«Катта уруш хавфи бор» – «Ҳизбуллоҳ» мулозими Исроил билан эҳтимолий уруш ва можаро минтақага тарқалиш хавфи ҳақида

«Минтақада оқибатини ҳеч ким бартараф эта олмайдиган жуда жиддий ва жуда хавфли воқеалар бўлиб кетиши мумкин», деган шайх Наим Қосим BBC мухбири Орле Герин билан Байрутда ўтган интервюда.

Эрон томонидан қўллаб-қувватланадиган «Ҳизбуллоҳ» шиалар ҳаракати амалда Ливанни назорат қилади. Ҳаракат етакчиси ўринбосари ҳисобланган шайх Наим Қосим эса Яқин Шарқдаги энг таъсир доираси катта одамлардан бири. Бу интервю олинган вақтда ҲАМАС томонидан назорат қилинадиган Ғазо соғлиқни сақлаш вазирлиги бўлғада Исроил ракета зарбалари оқибатида 10 мингдан ортиқ одам ҳалок бўлганини хабар қилганди.

Исроил ҲАМАСнинг 7 октябрдаги рейдларига жавобан бир ойдан буён Ғазони ўққа тутмоқда. Етмаганига бўлгада қуруқлик амалиётини ҳам бошлади. Исроил томони ҲАМАС билан уруш бошланганидан кейин 1400 нафар фуқароси ҳалок бўлгани, уларнинг мингдан ортиғи тинч аҳоли вакиллари бўлганини билдирган.

«Можаро йириклашиб кетиши хавфи жуда юқори. Чунки Исроил агрессияни кучайтириб, тобора кўпроқ болалар ва аёлларни ўлдирмоқда. Ахир шунча ишлар бўлиб кетаётган бир вақтда минтақада можаро катталашмайди, деб айтиш мумкинми? Менимча, йўқ», деган шайх Наим Қосим.

Унинг фикрича, эскалация кучайишига фақат Исроил айбор бўлади: «Қилинажак ҳар қандай ишнинг жавоби бўлади», деган «Ҳизбуллоҳ» вакили.

Маълумот учун, «Ҳизбуллоҳ» ҳаракатини Британия, АҚШ ва Араб давлатлари лигаси террорчилик ташкилоти деб билади. «Ҳизбуллоҳ» Ливандаги энг йирик сиёсий ва ҳарбий куч ҳисобланади.

Ҳозирча «Ҳизбуллоҳ» Ғазодаги урушга тўлақонли қўшилгани йўқ ва Исроил позицияларига ракета зарбалари бериш билан чекланмоқда. Исроил эса ҳаракатга авиазарбалар билан жавоб қайтармоқда. Исроил томонига кўра, 7 октябрдан буён «Ҳизбуллоҳ»нинг 70 нафар вакили ўлдирилган.

Якшанба куни, Исроилнинг Ливан жанубига берган ракета зарбаси оқибатида бир аёл ва уч бола ҳалок бўлганидан кейин «Ҳизбуллоҳ» можаро бошланганидан буён илк марта «Град» ракета тизими орқали Исроилни ўққа тутди. Оқибатда Исроил томондан ҳам тинч аҳоли вакиллари ҳалок бўлган.

Яқинда ҳаракат етакчиси Ҳасан Насруллоҳ кўпчилик узоқ кутган чиқишида Ливанда ўлдирилган ҳар бир тинч аҳоли вакили учун чегаранинг Исроил томонида ҳам кимнингдир ўлдирилиши кўринишида жавоб берилишини айтганди. Аммо «Ҳизбуллоҳ» лидери кўпчилик кутганига зид ўлароқ Исроилга уруш очилиши ҳақида эълон қилмади.

«Мудофаа ташкилоти»

«Ҳисбуллоҳ» вакили BBC мухбири билан суҳбат давомида ҳаракатни кўп марта «мудофаа томони» деб атаган. Ваҳоланки, «Ҳизбуллоҳ» ўзининг асосий мақсади Исроилни йўқ қилиш деб ҳисоблайди.

Наим Қосим Исроил Ғазога қарши ваҳшийларча агрессия бошлаган, ҲАМАС эса 7 октябр куни Исроилнинг босқинчилик сиёсатига қарши муносиб жавоб қайтарган, деб ҳисоблайди. Ҳаракат вакили 7 октябр куни Исроилда кўплаб тинч аҳоли вакиллари ҲАМАС томонидан эмас, айнан исроиллик ҳарбийлар томонидан ўлдирилганини айтган. Аммо бу гапига исбот келтирмаган. BBC мухбирининг 7 октябрда ҲАМАС жангчиларининг gopro-камераларида олинган кадрлар ҳақидаги саволини эса шайх жавобсиз қолдирган.

