Rossiyaga qonuniy yo‘l bilan ishlash uchun ketgan mehnat migrantlari nega sarson etildi?

Kun.uz tahririyatiga Rossiya Federatsiyasiga qonuniy yo‘l bilan ishlab, pul topish maqsadida ketgan va sargardon bo‘lgan, og‘ir mehnat va yashash sharoitlaridan qiynalgani uchun yurtimizga qaytib kelgan fuqarolardan murojaat kelib tushdi.

Murojaatnomada ta'kidlanishicha, ular Samarqand shahrida joylashgan «Rossiya Federatsiyasiga mehnat migrantlarini ketishdan oldin tayyorlash va jo‘natish markazi» tomonidan ishga yuborilgan. 

«Moskvaga yetib borganimizda «Trudovyye rezervy Yevrazii» OOO bilan shartnoma imzoladik. Patent 25 kunda emas, 10 kundan ziyod kechikib olindi. Keyin bizni bir tashkilot omborxonasiga ishga qo‘yishdi. U yerda bizga ko‘rsatilgan shartnomadan tubdan farq qiluvchi shartnoma ko‘rsatishdi va xohlasang shu deyishdi. Changib yotgan sklad va og‘ir ishda men va sheriklarim ishlab ko‘rishdi. Keyin shartnoma shartlari umuman boshqa bo‘lganligi va ish haqi qariyb ikki barobar kamligi uchun norozilik bildirdik. Bizni yana bir boshqa joyga ishga o‘tkazishdi.  U yerda esa mehnat shartnomasini bir necha kundan so‘ng berishdi. Unda aniq summaning o‘zi yo‘q. Biz bilan O‘zbekistonda tuzilgan shartnomaga umuman mos kelmaganligi sababli do‘stimdan qarz olib, qaytib keldik. Orada juda ko‘p sarson bo‘ldik. Nega bizni bunchalik etiborsiz qoldirishdi? Bir necha kunlik sarson-sargardonlik va hech qayerga o‘tmaydigan soxta shartnomalar kimga va nega kerak edi? Kuzatib boruvchi uchun pul to‘lagandik, tibbiy ko‘riklardan o‘tib boruvdik va shunga o‘xshash xizmatlar va patent xarajatlari uchun pul undirishdi. Amalda esa kuzatib boruvchi yo‘q, tibbiy ma'lumotnomalar keraksiz qog‘oz bo‘ldi. Patentga berilgan pullar esa yo‘q ish uchun to‘langan bo‘lib chiqdi. Men bilan ketganlarning ko‘pi boshqa ish izlab ketdi. Vokzallarda tunashga majbur bo‘lishdi. Bizga yetkazilgan moddiy zararni to‘liq qoplashini va aldanib yurgan har bir kunimiz uchun ma'naviy zararni to‘lashini talab qilaman», – deydi Samarqand shahrida yashovchi G‘anijon Ikromov.

Uning ta'kidlashicha, 2018 yil may oyida Samarqand shahrida joylashgan «Rossiya Federatsiyasiga mehnat migrantlarini ketishdan oldin tayyorlash va jo‘natish markazi»dan ro‘yxatdan o‘tgan. Tanlovdan o‘tgandan keyin tibbiy ko‘rikka yo‘naltirilgan. Tibbiy ko‘rikning o‘ziga 300 ming so‘mdan ziyod sarflangan. (Shu yerdan boshlab sarflangan xarajatlarni hisoblab boramiz). 2018 yil 1 iyun kuni tayyorlash va jo‘natish xarajatlari uchun 1 687 400 so‘mdan to‘lovni amalga oshirishadi.

Shundan so‘ng, 2018 yil 21 iyunda «Yevroosiyo Mehnat resurslari» MChJ – «Ish beruvchi» nomidan «Rossiya Federatsiyasiga mehnat migrantlarini ketishdan oldin tayyorlash va jo‘natish markazi» direktori R.Gusev va mehnat migrantlari o‘rtasida  maishiy texnika omborxonasida ishlash uchun kunduz 8 soatdan 3 kun, kechga 8 soatdan 3 kun ish va 3 kun dam olish hamda 35000-40000 rubl oylik ish haqi ko‘rsatilgan mehnat shartnomasi tuziladi.

