O‘zbekiston | 10:38 / 11.01.2019
47195
8 daqiqa o‘qiladi

Hukumat qarori: fermer xo‘jaliklari yer maydonlari maqbullashtiriladi

Foto: KUN.UZ

Vazirlar Mahkamasining “Fermer xo‘jaliklarni va boshqa qishloq xo‘jaligi korxonalari yer maydonlarini maqbullashtirish hamda qishloq xo‘jaligi ekin yerlaridan samarali foydalanishga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi qarori qabul qilindi.

Qayd etilishicha, qishloq xo‘jaligi yerlaridan foydalanishda tizimli muammolar mavjudligi sohani barqaror rivojlantirishga salbiy ta'sir etmoqda.

Jumladan:

birinchidan, yerlarni noqonuniy ajratish va ulardan xo‘jasizlarcha foydalanish holatlariga yo‘l qo‘yilmoqda. Jumladan, 2018 yilda 2 638 ta holatda 16 447 gektar maydondan noqonuniy foydalanilgan hamda 1 502 ta holatda 28 427 gektar ekin yerlari noqonuniy ajratilgan;

ikkinchidan, yerlardan, ayniqsa sug‘oriladigan yerlardan noqonuniy foydalanish, shaxsiy manfaati yo‘lida yakka tartibda uy-joy yoki boshqa bino va inshootlarni qurib olish holatlari ortib bormoqda, jumladan, 2018 yil davomida respublika bo‘yicha 4 062 holatda 622 gektar yer maydoni o‘zboshimchalik bilan egallab olinib, yakka tartibda uy-joy yoki boshqa bino va inshootlar qurib olinganligi aniqlangan;

uchinchidan, fermer xo‘jaliklari va boshqa qishloq xo‘jaligi korxonalari yer maydonlarining konturlari kesimida ekinlarni joylashtirish va hosildorlikni belgilash bo‘yicha mahalliy hokimliklar tomonidan qabul qilingan qarorlarning shaffofligi va xolisonaligi ta'minlanmayapti. Bu esa, ayrim qishloq xo‘jaligi ekinlarini shartnomaga nisbatan ko‘p yoki kam ekilishiga, hosildorlikning adolatsiz belgilanishiga sabab bo‘lmoqda;

to‘rtinchidan, qishloq xo‘jaligi korxonalari tomonidan tuproq unumdorligini oshirish hamda yerlarning meliorativ holatini yaxshilash xamda zamonaviy resurstejamkor innovatsion texnologiyalarni keng joriy etish masalalariga e'tibor qaratilmayapti, jumladan, tomchilatib sug‘orish tizimi bor-yug‘i 43,1 ming gektar yoki jami sug‘oriladigan maydonning atigi 1 foizida joriy qilingan.

Hujjat bilan Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi va viloyatlar hokimliklari, O‘zbekiston fermer, dehqon xo‘jaliklari va tomorqa yer egalari kengashi. O‘zbekiston Respublikasi Qishloq xo‘jaligi vazirligi, Suv xo‘jaligi vazirligi, Iqtisodiyot vazirligi, Moliya vazirligi, Yer resurslari, geodeziya, kartografiya va davlat kadastri davlat qo‘mitasining fermer xo‘jaliklari va boshqa qishloq xo‘jaligi korxonalariga faoliyat yuritish uchun berilgan yer uchastkalari maydonlarini maqbullashtirish to‘g‘risidagi taklifi ma'qullandi.

Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi raisi, viloyatlar va tumanlar hokimlari rahbarligida Fermer xo‘jaliklari va boshqa qishloq xo‘jaligi korxonalariga faoliyat yuritish uchun berilgan yer uchastkalari maydonlarini maqbullashtirish bo‘yicha Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va tumanlar ishchi guruhlari tashkil etiladi.

Hududlarga biriktirilgan respublika ishchi guruhlari joylarga chiqqan holda hududiy ishchi guruhlar bilan birgalikda ikki hafta muddatda:

fermer xo‘jaliklari va boshqa qishloq xo‘jaligi korxonalarining yagona ro‘yxatini shakllantirib, ularga ajratilgan yer uchastkalaridan maqsadli foydalanilayotganligi va yer ijara shartnomasi shartlariga rioya etilayotganligini;

ishlab chiqarish faoliyatini, tuzilgan kontraktatsiya shartnomalarining bajarilishini, mahsulot sotishdan tushgan mablag‘larning bank hisobvaraqlari orqali aylanishini, debitor-kreditor qarzdorliklari va moliyaviy holatini;

fermer xo‘jaliklari va boshqa qishloq xo‘jaligi korxonalari faoliyatida qo‘shimcha tarmoqlar tashkil etilganligini, talab etiladigan zarur qishloq xo‘jaligi texnikasi va agregatlar bilan ta'minlanganlik darajasini, moddiy-texnika resurslaridan samarali foydalanish holatini tahlil qiladi.

Bunda, fermer xo‘jaliklari va boshqa qishloq xo‘jaligi korxonalari faoliyati samaradorligini baholash bo‘yicha o‘tkazilgan tahlillarda har bir tumanning aholi zichligi va ish bilan ta'minlanganlik darajasi, xo‘jaliklarning ixtisoslashuvi (paxtachilik va g‘allachilik, g‘allachilik va sabzavotchilik, bog‘dorchilik va uzumchilik, sabzavotchilik va polizchilik) va o‘ziga xos xususiyatlarini alohida hisobga oladilar.

