«Биз адолат талаб қиламиз». Алиев AZAL ҳалокатида Россияни айблаб, айбдорларни жазолашга чақирди

Алиев самолёт ердан ўққа тутилиши оқибатида шикастлангани ва радиоэлектрон кураш воситалари орқали бошқариб бўлмайдиган ҳолатга келтирилганини айтиб, яна бир марта авиаҳалокат учун айбни Россия вакиллари зиммасига юклаган.

Озарбойжон раҳбари экипажнинг омон қолган вакиллари ва ҳалок бўлган аъзоларининг оилалари билан учрашувда авиаҳалокатни текшириш ишлари боришини шарҳлаган. Авиаҳалокатда бортдаги 67 кишидан 38 нафари ҳалок бўлганди. Қурбонлар орасида — самолётнинг икки учувчиси ҳам бор.

Бокудан Грознийга рейсни амалга оширган Embraer E190 аввалига икки бор Чеченистон пойтахтига қўнишга уринган, учинчи уриниш чоғида йўловчилар портлашни эслатувчи кучли овозни эшитишган. Шундан кейин бошқаруви қийинлашган самолёт Қозоғистоннинг Каспий денгизи соҳилидаги Оқтов шаҳрига етиб бориб, фавқулодда қўнишга уринганида ерга урилган ва қисмларга бўлиниб, ёниб кетган.

Ўша вақтда Россия ҳаво ҳужумидан мудофаа воситалари украинларнинг дронлари ҳужумларини қайтараётганди ва Грознийда барча ҳаво кемалари зудлик билан бошқа жойга кетишини кўзда тутувчи «Ковёр» режаси эълон қилинганди.

«25 декабр куни Боку-Грозний йўналишида парвоз қилаётган AZAL йўловчи самолёти Грозний шаҳри яқинида «ташқи таъсирлар» оқибатида бошқарувни йўқотиб, шикастланган ва амалда бошқариб бўлмайдиган ҳолга келган. Айнан учувчиларнинг профессионаллиги, қаҳрамонлиги ва фидойилиги туфайли самолёт Оқтов шаҳрига фавқулодда қўнишга муваффақ бўлди. Озарбойжон давлати учувчилар ва барча экипаж аъзоларининг ҳаракатларини юқори баҳолади ва тақдирлади... Агар учувчиларнинг профессионаллиги ва қаҳрамонлиги бўлмаганида, бу офатдан омон қолганлар бўлмас эди», — деган Илҳом Алиев.

Озарбойжон раҳбари сўзларига кўра, ҳозир авиаҳалокат сабабларини аниқлаш бўйича Давлат комиссияси тузилиб, фаолият юритмоқда. Айни вақтда Озарбойжон прокуратураси жиноий иш қўзғатган.

«Прокуратуранинг ишчи гуруҳи Грозний ва Оқтов шаҳарларига жўнатилиб, тезкор ишлар олиб борилди. Табиийки, тергов якунлангач, биз Озарбойжон халқига тўлиқ маълумот берамиз.

Бироқ, бир жиҳатга яна бир бор эътиборингизни қаратмоқчиман: Грозний шаҳрида «Ковёр» операцияси, яъни ҳаво ҳудудини ёпиш операцияси самолёт ердан ўққа тутилганидан кейин эълон қилинган. Бу яна бир бор бу ерда жиноят таркиби борлигини англатувчи жуда жиддий масалаларни кўрсатади. Одатда, мамлакат ҳаво ҳудудида хавф туғилганда, у дарҳол ёпилади. Бу барча мамлакатларда амал қилади ва турли номларга эга. Россияда бу операция «Ковёр» деб аталади. Агар Россия ҳаво ҳудудига таҳдид мавжуд бўлса, самолёт капитанига дарҳол хабар берилиши керак эди. Ҳаво ҳудуди зудлик билан ёпилиши ва самолёт орқага қайтиши керак эди.

Шуни ҳам таъкидлашим керакки, самолёт ҳалокатидан тахминан 10 кун олдин Грозний шаҳри яқинида худди шундай воқеа содир бўлган: AZAL самолёти ярим йўлдан ортга қайтди. Нега бу сафар самолёт экипажи огоҳлантирилмади? Табиийки, бу тергов орқали аниқланади. Яна бир бор айтмоқчиманки, бизда мавжуд бўлган маълумотлар ҳақиқатга асосланган», — деган Озарбойжон етакчиси.

Аввалига россиялик расмийлар авиаҳалокатга ҳарбийларнинг ҳаракатлари сабаб бўлиши мумкинлигини тан олмаганди, аммо ҳодисадан бир неча кун ўтиб РФ президенти Владимир Путин Алиевдан «фожиали ҳодиса Россия ҳаво кенгликларида рўй бергани» учун сўради. Путин ҳаво ҳужумидан мудофаа воситалари ишлагани ҳақида ҳам гапирган, аммо Россия томони айбини тўғридан тўғри тан олмаган.

Озарбойжон раҳбари айрим россиялик амалдорлар ҳалокатга самолёт қушлар галаси билан тўқнашгани ёки бортда кислород баллони портлаши сабаб бўлганини айтганидан айниқса қаттиқ ранжиган.

