Чилонзордаги бузилиш: Кўзи ожизларнинг маданият саройи ўрнида нима қурилади?

Кўзи ожизлар жамиятига тегишли “Санъат гулшани” маданият саройи бузилиш арафасида. Чилонзор туманидаги 30 сотихлик майдоннинг 22 сотихида кўп қаватли турар жой мажмуаси, қолган қисмида эса кўзи ожизлар учун бино қурилиши айтиляпти. Жамиятнинг қатор аъзолари бу қурилишдан норози, улар ернинг катта қисми уй қуриш учун бериб юборилаётганига қарши чиқмоқда.

Ўзбекистон Кўзи ожизлар жамиятининг “Санъат гулшани” маданият саройи Тошкентнинг Чилонзор тумани Чўпонота кўчасининг 28А-уй манзилида жойлашган. 30 сотихдан кўпроқ майдонга эга (3056 квадрат метр) бу саройнинг умумфойдаланилаётган ва бино-иншоотлари жойлашган ҳудуди 26 сотих (2674 квадрат метр)ни ташкил этади.

2024 йил мартидан бошлаб бу маданият саройи бузилиб, инвестиция орқали қайта қурилишига келишилмоқда. Эвазига ернинг салкам 80 фоиз қисми кўп қаватли турар жой қурилиши учун тадбиркорга берилади. Жамият марказий бошқарувининг бу қароридан норози бўлган бир гуруҳ аъзолар Kun.uz'га ўзлари тайёрлаган видеомурожаатни тақдим этишди.

Ерлари “таланган”, абгор ҳолатдаги маданият саройи

Мурожаатда айтилишича, Ўзбекистон Кўзи ожизлар жамияти 1932 йилдан бери ишлаб келади, айнан мустақиллик даврларидан бошлаб жамиятга тегишли кўплаб ерлар, бино-иншоотлари жамият раҳбарлари томонидан сотиб юборилган, бунинг оқибатида ўн минглаб кўзи ожизлар ишсиз қолган. Бунинг яққол намунаси сифатида “Санъат гулшани” маданият саройи билан боғлиқ вазият келтирилмоқда.

Мурожаат қилган фуқароларга кўра, ҳозирги маданият саройи кўзи ожизларга мослашмаган, у ерда айни шу тоифадаги инсонлар учун шароитлар йўқ. Бинодаги айрим хоналар бир қанча тўгараклар учун ижарага берилган, лекин уларнинг ҳеч қайси бирида кўзи ожизлар иштирок этмайди.

Видео давомида маданият саройининг кўнгилочар павилиони бўлган ҳовлиси кулолчилик цехи учун ижарага берилгани, лекин у ерда ҳам бирор кўзи ожиз инсон иш билан таъминланмагани кўрсатилган.

2021 йилда тақдири ҳал бўлган ҳудуд

Кўзи ожизлар жамияти фаоли Улуғбек Маматхоновнинг айтишича, “Санъат гулшани” маданият саройини бузиб, унинг бир қисмига уй-жой, бир қисмига кўзи ожизлар марказини қуриш бўйича музокаралар 2020 йилдан бошланган.

30 сотихдан ортиқ ернинг 22 сотихига кўп қаватли турар жой, атиги 8 сотихига кўзи ожизлар учун марказ қуриб берилиши, бу ҳақдаги қарор ёпиқ эшиклар ортида ҳал бўлгани, жамият аъзолари бундан бехабар қолгани айтилади.

“2020-2021 йилларда маданият саройини бузиш ва қайта қуриш ҳақида гап чиққанда Тошкент шаҳар кўзи ожизлар жамияти томонидан номма-ном чақирилган, яъни асосан Тошкент шаҳридаги туманларда жойлашган кўзи ожизлар жамиятлари раислари ва уларга яқин бўлган инсонлардан иборат йиғилган жамоа ҳукмига лойиҳа гўёки тақдим этилган. Лекин мана шу муҳокамалар ёпиқ эшиклар ортида, танланган инсонлар иштирокидагина ўтказилган ва далолатнома имзоланган.

