Tibbiy bilimlardan bemorning salomatligiga zarar yetkazish yoki jinoiy maqsadlarda foydalanish tibbiy faoliyatga ziddir
O‘zbekiston Respublikasining Sog‘liqni saqlash kodeksi loyihasi e'lon qilindi.
Qayd etilishicha, fuqarolar sog‘lig‘ini saqlash to‘g‘risidagi qonun hujjatlarining asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:
1) fuqarolarning sog‘liqni saqlashga doir huquqlari davlat tomonidan kafolatlanishini ta'minlash;
2) fuqarolarning sog‘lom turmush tarzini shakllantirish;
3) davlat organlari, korxonalar, muassasalar, tashkilotlar, jamoat birlashmalarining fuqarolar sog‘lig‘ini saqlash sohasidagi faoliyatini huquqiy jihatdan tartibga solish.
Fuqarolar sog‘lig‘ini saqlashning asosiy prinsiplari quyidagilardan iborat:
sog‘liqni saqlash sohasida inson huquqlariga rioya qilinishi;
aholining barcha qatlamlari tibbiy yordamdan bahramand bo‘la olishi;
profilaktika chora-tadbirlarining ustunligi;
sog‘lig‘ini yo‘qotgan taqdirda fuqarolarning ijtimoiy himoya qilinishi;
tibbiyot fanining amaliyot bilan uyg‘unligi.
O‘zbekistonda sog‘liqni saqlashning davlat, xususiy va boshqa tizimlari yig‘indisidan iborat yagona sog‘liqni saqlash tizimi amal qiladi.
Davlat sog‘liqni saqlash tizimiga Sog‘liqni saqlash vazirligi, Qoraqalpog‘iston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi, viloyatlar, Toshkent shahar sog‘liqni saqlashni boshqarish organlari, ularning shahar va tuman bo‘linmalari kiradi. Davlat sog‘liqni saqlash tizimiga davlat mulki bo‘lgan va davlat sog‘liqni saqlash tizimining boshqaruv organlariga bo‘ysunuvchi davolash-profilaktika va ilmiy-tadqiqot muassasalari, tibbiyot va farmatsevtika xodimlari tayyorlaydigan hamda ularni qayta tayyorgarlikdan o‘tkazadigan o‘quv yurtlari, farmatsevtika korxonalari va tashkilotlari, sanitariya-profilaktika muassasalari, sud-tibbiy ekspertiza muassasalari, dori vositalari, tibbiy buyumlar va tibbiy texnika ishlab chiqaradigan korxonalar hamda asosiy faoliyati fuqarolar sog‘lig‘ini saqlash bilan bog‘liq boshqa korxona, muassasa va tashkilotlar kiradi.
Ilmiy-tadqiqot institutlarining klinikalari, vazirliklar, idoralar, davlat korxonalari, muassasa va tashkilotlari barpo etadigan davolash-profilaktika muassasalari va dorixonalar davlat sog‘liqni saqlash tizimiga kiradi.
Davlat sog‘liqni saqlash tizimining davolash-profilaktika muassasalari aholiga davlat tomonidan kafolatlangan bepul tibbiy yordam ko‘rsatadi. Bepul tibbiy yordam ko‘rsatish hajmi va tartibi qonun hujjatlar bilan belgilanadi.
Davlat tomonidan kafolatlangan tibbiy yordam hajmidan ortiq tibbiy va boshqa xizmatlar qo‘shimcha ravishda belgilanadi va aholi tomonidan Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilangan tartibda haq to‘lanadi.
Davlat sog‘liqni saqlash tizimini moliyalashtirish manbalari quyidagilardan iborat:
davlat budjeti mablag‘lari;
tibbiy sug‘urta mablag‘lari;
fuqarolarning sog‘lig‘ini saqlashga mo‘ljallangan maqsadli fondlarning mablag‘lari;
davolash-profilaktika muassasalarining davlat tomonidan kafolatlangan hajmidan ortiqcha tibbiy yordam ko‘rsatganlik uchun va pullik xizmatlar ko‘rsatganlik uchun olingan mablag‘lari;
korxonalar, muassasalar, tashkilotlar, jamoat birlashmalari hamda jismoniy shaxslarning sog‘liqni saqlash muassasalariga ixtiyoriy va xayriya badallari;
banklarning kreditlari;
qonun hujjatlarida taqiqlanmagan boshqa manbalar.
Davlat sog‘liqni saqlash muassasalarida bepul tibbiy xizmat ko‘rsatish uchun ajratiladigan respublika va (yoki) mahalliy budjetlardan moliyalashtirish hajmi kelgusi moliya yiliga mo‘ljallangan respublika budjeti to‘g‘risidagi qonun bilan belgilangan har bir kishiga sog‘liqni saqlash xarajatlarini budjet bilan ta'minlash normalari asosida belgilanadi.
Majburiy tibbiy sug‘urta. Tibbiyot xodimlarining javobgarligini majburiy sug‘urta qilish shartnomasi
Sug‘urta shartnomasi tibbiyot xodimi va sug‘urtalovchi o‘rtasida tuziladi. Ushbu shartnomani tuzish uchun tibbiyot xodimining sug‘urta qildiruvchiga barcha zarur hujjatlar ilova qilingan tegishli yozma arizasi asos hisoblanadi.
