Xalqimizda «Qing‘ir ishning qiyig‘i qirq yildan keyin ham chiqadi», degan purhikmat naql bor. Albatta, buni kimdir teran his qilib, tan olsa, boshqa birov esa, bepisandlik bilan g‘ayriqonuniy xatti-harakatlardan o‘zini tiyolmaydi.
Samarqand viloyatining Past Darg‘om tumanida yashovchi Inobat Almatova ham ketma-ket sodir etgan jinoyatlari naq 21 yildan so‘ng fosh etilganida yuqoridagi naqlning naqadar topib aytilganiga ishonch hosil qildi.
1996 yilning 3 yanvar kuni edi. Inobat Almatova poytaxtimizning Mirobod tumani Qo‘yliq ota ko‘chasi 30-uyga borib, xonadon sohibasi G. Safarova bilan uchrashdi.
— Ismim Guli, o‘zim G‘ijduvondanman, — deya tanishishni yolg‘ondan boshladi u. — Qo‘yliq va Mirobod bozorlariga sotish uchun guruch olib kelganman. Guruchni sotib bo‘lgunimcha uyingizda ijarada tursam, degandim. Iltimos, yo‘q demang.
Darhaqiqat, o‘shanda qish fasli bo‘lgani bois havo juda sovuq edi.
Binobarin, unga rahmi kelib, G.Safarova uyida «Guli»ning yashab turishiga rozilik berdi. Natijada u ana shu manzilda yashay boshladi.
Lekin uning asl maqsadi boshqa edi. Ya'ni, u payt poylab, bu uydan biror-bir nimani o‘marib ketishni ko‘zlar edi.
Oxir-oqibat shunday ham bo‘ldi. Oradan ikki kun o‘tgach, I. Almatova xonadon egalari uyda yo‘qligidan foydalanib, bir juft, bahosi 5.000 AQSh dollariga teng bo‘lgan brilliant ko‘zli tilla zirak, narxi 30.000 AQSh dollarilik 6 karat brilliantli ayollar uzuklari va pul, kiyim-kechak hamda boshqa taqinchoqlardan iborat jami 321 031 100 so‘mlik mulkni o‘g‘irlab ketadi.
Biroq Inobat o‘zining eng qabih rejalarini shundan so‘ng amalga oshiradi.
Avvaliga u turmush o‘rtog‘i T.Misirovning jiyani S. Sattorov va tergovda shaxsi aniqlanmagan «Guli» ismli ayol bilan yolg‘iz yashovchi keksalarni gumdon qilib, ularning mol-mulkini egallash rejasini tuzadi. So‘ng uchovlon 1996 yil 16 aprel kuni Mirobod tumani Elektrotexnika 1-tor ko‘chasi, 12-uyga kelishadi.
— Toshkentga zarur ish bilan kelgandik, qolishga joyimiz yo‘q. Ishimiz bitguncha uyingizdan joy bersangiz, haqini to‘laymiz, — deb rus tilida murojaat qildi I.Almatova shu uyda yashovchi 75 yoshli Mariya Shishkinaga.
Albatta, ijara evaziga bo‘lgani uchun M.Shishkina uning so‘zlariga shubha qilmay, hamrohlari bilan birga uyiga kiritdi. Biroq o‘sha damda ayol bu shaxslarning asl maqsadini, aniqrog‘i, shu shaxslar o‘zining umriga zomin bo‘lishini qayoqdan bilardi, deysiz?
Buni qarangki, Inobat qabih niyatini amalga oshirish maqsadida «fenazipam» psixotrop dorisini o‘zi bozordan keltirgan tortga aralashtirib, kampirga yedirmoqchi bo‘ldi. Ammo Mariya xola negadir tort yeyishdan bosh tortdi. Balki o‘sha damda uning ko‘ngli ro‘y berajak qabihlikni sezgandir. Jinoiy sheriklar bu qabih reja amalga oshmagach, yana qulay payt poylab turishdi. M.Shishkina oshxonaga kirganda esa, qo‘qqisdan unga hujum qilib, yerga yiqitishdi. So‘ng o‘ta shafqatsizlik bilan ayolning boshi, ko‘krak qismi, yuz sohasi va boshqa hayoti uchun muhim bo‘lgan a'zolariga ayovsiz zarba bera boshlashdi. Bunga ham qanoatlanmay, u hushidan ketgach, oyoq-qo‘lini bog‘lab, og‘zini sochiq bilan yopib, bo‘g‘ishadi.