G‘anijon Ikromovning ta'kidlashicha, yigirma uch kishidan iborat mehnat migrantlari 843 ming so‘mdan aviachipta sotib olishgach, 2018 yil 27 iyun kuni Rossiya Federatsiyasiga uchib ketishadi.

Moskvaga yetib borishgach, 2018 yil 28 iyun kuni «Yevroosiyo Mehnat resurslari» MChJ va mehnat migrantlari o‘rtasida yana shu mazmundagi shartnoma imzolanadi.

23 kishidan iborat mehnat migrantlari guruhi Rossiya Federatsiyasida qonuniy ishlashga ruxsatnoma olish uchun har biri shartnomada ko‘rsatilgan 39 800 rubldan (o‘sha vaqti 650 AQSh dollari, hozirgi AQSh dollari kursi bilan hisoblaganda 5 million so‘mdan ziyod) to‘lovni amalga oshirishadi. Ularning orasida bankdan 900 AQSh dollaridan kredit olgan migrantlar shu mablag‘ hisobidan to‘lashadi. (Xarajatlar ortib boryapti). Hujjatlar 2018 yil 4 iyul kuni tegishli tashkilotga topshiriladi.

Yotoqxonaga joylashtirilgan 23 kishining ikki nafari, ya'ni bir nafarida qayta tibbiy ko‘rik vaqtida sil kasalligi aniqlagandan keyin ortga qaytariladi, yana bir nafari o‘z xohishi bilan ketgan. 21 nafari qariyb bir oy yotoqxonada ruxsatnomani kutadi. Ularga berilayotgan ovqat murojaatchining aytishicha, iste'mol qilib bo‘lmas darajada bo‘lgan (yanada qo‘polroq tasvirladi u, ammo etika nuqtai nazaridan «qog‘ozga o‘radik»).

Ularning 15 nafariga ruxsatnomalar 2018 yil 31 iyulda, qolgan 6 nafariga noma'lum sabablarga ko‘ra, 10 avgustda kechiktirib beriladi.

Bizga murojaat qilgan Samarqand viloyati Urgut tumanida yashovchi Abbos Ibodullayev o‘sha dastlabki ruxsatnoma berilgan 15 nafar migrantning orasida bo‘lgan. Uning ta'kidlashicha, ularning mehnat shartnomasida kunduz 8 soatdan 3 kun, kechga 8 soatdan 3 kun ish va 3 kun dam olish hamda 35000-40000 rubl oylik ish haqi ko‘rsatilgan ishga emas, 12 soatlik og‘ir sharoitli boshqa ishga olib borishadi. Ular tomonidan bildirilgan barcha e'tirozlar rad etiladi. Keyinchalik, ya'ni 10 avgust kuni qolgan 6 nafar yurtdoshimizga  ham ruxsatnoma rasmiylashtiriladi. Ungacha ular yeyish, yashash uchun anchagina mablag‘ sarflashadi va ruxsatnoma qo‘lga tekkach, dastlabki 15 kishilik guruhga borib qo‘shiladi.

Shartnoma shartlari bajarilmagach va og‘ir mehnat hamda og‘ir yashash sharoitlari tufayli mehnat migrantlari va ish beruvchilar o‘rtasida turli kelishmovchiliklar kelib chiqadi. Samarqand shahrida joylashgan «Rossiya Federatsiyasiga mehnat migrantlarini ketishdan oldin tayyorlash va jo‘natish markazi»ga bo‘lgan qo‘ng‘iroq va murojaatlar e'tiborsiz qoladi.

Abbos Ibodullayev va uning yana bir necha sheriklari ish beruvchilar bilan kelishmovchiliklar tufayli yotoqxonadan ham ayriladi, turli joylarda yollanma ishchi sifatida ishlashga majbur bo‘ladi. Sarson-sargardon qolishadi. Turli joylarda, vokzallarda tunab qolishga majbur bo‘lishadi. Abbos Ibodullayev bizga bu ma'lumotlarni tasdiqlaydigan bir nechta suratlarni taqdim etdi. Bir oz sifatsiz bo‘lsa-da, e'tiboringizga havola etamiz.