Ушбу муҳокамалар ҳақидаги маълумотлар на Кўзи ожизлар жамиятининг расмий сайтида, на ижтимоий тармоқлардаги саҳифаларда эълон қилинмаган. Балки эълон қилинганда эди, биз каби фаоллар ҳам бу ҳақида маълумотларни олиб, ушбу муҳокамаларда иштирок этган бўлардик”, – дейди Маматхонов.

Kun.uz’га тақдим қилинган ҳужжатларга кўра, Чилонзор тумани 28А-уйда жойлашган ҳудуддаги 30 сотихлик ернинг тақдири 2021 йилда Кўзи ожизлар жамияти марказий бошқаруви раёсати томонидан қабул қилинган 13-сонли қарор билан ҳал бўлган.

Маданият саройининг ўша вақтдаги директори ва жамиятнинг Тошкент шаҳар бўлими раҳбари томонидан имзоланган ҳужжатга кўра, маданият саройи ихтиёридаги 3056 квадрат метр, қурилиш ости ер майдони 2674 квадрат метр ҳудуддаги мавжуд бино-иншоотлар бузилади. Ўрнига эса кўзи ожизлар учун умумий майдони 450 квадрат метр бўлган 7 қаватли бино барпо қилиниши, ободонлаштириш ва кўкаламзорлаштириш учун 350 квадрат метр яна қўшимча ҳудуд ажратилиши, ернинг қолган қисми эса “MK Grand-Building” МЧЖга кўп қаватли уй-жой қуриш учун берилиши белгиланган.

Аммо кадастр ҳужжатлари билан боғлиқ муаммолар сабаб лойиҳа реализацияси кечиктирилган.

Раёсатнинг 2023 йил 27 декабрдаги 98-сонли қарори билан бу масалага узил-кесил нуқта қўйилиб, келишув шартномасига ҳам эришилган.

2024 йилда келишилган шартномада аввалги шартлар бироз ўзгарган. Унда 450 квадрат метр жойда замонавий нотурар жой қуриб бериш, ободонлаштириш ҳамда кўкаламзорлаштириш учун қўшимча 350 квадрат метр эмас, 400 квадрат метр ер майдонни қолдириш ва бу ишларнинг ҳаммасига 8,5 млрд сўм эмас, 15 млрд сўм миқдорида инвестиция жалб қилиш шартлари қўйилган. Бу шартлар бажарилса, 2206 квадрат метр ер майдони “MK Grand-Building” МЧЖга кўп қаватли турар жой биноларини қуриши учун мулк ҳуқуқи асосида расмийлаштириб берилиши айтилган.

Ҳужжатда бажарувчи мақомидаги инвестор 7 қаватли объектни ва унга туташ бўлган 4 сотихлик ер майдонини фойдаланишга тайёр ҳолда беғараз топшириши, жамият марказий бошқарувига 1 та 2 хонали ва 1 та 3 хонали хонадонларни бепул бериши ҳам қайд этилган.

Маданият саройи нега бузиляпти?

Кўзи ожизлар жамияти раиси Эргаш Норпўлатовнинг жамият аъзолари билан бўлган суҳбатида шу ҳақда гап боради. Унга кўра, маданият саройи ўтган асрнинг 60-70 йилларида қурилгани сабабли бино ҳозирги шаҳарсозлик нормаларига тўғри келмайди. Шунинг учун бу бинони бузишга қарор қабул қилинган.

“Тошкент шаҳрида 2 қаватли бинолар қачондир бузилади барибир. 5-10 йил ўтар, барибир бузилади. Қолаверса, у ерда шароитларнинг йўқлиги, бор бўлса ҳам сизлар айтгандек, амалга оширилмаётганининг ҳаммаси [ҳисобланиб], биз шу қарорга келганмиз. Энди бизнинг лойиҳани хоҳлайсизларми ёки хоҳламайсизларми, эшитиб кетишинглар керак. Ўша 7 қаватли бино қурмоқчимиз, унинг жами майдони 3600 квадрат метрни ташкил қилади. Ҳозирги бино 2800 квадрат метр. Яна 800 квадрат метрдан зиёд бўлади. Аслида ундан ҳам кўп бўлиши мумкин.