Наим Қосим ҲАМАСнинг 7 октябрдаги зарбалари оқибатида берилаётган жавоб зарбаларидан фаластинликлар янада кўпроқ зарар кўрмоқда, деган қарашга қўшилмаслигини айтган. «Исроил томонидан бўлгада содир этилаётган қирғин фаластинликларни ўз ерлари учун курашда янада жипслаштирди», деган у.

«Ҳизбуллоҳ»нинг имкониятлари

Шайх ҳаракатни Эрон молиялаштириши ва қўллашини тан олган, лекин унинг айтишича, Теҳрон «Ҳизбуллоҳ»ни бошқармайди, урушга кириш-кирмаслик бўйича буйруқ ҳам бермайди.

Бир нарсани унутмаслик керакки, агар «Ҳизбуллоҳ» урушга кирадиган бўлса, Исроил ҳозир кўраётганидан жиддийроқ қаршиликка учраши аниқ. Ҳарбий экспертларга кўра, «Ҳизбулоҳ»да 150 мингта ракета бўлиши мумкин ва ҲАМАС бу борада иттифоқчисига яқинлаша олмайди. Бундан ташқари, «Ҳизбуллоҳ»нинг 60 минг аскари бор. Улар орасида махсус топшириқларни бажарувчи бўлинмалар, доимий ва захирадаги аскарлар бор.

Бу маълумотларни Ливан пойтахти Байрутда яшайдиган ҳарбий эксперт Николас Блэнфорд келтирган. Бу эксперт «Ҳизбуллоҳ»ни 10 йиллар давомида ўрганган.

2006 йилда ҳаракат Исроил билан чегара пунктига ҳужум қилиб, икки нафар исроиллик аскарни асир олиши уруш келтириб чиқарганди. Ўшанда ҳарбий ҳаракатлар бир ойдан ортиқ вақт давом этган, Ливан томонидан 1000 дан ортиқ киши ҳалок бўлган ва уларнинг кўпчилиги тинч аҳоли вакиллари эди. Исроилда эса 121 ҳарбий ва 44 нафар тинч аҳоли вакили қурбон бўлган.

Ўшандан буён Ливан чуқур инқироздан чиқиб кета олмаяпти: иқтисодиёт коллапсга учради, сиёсий тизим қулади. Буларнинг ҳаммасига 2020 йил Байрутдаги портда содир бўлган даҳшатли портлаш қўшилди. Бундай ҳолатда мамлакатда кўпчилик уруш истаётганига эса ишониб бўлмайди.

BBC'га кўра, кўпчилик ливанликлар «Ҳизбуллоҳ» Исроилга зарба беришидан ҳайиқмоқда, чунки оқибатда Ливан ҳам уруш домига тортилиши мумкин. Шайх Наим Қосим эса бундан хавотирда эмас.

«Ҳар бир ливанлик урушдан қўрқиш ҳуқуқига эга, бу нормал ҳолат, ҳеч ким урушни яхши кўрмайди. Ана у Исроилдаги тузилмага айтинг, агрессияни бас қилсин. Шунда ҳарбий ҳаракатлар майдони кенгаймайди», деган шайх Қосим.

«Ҳизбуллоҳ» бўйича эксперт Николас Блэнфорднинг фикрича, ҳаракат урушга қўшиладиган бўлса, йўқотишлар жуда катта бўлади.

«Ҳозир Ғазода бўлаётган воқеалар паркда саёҳат қилишга ўхшаб қолади. Барча исроилликлар бомбапаналарда ўтиришига тўғри келади. Авиарейслар, денгиз қатновлари бекор қилинади. «Ҳизбуллоҳ» анча кучли қудратга эга ракеталари билан Исроилдаги ҳарбий нишонларни ўққа тутиши мумкин», деган эксперт «Ҳизбуллоҳ» ва Исроил ўртасидаги эҳтимолий можаро ҳақида.

Бунга жавобан эса, экспертнинг фикрича, Исроил бутун Ливанни ер билан битта қилишга интилади.

Ҳозирча азалий душманлар Исроил, Эрон ва «Ҳизбуллоҳ» кескин ҳаракатлардан тийилиб турибди. Аммо бу уруш катталашмаслиги аниқ дегани эмас. Балки ҳеч ким атайин можарони катталаштирмас, лекин бу кимнингдир хатоси сабаб содир бўлиши эҳтимолдан холи эмас.