Bu maqolani yozish xayolimga bugun yoki kecha kelgani yo‘q. Ammo erta tongda ijtimoiy tarmoqda muhrlangan post, miyamda anchadan buyon g‘ujg‘on o‘ynayotgan fikrlarni qog‘ozga tushirishga majbur qildi.
Boshqa millatlarni bilmadim-u, ammo egallagan mansabidan foydalanish hissi o‘zbekning qon-qoniga singib ketganligi aniq. Qorovul bo‘ladi, farroshmi yoki direktor xullas hammasi qulay sharoitdan foydalanib qolishga, kerak nokerak bo‘lsa-da, nimanidir undirishga intiladi. Oqibatda bir-ikki insonning hakalak otgan nafsi sabab, boshqa muammolar yuzaga keladi, odamlar ulardan emas, balki yurtdagi sharoitdan nolishadi, xurjunini yelkasiga osib susambil umidida xorijga otlanishadi. Ha, ishonavering, katta muammolarning ildizi har doim kichiklariga borib taqaladi.
Yaqin tanishlarimdan birining turmush o‘rtog‘i 4 yil avval Sirdaryoda qurilgan katta qurilish obektida haydovchi bo‘lib ishladi. Maoshidan nolimasdi, haftada bir marta oilasidan xabar olib, yana Sirdaryo sari otlanardi. Bir kun ayoli gap orasida “Sizga brezent qo‘lqoplar kerakmasmi?” deb so‘rab qoldi. "Ha" deganimdan keyin uyidan 10kg.lik katta xaltada to‘la brezent qo‘lqoplarini olib chiqdi.
- O‘hho‘, shuncha qo‘lqopni qayerdan oldingiz? Juda ko‘p-ku, - dedim qo‘limga tutgan xaltani arang ko‘tarib.
- Xo‘jayinim qurilishda ishlayapti, har kelganda mashinaning orqasini to‘ldirib keladi. Kecha 2 qop qo‘lqop, sement, yana allanimalar olib keldi. Nima qilaman shuncha qo‘lqopni desam qo‘ni-qo‘shnilarga tarqat, dedi. Hovli-ko‘chani supurganda ishlatarsiz, qo‘lingizni qadoq qilmaydi, - dedi.
Noiloj rahmat degancha brezent qo‘lqoplarni oldim, mana oradan 4 yil o‘tgan bo‘lsa ham xaltaning tagi ko‘rinmayapti.
Bu bir haydovchining orttirganlari haqida qisqacha ma'lumot edi. Qolganlar ham undan kamini o‘marmagandir, kattalar-ku, “o‘lja”ni mayda-chuyda qilib olishmaydi, ular katta-katta yeb o‘rganishgani aniq. Ana endi sifatsiz topshirilayotgan uylar, bir qish, yoz ko‘rmay ohori to‘kilayotgan binolar qayerdan paydo bo‘layotgani haqida mulohaza yuritib ko‘ravering.
Yaqinda suhbat orasida hamkasblarimdan biri 80ga yaqinlashib qolgan qaynonasining nabirasiga qilgan maslahati haqida kulib gapirib qoldi:
- Jiyanlarimizdan biri yong‘oq, bodom va kungaboqar pistasini qadoqlaydigan kichik sexlarning biriga ishga kirgandi. Qaynonam dasturxon atrofida xo‘p qiziq gapni aytib, nabirasiga nasihat qildi. “Hozir pista-bodom juda qimmat, ishdan qaytayotganda, cho‘ntagingga bir siqimdan bo‘lsa ham solib olgin, mehmon kutganda bozordan sotib olmaysan. Boylarniki kamayib qolmaydi”, - dedi.
Ana, yoshni yosh desangiz foniy va boqiy dunyo oralig‘ida turgan, haqni tanib ulgurgan insondan chiqayotgan maslahat.
Endi ayollar tug‘uruqxonasidagi vaziyat haqida to‘xtalib o‘tsam. Qo‘shnilarimdan biri tug‘uruqxonada farrosh, qizi esa hamshira bo‘lib ishlaydi. Uylaridan qog‘oz sochiq, suyuq sovun va xo‘jalik sovuni arimaydi. Bayramlarda ham qo‘ni-qo‘shnilarga ulashadigan sovg‘alari shu.
- Tug‘uruqxonaga kelgan har bir homilador ayol o‘zi bilan birga qog‘oz sochiq, suyuq sovun olib kelib, bizga topshirishadi. Ularni oshxona va hojatxonaga qo‘yamiz, ortganini esa uyga olib kelamiz. Harna ro‘zg‘orga yaraydi-da, - degandi kulib.
Ko‘z tegmasin, yaqin 3-4 oydan buyon qo‘ni-qo‘shnilarga etil spirti, 5 mg shprits va paxta ham tekin bo‘ldi. Ustidagi tug‘uruqxona muhri tushirilgan va “bepul” deb yozilganini inobatga olmasa, dorixonanikidan farq qilmaydi!
Ana endi vaziyatni xolis baholashga, o‘zingiz va yaqinlaringizning ham undirish holatlarini tahlil qilishga urinib ko‘ring. Hamma yoqda kuzatuv kameralari, poliklinikada ishlatgan arzimas paxta yoki spirt uchun ham imzo qo‘ydirib oldi deb nolishdan avval yuqoridagi misollar haqida o‘ylab ko‘ring.
Maqola avvalida ijtimoiy tarmoqlardagi post haqida so‘z ochgandim. Kamila Usmonova ismli foydalanuvchi poytaxtning Chilonzor tumani, 19-dahasidagi savdo do‘konlaridan biridan 1200 so‘mdan bolalar tagligini xarid qilgani haqida yozadi.
– Ajablanarlisi, tagliklar ustiga “Detdom” degan muhr bosilgan ekan. Demak, bu tagliklar mehribonlik uyining bolalari uchun ajratilgan, ammo o‘sha yerning ayrim “kalamushlari” uni sotib, pullamoqda.
Rosti, bu xabarni o‘qib, ko‘nglim allanechuk bo‘lib ketdi. Nahotki, odamlarning nafsi shunchalik hakalak otib ketdiki, bir norasida, tug‘iliboq hayotning sinovlarga ko‘milgan go‘dakka atalgan narsani ham pullashdan qo‘rqmayapti?
“Halollikda gap ko‘p”, degan naqlni ko‘p eshitamiz, gapiramiz-u, amal qilmaymiz. Mashhur filmda aytilganidek, “Olavering, davlatniki kamayib qolmaydi”, qabilida ish tutamiz. Nazarimda, buning javobi faqat oxiratda emas, foniy dunyoning o‘zida ham hisob qilinadi. Bog‘chaga boradigan farzandimizning ovqatidan, maktabda o‘qiydigan qizimizning kitobidan yoki bemor onamizga berilgan dori-darmondan haq to‘laysiz. Xullas, hech bir ish izsiz yo‘qolmaydi.
Nargiza MURODOVA,
jurnalist