Oqibatda ko‘p o‘tmay Mariya Shishkina jon taslim qiladi.
Shundan so‘ng qotillar xonadondan 3 dona gilam, billur guldon va qadahlar, «Madonna» chinni idishlari to‘plami va boshqa ashyolarni ko‘chadan yollab kelingan mashinaga yuklab ketishadi. Keyin esa, ular bu buyumlarni noma'lum shaxslarga sotib, pulini o‘zaro taqsimlab olishadi.
Lekin bu hali hammasi emasdi. Ular oradan bir oy o‘tib-o‘tmay, Mirzo Ulug‘bek tumani Bo‘zbozor 9-tor ko‘chasi, 17 a-uyda yolg‘iz yashovchi, 70 yoshli Aleksandra Xryukinani ham qasddan o‘ldirishdi. Ya'ni, Inobat dastlab uning uyiga avvalgidek, aldov yo‘li bilan ijarachi sifatida kirib oladi.
— Xorazmdan katta miqdorda guruch olib kelganman. Turarga esa, joyim yo‘q. Rozi bo‘lsangiz, har kunimga 300 so‘mdan to‘layman, — deydi u.
I.Almatova shu tariqa ushbu xonadonga kirib olgach, A.Xryukinaning ishonchini qozonishga urinadi. Buni ancha-muncha uddalaydi ham.
Pirovardida 1996 yil 3 iyun kuni S. Sattorovni bozorda guruchni poylab yotgan turmush o‘rtog‘i sifatida tanishtirib, unikida yuvinib olishiga ruxsat so‘raydi. Aleksandra xola izn bergach, «xo‘jayini» uyga kiradi. Bu mahal A.Xryukinaning norasmiy eri P.Verbitskiy shifoxonada yotib davolanayotgan edi. Binobarin, «qahramon»imiz darhol S.Sattorovga imo-ishora bilan buyruq beradi. Natijada A.Xryukinani xuddi M.Shishkinani o‘ldirgani singari shafqatsizlik bilan o‘ldirishadi. Biroq bu uydan hech narsa olib ketisholmaydi. Negaki, ko‘chada qo‘shnilar ularga qarab turganidan shubhalanib, voqea joyidan yashirinishadi.
Shuni alohida ta'kidlash lozimki, oradan ikki yil o‘tsa ham Inobatning yuqoridagi jinoyatlari fosh bo‘lmaydi. U esa, bundan g‘ururlanib, juda katta miqdorda firibgarlikka qo‘l urdi. Bu qilmishi uchun sud uni 5 yil muddatga ozodlikdan mahrum etdi. Ammo amnistiya aktiga binoan 1 yildayoq muddatidan ilgari jazodan ozod qilindi. Keyin esa, 2000 yilda bosqinchilik, 2001 yilda yana firibgarlik jinoyatlarini sodir etadi.
Chunki har ikkala jinoyati ham amnistiya tufayli harakatdan tugatilgani o‘ziga berilgan imkoniyat ekanligini I.Almatova his qilmadi.
Pirovardida 2004 yilda Jinoyat kodeksining 97-moddasi 2-qismi «j», «i», «o», «p», «r»-bandlari, 25,97-moddasi 2-qismi «a», «g», «j», «i», «o», «p», «r»-bandlari, 164-moddasi 4-qismi «a», «v»-bandlari, 273-moddasi 4-qismi «b»-bandi, 227-moddasi 2-qismi «a»-bandida nazarda tutilgan o‘ta og‘ir jinoyatlarga qo‘l urib, 15 yil muddatga ozodlikdan mahrum qilinadi.