Belgilanishicha, hududlarga biriktirilgan respublika ishchi guruhlari (B.T.Yusupov, R.N.Rahmatov, A.J.Vahobov, U.Ya.Xalilov, R.Q.Davletov) tumanlarning to‘rtta sektor rahbarlari, yer uchastkalarini berish (realizatsiya qilish) masalalarini ko‘rib chiquvchi tuman komissiyasi hamda fermer, dehqon xo‘jaliklari va tomorqa yer egalari kengashlari bilan birgalikda yer uchastkalarini maqbullashtirish jarayonida fermer xo‘jaliklari faoliyatiga xolisona baho berilishiga, shaffoflik, oshkoralik, ochiqlik va adolat tamoyillariga qat'iy rioya qilinishiga shaxsan javob beradilar.

O‘zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasiga hududlarga biriktirilgan respublika ishchi guruhlari va hududiy ishchi guruhlar faoliyati ustidan qatiy nazorat o‘rnatish, ular tomonidan amalga oshirilgan ishlar natijasi bo‘yicha muntazam axborot berib borilishini ta'minlash va yer uchastkalarini maqbullashtirish ishlarini qisqa muddatlarda yakunlash choralarini ko‘rish tavsiya etildi.

Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi raisi va viloyatlar hokimlari maqbullashtirish jarayonida tumanlar hokimliklari zaxirasiga qaytarilgan yer uchastkalarini to‘g‘ridan-to‘g‘ri investitsiya kiritadigan qishloq xo‘jaligi klasterlariga, eksport qiluvchi va qayta ishlovchi korxonalarga, ko‘p tarmoqli fermer xo‘jaliklariga ajratish ishlarini bir oy muddatda yakunlaydilar.

Belgilab qo‘yilishicha, eksperiment tariqasida:

a) fermer xo‘jaliklari uchun yer uchastkalari ochiq tanlov yakunlariga ko‘ra yer uchastkalarini berish (realizatsiya qilish) masalalarini ko‘rib chiquvchi tuman komissiyasi hamda tuman fermer, dehqon xo‘jaliklari va tomorqa yer egalari kengashining xulosasiga binoan xalq deputatlari tuman Kengashining qarori asosida qabul qilingan tuman hokimining qarori bo‘yicha beriladi.

Ushbu qaror talablariga muvofiq fermer xo‘jaliklariga yer uchastkalarini ajratish uchun o‘tkaziladigan ochiq tanlov barcha tartib-taomillar bilan birga o‘n kundan oshmasligi lozim.

Tanlovda asosiy e'tibor:

talabgor yuridik va jismoniy shaxsning hisobvarag‘idagi majburiyatlardan ozod bo‘lgan mavjud pul mablag‘lari mavjudligiga;

talabgorga yoki uning oila a'zolariga tegishli yaroqli qishloq xo‘jaligi texnikalari mavjudligiga;

talabgorning yetishtirgan qishloq xo‘jaligi mahsulotlarining eksportga yo‘naltirganligiga;

yaratiladigan yangi ish o‘rinlari soniga;

so‘nggi uch yil davomida mahsulot yetkazib berish bo‘yicha shartnomalarning bajarilishiga qaratilishi lozim;

b) yer uchastkalari:

bir gektar yer maydoni uchun paxta-g‘allachilik loyihasiga 2 ming AQSh dollari ekvivalenti miqdorida;

sabzavot-g‘allachilik, bog‘dorchilik-uzumchilik, sabzavot-polizchilik loyihalariga 5 ming AQSh dollari ekvivalenti miqdorida to‘g‘ridan-to‘g‘ri investitsiya kiritadigan talabgorlarga va klaster korxonalariga mablag‘lar bankdagi hisobvarag‘ida ko‘ringanidan so‘ng, joriy yilda maqsadli ishlatish sharti bilan hamda tuman sektor rahbarining tavsiyasiga ko‘ra tanlov o‘tkazmasdan tuman hokimining qaroriga asosan ajratiladi.

Mazkur talablar asosida yer uchastkasi ajratilgan yoki yangidan tashkil etilgan fermer xo‘jaliklari yoki boshqa qishloq xo‘jaligi korxonalari biznes rejasida ko‘rsatilgan majburiyatlarini bajarmagan taqdirda, yer ijara shartnomasi tuman hokimi tomonidan bir tomonlama bekor qilinishi uchun asos hisoblanadi.

O‘zbekiston Respublikasi Qishloq xo‘jaligi vazirligi, Yer resurslari, geodeziya, kartografiya va davlat kadastri davlat qo‘mitasi, O‘zbekiston fermer, dehqon xo‘jaliklari va tomorqa yer egalari kengashi, Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar hokimliklari almashlab ekish tizimini joriy qilish maqsadida paxta-g‘allachilik yo‘nalishidagi fermer xo‘jaliklari ekin yer maydonining 10 foiz qismiga boshqa qishloq xo‘jaligi ekinlari (beda, sabzavot, poliz) joylashtirilishini ta'minlaydilar.

Mavzuga oid