Айтдим-ку, катта зал 2-қаватнинг ҳам маълум қисмини эгаллаган. Агар уни ҳисобласак, яна 800 эмас, анча квадрат метрни ташкил қилади”, – деган Норпўлатов.

Шу ўринда сўз ўйинига эътиборингизни қаратсак. Тўғри, ҳужжатда Эргаш Норпўлатов айтганидек, кўзи ожизлар учун мўлжалланган бино 3600 эмас, 3150 квадрат метр бўлиши ёзилган. Аммо у ерда ҳар бир қавати 450 квадрат метр ҳисобланган ва шуларни қўшиб чиққанда жами 3150 квадрат метрдан иборат бўлган замонавий бино қурилиши кўрсатилган.

Яъни 7 қаватли бино тушадиган ҳудуд майдони 4,5 сотихлигича қолаверади, унинг ҳар бир қавати қўшиб чиқилганда, жами 31 сотих чиқиб келади.

“Замонавий бино бўлади, иситиш-совитиш масалалари ҳал бўлади. Энди тўғри, концерт зали ҳозиргидек 600 ўринли бўлмайди. Бир пайтлар собиқ иттифоқ ҳудудида 60-80-100 минг ўрингача стадионлар қурилган. Ҳозир замонавий ёндашувда 30-35 минг атрофидаги стадионлар қуриляпти. Заллар ҳам шунга ўхшаган. Бу ерда бир нечта кўргазмалар зали бўлади, қайсидир қаватлари кўзи ожизлар учун фитнес клуби бўлади, бу ерда сиз орзу қилаётган шарт-шароитлар яратилади”, – деган жамият раиси.

Лойиҳа ҳақида маълумот бергач, Норпўлатов жамиятнинг Тошкент шаҳридаги аксарият мулкларида ер ҳужжатлари ўлда-жўлда эканини айтган. Унинг таъкидлашича, маданият саройининг мол-мулки шу пайтгача хўжалик юритишда бўлиб келган.

“Бу ўз-ўзидан давлат активига ўхшаган бир нарса бўлиб қолган. Ери ноаниқ, доимий фойдаланиш мумкин бўлган мақом берилиши керак аслида бунга. Ноаниқ бўлиб ётибди. Бу жамиятнинг мулки бўлиши учун барибир нимадир қурилиши керак. Ҳозир ерни ноаниқ деган статусдан ижара деган статусга кўтардик”, – дейди Эргаш Норпўлатов.

Кўзи ожиз фуқаролар Kun.uz’га берган яна бир видеосида ўзини “кузатув кенгаши раиси” сифатида таништирган Шамсиддин Ҳожиев маданият саройи барибир бузилишини айтиб ўтиб, бу жараён ҳокимият билан ҳам келишиб бўлинганига шама қилган.

“Барибир бузилади, қарор чиққан, ҳаммаси бўлган. Ҳокимиятдан бўлган: “мана буни йиғиштириб қўйинг, йўқотинг” [деб]. 7 млрд сўмни таъмирлаш учун тополмайсиз, Улуғбек. Тушундингизми. Мен кеча ҳисоблаб чиқдим, қурувчини чақирдим. Томидан бошлаб, пастгача ҳисоблаб чиқдим, 7 млрд сўм керак экан. 7 млрд топиб беролмайсиз.

Мен 4 йилдан бери ишхонамни таъмирлайман деб уларнинг орқасидан югураман. Мана энди 1,5 млрд сўм ажратилди”, – дейди Хўжаев.

Шунингдек, у инвестор ишлаб чиққан лойиҳанинг 17 та пунктига эътироз билдиргани, кўзи ожизлар учун кенгроқ жойлар ажратилишини сўраганини қайд этади.

Аммо бино ростдан ҳам маънан эскиргани ёки реновацияга муҳтожлиги юзасидан илмий хулоса бор-йўқлиги номаълум.