«Мен жиноят ишининг барча материалларини ҳозирча ошкор қилмоқчи эмасман, бирламчи тергов ва унинг натижалари менга хабар қилинган, аммо ишонч билан айта оламанки, бу офатда Озарбойжон фуқаролари ҳалок бўлишида айб Россия Федерацияси вакиллари зиммасида. Биз эса адолат талаб қиламиз, айбдорлар жазоланишини, тўлиқ шаффофликни ва инсоний хулқ-атворни талаб қиламиз.

Россия давлат идораларининг ушбу воқеани яширишга ва бемаъни версияларда туриб олишга уринишлари бизни ҳайратда ва афсусда қолдириб, ҳақли равишда ранжитмоқда. Бегуноҳ одамлар ҳалок бўлди», — деган у.

Озарбойжон етакчиси самолётнинг «қора қутилари» Бразилияда, Embraer 190 самолёти ишлаб чиқарувчиси томонидан ўрганилишини маълум қилди.

• «Қора қути» – парвоз параметрларини, ички кўрсаткичларни, учувчилар суҳбатини автоматик тарзда ёзиб боради ва авиаҳалокат сабабларига ойдинлик киритиши мумкин.

«Қора қутилар»ни очиш жараёни бошланди. Бизнинг талабимиз билан бу жараён Бразилияда амалга оширилмоқда. Барча таклиф ва талабларга қарамай, МДҲ Давлатлараро авиация қўмитаси томонидан «қора қутилар» очилишига қатъиян эътироз билдирдик. Чунки бу ерда холислик шубҳа остига олиниши мумкин эди. Ҳуқуқий нуқтайи назардан, бу ерда манфаатлар тўқнашуви бўлиши мумкин. Шу боис, Озарбойжон, Қозоғистон ва Россия вакиллари иштирокида Бразилияда «қора қутилар» таҳлили бошланди ва, эҳтимол, яқин орада бу ҳақда маълумот берилади.

Табиийки, ҳали очиқ бўлмаган барча саволлар ошкор бўлади. Самолёт радиоэлектрон уруш воситалари орқали бошқариб бўлмайдиган ҳолга келтирилгани кундек равшан. Самолёт ердан ўққа тутилгани оқибатида зарар кўргани ҳам аён. Лекин нима учун самолёт Оқтовга жўнатилди? Бизда бу ҳақда ҳозирча маълумот йўқ. Бу ёки маҳаллий диспетчерлар қарори билан бўлган, ёки учувчилар Россия ҳаво кенглигидаги радиоэлектрон кураш воситалари уларга қўнишга имкон бермаслигини тушишган ва ўзлари шундай қарорга келишган. Табиийки, «қора қутилар» очилгандан сўнг, бу маълумотларнинг барчаси пайдо бўлади», — деди Алиев.

Алиевнинг фикрича, агар Россия бундай ҳолатлар учун барча зарур чораларни кўрганида, фожиадан қочиш мумкин эди.

«Агар Грозний шаҳрида Россия ҳаво ҳудудини ўз вақтида ёпиш чоралари кўрилган бўлса, ер усти хизматлари барча қоидаларга риоя қилган бўлса, шунингдек, Россия қуролли кучлари ва фуқаролик авиацияси хизматлари ўртасида ҳаракатларни мувофиқлаштириш бўлганида, балки бу фожиа содир бўлмасди», — деган Озарбойжон президенти.

Озарбойжон раҳбари Москвадан айбни расман ўз зиммасига олишни, айбдорларни жазолашни ҳамда товон пули тўлашни талаб қилаётганини яна бир бор таъкидлади.

Озарбойжон раҳбари авиаҳалокатда қурбон бўлган экипаж оила аъзоларига яна бир бор ҳамдардлик билдириб, бу иш ва тергов охиригача етказилишига ваъда берди.

Бекор қилинаётган йўналишлар

Авиаҳалокатдан кейин қатор авиакомпаниялар Россияга рейсларни бекор қила бошлади. Ҳозиргача камида олтита авиакомпания ушбу мамлакатдаги йўналишлар бўйича парвозларига чекловлар киритган.

30 декабрдан «Туркменистан» авиакомпанияси ҳеч қандай изоҳ келтирмасдан Ашхобод — Москва — Ашхобод йўналишидаги парвозларни бир ой муддатга тўхтатди. Авиакомпания бу йўналишда ҳафтасига икки бор учаётганди.

Ўзбекистоннинг Qanot Sharq авиакомпанияси эса 20 январдан 6 мартга қадар бир қатор рейслар, жумладан, Россиянинг Москва, Санкт-Петербург ва Нижний Новгород шаҳарларига парвозларни вақтинчалик бекор қилган.

Шунингдек, Қозоғистоннинг Qazaq Air авиакомпанияси Остонадан Екатеринбургга рейсларни бир ойга тўхатиб, буни «рискларни баҳолаш» билан изоҳлаган.

Embraer E190 борти тегишли бўлган AZAL авиакомпанияси ҳам Россиянинг ўнта шаҳрига учишни тўхтатган. Бу шаҳарлар қаторида Сочи, Уфа, Владикавказ, Самара ва бошқалар бор.

Шунингдек, Исроилнинг El Al ва БААнинг Flydubai авиакомпаниялари ҳам рейсларини қисқартирган.