Jinoyat ishlari bo‘yicha Zangiota tuman sudining 2016 yil 3 maydagi ajrimiga muvofiq esa, tayinlangan jazo 13 yil 4 oy muddatga keltirilgan. Natijada, u jazo muddatini to‘liq o‘tab, 2016 yil 26 oktabr kuni ozodlikka chiqqan.
Buni qarangki, I. Almatova 2017 yilda biometrik pasport olish uchun IIBga murojaat qilganida uning bundan 21 yil oldin sodir etgan o‘g‘irlik va qotillik jinoyatlari fosh bo‘ldi.
Gap shundaki, biometrik pasport uchun suratga tushirish jarayonida fuqaroning barmoq izi ham olinib, elektron dasturga kiritiladi. Inobat Almatovaning barmoq izlari ana shunday dasturga kiritilgan ham ediki, jinoyat-qidiruv bo‘limi xodimlari tomonidan 1996 yilda ikki qotillik ro‘y bergan joydan olingan hamda qidiruv e'lon qilingan barmoq izlari orasidan chiqib qoldi. Oqibatda I. Almatovaga nisbatan Jinoyat kodeksining 169-moddasi 4-qismi «a»-bandi, 97-moddasi 2-qismi «v», «j», «i», «p», «r»-bandlari, 164-moddasi 4-qismi «v»-bandi bilan jinoyat ishi qo‘zg‘atilib, 2017 yil 8 noyabrda ehtiyot chorasi sifatida qamoqqa olindi.
Yaqinda jinoyat ishlari bo‘yicha Toshkent shahar sudida ushbu jinoyat ishi ko‘rib chiqildi va I.Almatova Jinoyat kodeksining yuqoridagi moddalari bilan aybdor deb topildi. O‘rni kelganda shuni qayd etish kerakki, Jinoyat kodeksining 64-moddasi «g»-bandiga ko‘ra, o‘ta og‘ir jinoyat sodir etilgan kundan boshlab, o‘n besh yil o‘tib ketgan bo‘lsa, shaxs javobgarlikdan ozod qilinadi.
Mazkur holatda oradan 22 yil o‘tgani tufayli sud I.Almatovani Jinoyat kodeksining 169-moddasi 4-qismi «a»-bandi bo‘yicha javobgarlikdan ozod qilishni lozim topdi. Jinoyat kodeksining 97-moddasi 2-qismi «v», «j», «i», «p», «r»-bandlari va 164-moddasi 4-qismi «v»-bandiga binoan jazolarni qisman qo‘shish yo‘li bilan uzil-kesil 13 yil 3 oy muddatga ozodlikdan mahrum qilish jazosi tayinladi. Tayinlangan jazo esa, o‘tgan yillardagi 12ta amnistiya aktlarining har biriga asosan to‘rtdan bir qismiga qisqartirilib, aybdor sud zalidan ozod qilindi. Shuningdek, jabrlanuvchi G.Safarovaga o‘ziga yetkazilgan moddiy va ma'naviy ziyon bo‘yicha fuqarolik sudiga murojaat qilish huquqi tushuntirildi.
Bu mudhish voqea haqida o‘ylaganda, ko‘ngilda shunday fikr-mulohazalar tug‘iladi: to‘g‘ri, I.Almatova amnistiya aktlari va qonunchiligimizdagi bag‘rikenglikka asosan sud zalidan ozod qilindi. Biroq uni vijdon azobi va jabrdiyda marhumlar ruhi bir umrga ta'qib etmaydimi? U endi el-yurt oldida, tanish-bilishlar orasida qaysi yuz bilan yashaydi?
Albatta, bayon etilgan voqea har bir yurtdoshimizga saboq bo‘lishi shart.
Zero, qonun ustuvorligi ta'minlangan jamiyatimizda hech bir jinoyat jazosiz qolmaydi.
Muhtarama TURG‘UNOVA,
jinoyat ishlari bo‘yicha Toshkent shahar sudining sudyasi
