамда сув ресурсларининг камайиб бориши кабилар. Олдимизда турган асосий ва долзарб масалалардан бири озиқ-овқат маҳсулотларини сотиш ва сотиб олишдаги логистика масаласидир.
Чунки маҳсулотларни сотиш ва олиб келиш океандан узоқ бўлган бизнинг ўлкада муҳим аҳамият касб этади.
— Қишлоқ хўжалигимизнинг катта қисми пахта — ноозиқ-овқат экини билан банд. Боз устига, сув кўп истеъмол қилади. Умуман, пахтачилик ихтисослашган қишлоқ хўжалигини қисқартириб, боғдорчилик, полиз маҳсулотлари кўкатлар етиштиришни оммалаштириш масаласи борасида қандай режалар бор?
— Конференция доирасида ҳам ерлар ва табиий ресурслардан самарали фойдаланиш, озиқ-овқат маҳсулотларини етиштиришни оптималлаштириш каби бундай масалаларга тўхталиб ўтилади. Лекин қайд этиб ўтишимиз керакки, Ўзбекистон шароитида, ислоҳотларимизнинг янги тарихида ҳам кўрадиган бўлсак, пахта экиладиган майдонлар қисқариб бормоқда. Яна бир нарсани таъкидлашимиз керакки, пахта экиладиган майдонларни камайтириб, ҳосилдорликни оширишга кўпроқ эътибор берилмоқда. Шунинг ҳисобига биз керакли пахта хомашёсини етиштиришда давом этмоқдамиз. Йилдан йилга ҳосилдорлик ошяпти.
Яна бир жиҳатга урғу бериш керакки, пахта ноозиқ-овқат маҳсулот бўлгани билан, кластерлар тизими пайдо бўлгач, текстил саноати ривожлангач биз пахтани тўлиқ қайта ишлашни йўлга қўйдик.
Қайд этиш керак, сўнгги икки йил ичида пахта ва ғалла экиладиган майдонлар қисқартирилди. Орттирилган ер майдонлари бошқа маҳсулотлар — сабзавот, боғдорчилик ва полиз маҳсулотлари етиштирадиган деҳқон хўжаликларига берилмоқда. Боз устига, уч мартагача ҳосил олиш тажрибалари йўлга қўйилмоқда.
Бу масала авваламбор камбағалликни қисқартириш, яъни янги иш ўринлари билан таъминлашда хизмат қилаётган бўлса, иккинчи тарафдан, 5 млн тоннага яқин қўшимча маҳсулот мана шу орттирилган 200 минг гектар ернинг ҳисобидан етиштирилмоқда. Яъни таъкидингиз ўринли. Бу тажриба муваффақиятли амалга оширилмоқда. Бу йил президентимиз ташаббуслари билан яна 70 минг гектар ер пахта ва ғалладан қисқартирилиб, мева-сабзавот маҳсулотлари етиштириш мақсадида деҳқон хўжаликларига тақсимлаб бериш учун ажратилади.
— Озиқ-овқат маҳсулотларининг турли касалликларга чидамли, тўйимли навлари ҳақида.
— Тан олиш керак, авваллари бу соҳада меҳнат қилаётган олимларимиз ўзлари билан ўзлари қолиб кетгани учун бу борада бироз тўхташ бўлганди. Яъни олимларимизда турли ишланмалар бўлган, лекин бу ишланмалар илмий тадқиқот институтлари, лабораторияларда қолиб кетаверган. Ҳозир олимларимизга шароит яратиш, ишлаб чиқариш билан илм-фанни уйғунлаштириш, занжир ҳосил қилиш, янги ҳосилдор навларни етиштириш борасида қадамлар ташланмоқда.
Энг асосий масала — шўрланган ерларга чидамли навларни етиштириш, ишлаб чиқиш. Ҳозиргина Хитой Халқ Республикаси вакиллари билан шу нарсани муҳокама қилдик. Уларнинг илмий институтлари билан шоли ва пахта етиштириш бўйича навларнинг чидамлилигини ошириш масаласини гаплашиб олдик. Ҳали сувсизликка ва турли касалликларга чидамли бўлган навларни етиштириш масаласи ҳам бор. Бунинг устида ҳам олимларимиз ишламоқда. Ўтаётган конференция ана шу йўналишда ишларни муваффақиятли йўлга қўйиш учун катта майдонча бўлади. Чунки 200 дан ортиқ жаҳон даражасидаги мутахассислар, профессорлар, ректорлар ҳам келган. Конференция доирасида бизнинг маҳаллий олимларимизни ҳам бир жойга жамлаганмиз, икки кун мобайнида улар муҳокамалар ва мунозараларда қатнашиб, шу йўналишда келгусида қандай ишлашни белгилаб олишади.
— Ўзбекистоннинг бу борада аввало минтақамиз, сўнгра жаҳон афкор оммасига айтадиган асосий мессежлари нималар бўлади?
— Асосий масалалардан бири — озиқ-овқат хавфсизлигини таъминлаш учун биринчи галда зарур бўлган маҳсулотларни ташиш. Яъни «яшил коридорлар», «экспресс коридорлар»ни ташкил қилиш. Бу йўналишда тегишли вазирлик ва идоралар ҳамкорлигини йўлга қўйиш масаласи кун тартибида турибди.
Бундан ташқари, Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг озиқ-овқат ва қишлоқ хўжалиги ташкилоти — FAO билан биргаликда, уларнинг стратегиясидан келиб чиқиб, озиқ-овқат хавфсизлигини мониторинг қилиш масаласи кўрилади. Яъни биз маҳсулотларнинг етиштирилаётгани ва уларнинг истеъмолини олдиндан кўриш, прогноз ва таҳлил қилиш орқали озиқ-овқат хавфсизлигини таъминлаш чораларини кўришни йўлга қўямиз.
Ўзбекистон томонининг ташаббуслардан яна бири — Марказий Осиёдаги қўшни давлатларимизнинг шу йўналишдаги биргаликда умумий ҳамкорлиги. Кооперация тизимини йўлга қўйиш асосида биргаликда маҳсулот етиштириш, маҳсулот айирбошлаш каби масалалар.
Шуҳрат Шокиржонов суҳбатлашди.