Ҳозирги кунда маданият саройида жамиятнинг Тошкент шаҳар ва Чилонзор тумани бўлимлари ҳамда кўзи ожизлар учун кутубхона ҳам жойлашган. Ҳудудда бузиш ва қуриш ишлари бошланса, бу тузилмалар ва ундаги ходимлар қаерга кўчирилиши ҳам аниқ эмас.

Маданият саройига тегишли ҳудуддан ҳозир кимлар қандай фойдаланмоқда?

Суриштирув давомида Чилонзор тумани Чўпонота кўчаси 28А-уй манзили билан камида 5 та МЧЖ давлат рўйхатидан ўтгани аниқланди. Бу МЧЖларнинг ҳаммаси Ўзбекистон Кўзи ожизлар жамиятига тегишли.

Биринчиси – юқорида биз айтиб келаётган “Санъат гулшани” маданият саройи.

Иккинчиси – “Metallurg KOJ” МЧЖ. Устав капитали 480 787 400 сўм бўлган бу корхона алюминий ишлаб чиқаради. Унинг эгаллаб турган жойи 4555 квадрат метрни ташкил этади.

Учинчиси – “Tikuv-Ziyo-Fayz” МЧЖ. Бу МЧЖнинг устав капитали 728 762 000 сўм бўлиб, унда кийимдан ташқари тайёр тўқимачилик маҳсулотлари ишлаб чиқарилади. Корхона эгаллаган майдон 4039 квадрат метрдан иборат.

Тўртинчиси – устав капитали 962 140 500 сўм бўлган “Dizayn-Print” МЧЖдир. Матбаа фаолиятининг бошқа турлари билан шуғулланадиган бу корхона майдони 3251 квадрат метрни ташкил этади.

Бешинчиси – устав капитали 1 884 000 сўм бўлган “Nurafshon Zo‘br Servis” МЧЖ. Бу корхона тўшаклар ишлаб чиқариш билан шуғулланади, жами майдони эса маълум эмас. Kun.uz'нинг мустақил манбаларига кўра, бу маълумот Кадастр агентлигининг ўзида ҳам йўқ.

Юқорида санаб ўтилган 4 та МЧЖ эгаллаб турган жойларнинг бизга маълум умумий ер майдонларини қўшиб чиқсак, Чўпонота 28А-уйининг тахминий катталиги 14 901 квадрат метр бўлади. Яъни салкам 150 сотихлик ҳудуд ҳозирда ижарага берилган. Улардан қанча ижара тўловлари ундирилиши ва қанчаси кўзи ожизларга сарфланиши эса номаълум.

Маданият саройини асраб қолиш нега керак?

Ўзбекистон кўзи ожизлар жамияти 2010 йилда жамоат бирлашмаси сифатида ташкил этилган. Жамият аъзоларининг фикрича, сарой кўзи ожизларнинг маданий ҳаётда фаол иштирок этишида катта аҳамиятга эга. Унда турли тўгараклар, жумладан, ҳассада юришни ўргатувчи, брайл алифбосидан фойдаланиш кўникмаларини шакллантиришда ёрдам берувчи дарслар ташкил қилиниши лозим.

Ҳозирча маданият саройи биноси бузилиши аниқ бўлиб турибди. Аммо унинг ўрнида қуриладиган 7 қаватли объектда кўзи ожизлар учун қандай шароитлар бўлиши, қаватлар кесимида хоналар нималарга мўлжалланиши, умуман қурилиш лойиҳаси қандай ишлаб чиқилгани маълум эмас.

Kun.uz бу борадаги саволларига жавоб олиш учун “MK Grand Building” МЧЖ бошқарувчиси Отабек Фозилов билан боғланди. У журналистнинг саволларига таъсисчи Қаҳрамон Абдураҳмонов жавоб беришини, аммо у ҳозир шаҳарда эмаслигини айтиб ўтди. Zoom орқали боғланиб, гаплашиш таклифимиз эса жавобсиз қолди.

Дилшода Шомирзаева тайёрлади.