Sargardonliklardan charchagan yigitlarning ayrimlari Rossiya Federatsiyasida ishlab yurgan tanishlari orqali boshqa ish topishadi.  Abbos Ibodullayev esa og‘ir sharoitda kasallik orttirib olgani uchun qarz havola qilib O‘zbekistonga qaytib keladi. Shu yil avgustning oxirida yurtiga qaytgan yigit bizga murojaat qilganida endigina kasalxonadan chiqqan edi.

G‘anijon Ikromov ruxsatnomasi 10 avgustgacha cho‘zilib, kech chiqqan guruh orasida edi. U ham mehnat shartnomasida ko‘rsatilgan shartlar bajarilmagach, sarsongarchiliklar tufayli aviachipta uchun Rossiyada ishlayotgan boshqa tanishlaridan qarz olib, 25 avgust kuni Samarqandga qaytadi.

Ularning aytishicha, qonuniy yo‘l bilan ketgan 23 kishidan aksariyati boshqa ish topib, Rossiyaning turli joylariga ketib qolishgan.

G‘anijon Ikromov va Abbos Ibodullayev qonuniy yo‘l bilan Rossiya Federatsiyasiga ishga borish, turli sarsongarchiliklar va qaytib kelish uchun jami 10 million so‘mdan ziyod xarajat qilganliklarini, bu yetkazilgan moddiy va ma'naviy zararni to‘lashni «Rossiya Federatsiyasiga mehnat migrantlarini ketishdan oldin tayyorlash va jo‘natish markazi»dan talab qilmoqda. Ammo G‘anijon Ikromov ulardan rad javobini olgan. Abbos Ibodullayevning ham bu borada boshi qotgan.

Nahotki, shuncha xarajat qilib, qonuniy yo‘l bilan ishga ketishsa-yu, oxiri noqonuniy, yollanma ishchi bo‘lib ishlashga majbur bo‘lishsa!? Bu noqonuniy yo‘lni tutish uchun Rossiya Federatsiyasiga mehnat migrantlarini ketishdan oldin tayyorlash va jo‘natish markazi»ga murojaat qilib, shuncha mablag‘ sarflashlari shart emas edi. Bitta aviachipta xarajati ketardi, xolos. Ular ham buni anglab turishibdi. Shuncha xarajat qilishsa-da, qonuniy yo‘l bilan, tinch-xotirjam ishlashni niyat qilishgan. Afsuski, ularning umidlari puchga chiqqani yuqoridagi holatlardan ham ayon.

Masalani yanada chuqurroq o‘rganish uchun shu guruhda mehnat migranti sifatida qonuniy yo‘l bilan ketgan, ayni paytda Rossiya Federatsiyasida turli yumushlarni bajarib yurgan yigitlar bilan bog‘landik.

Samarqandlik Jonrid Xudoyberdiyev va Rashid Husanovlar o‘z holatlarini va bo‘lib o‘tgan voqealarni audio xabar orqali shunday tasvirlaydi:

Bu holatga oydinlik kiritish va izoh olish uchun Samarqand shahridagi «Rossiya Federatsiyasiga mehnat migrantlarini ketishdan oldin tayyorlash va jo‘natish markazi» direktor R.Gusev bilan suhbatlashdik. U bu holat bo‘yicha Rossiya Federatsiyasidagi hamkorlariga xat, so‘rovnoma jo‘natganligi, ulardan javob kelsa, yaqin kunlarda masalaga oydinlik kiritishini bildirdi. Shuningdek, ushbu yuborilgan mehnat migrantlari guruhidan ayni vaqtda haqiqatan ham bor-yo‘g‘i 12 nafari ish joyida mehnat qilayotganligini ta'kidladi.

Nima bo‘lganda ham bir guruh yurtdoshlarimiz Rossiya Federatsiyasiga qonuniy yo‘l bilan ishlashga borib, qancha mablag‘idan ajragani, qarzga botgani, shuncha og‘ir kunlarni, sargardonliklarni boshidan o‘tkazgani bor gap. Buning uchun kimdir yoki tegishli mutasaddi tashkilotlar javob berishi kerak. Holat qonuniy o‘rganilib, yetkazilgan zarar qoplanishi zarur.

Tashqi mehnat migratsiyasi masalalari agentligi va boshqa tegishli mas'ullardan tez kunlarda ushbu holatga oydinlik kiritishi va izoh berishiga umid qilamiz.

Bardoshbek Samad o‘g‘li,

Kun.uz  muxbiri.