Sug‘urta shartnomasi bo‘yicha sug‘urtalovchi bemorga yoki benefitsiarga bemorning hayoti yoki sog‘lig‘iga yetkazilgan zararni sug‘urta hodisasi yuz berganda ushbu Qonunda belgilangan sug‘urta miqdori doirasida qoplash (sug‘urta mukofoti)ni to‘lash majburiyatini oladi.
Sug‘urta shartnomasida sug‘urtalanayotgan tibbiyot xodimi va sug‘urtalovchining huquq va majburiyatlari aniq ko‘rsatiladi.
Sug‘urta shartnomasining minimal amal qilish muddati bir yil.
Sug‘urta shartnomasining shartlari, uni tuzish va bajarish tartibi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi.
Sug‘urta shartnomasida ko‘rsatilgan shartlarning to‘liq emasligi uchun javobgarlik sug‘urtalovchiga yuklatiladi.
Tibbiyot xodimiga tibbiy faoliyatni amalga oshirish ruxsatini beruvchi hujjat ushbu tibbiyot xodimining javobgarligini majburiy sug‘urta qilish shartnomasisiz haqiqiy emas hisoblanadi.
Sog‘liqni saqlash vazirligi sug‘urta shartnomalari bo‘yicha tibbiyot xodimlarining kasb faoliyati, kasalliklarning turi va xavf darajasini inobatga olib sug‘urta kompaniyalariga tavsiyalar berishga haqlidir.
Tibbiy faoliyat aholiga tibbiy xizmatlar ko‘rsatish sifatini oshirish, bemorlarning shifokor va tibbiyot tashkilotini tanlash, tibbiy yordamdan foydalanish imkoniyatini beruvchi ijtimoiy manfaatdorlik mexanizmlarini amalga oshirishga qaratilgandir.
Tibbiy faoliyat quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
1) jinsi, yoshi, millati va irqiy mansubligi, ijtimoiy holati, siyosiy va diniy qarashlari, dini, tili va dunyoqarashidan qat'iy nazar insonga tibbiy yordam ko‘rsatish;
2) sog‘lom turmush tarzini targ‘ib qilish;
3) profilaktika chora-tadbirlarini tashkil etish;
4) tibbiyot xodimlarining kasbiy mahoratini oshirish va tibbiy tajribani orttirish;
Tibbiyot xodimi ishlaydigan tibbiy muassasaning mulkchilik shaklidan qat'i nazar, u jamoat sog‘liqni saqlash sohasidagi professional va jamoat tashkilotlari, ijtimoiy sheriklar va hokimiyat organlari bilan hamkorlik qilishi mumkin.
Tibbiy bilimlardan bemorning salomatligiga zarar yetkazish yoki jinoiy maqsadlarda foydalanish tibbiy faoliyatga ziddir.
Tibbiy faoliyat bilan quyidagilar shug‘ullanishi mumkin emas:
1) sud qarori bilan belgilangan muddat davomida tibbiy faoliyat bilan shug‘ullanish huquqidan mahrum etilgan shaxs, toki shu muddat tugamaguncha;
2) sud tomonidan qisman yoki to‘liq muomalaga layoqatsiz deb topilgan shaxs;
3) tibbiy ma'lumotga ega bo‘lmagan shaxs, agarda mustasno hollar qonun hujjatlarida belgilangan bo‘lmasa.
Bemorlarga quyidagi tibbiy yordam turlari ko‘rsatiladi:
1) birlamchi tibbiy yordam;
2) ixtisoslashtirilgan tibbiy yordam;
3) yuqori texnologiyali tibbiy yordam;
4) tibbiy va ijtimoiy yordam;
5) palliativ yordam.
Bepul tibbiy yordamning kafolatlangan miqdori Vazirlar Mahkamasi tomonidan tasdiqlangan ro‘yxatga muvofiq davlat budjeti mablag‘lari hisobidan ta'minlanadi va eng yuqori samaradorlikka ega bo‘lgan profilaktika, diagnostika va davolash tibbiy xizmatlarini o‘z ichiga oladi.
Davlat budjeti tomonidan qoplanadigan bepul tibbiy yordamning kafolatlangan miqdori, Davlat budjeti qamrab oladigan tibbiy yordam hajmini aniqlash usullari va mexanizmlari, budjet mablag‘larini rejalashtirish va tezkor boshqarish Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi.
Bepul tibbiy yordamning kafolatlangan hajmi quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
1) tez yordam va havo tez yordami;
2) ambulatoriya yordami, shu jumladan:
a) birlamchi tibbiy yordam;
b) birlamchi tibbiy-sanitariya yordami va ixtisoslashgan mutaxassislar yo‘nalishi bo‘yicha maslahat-diagnostik yordam;
3) shoshilinch ko‘rsatmalarga muvofiq vakolatli organ tomonidan belgilanadigan rejalashtirilgan kasalxonaga yotqizish holatlari doirasida birlamchi sog‘liqni saqlash mutaxassisi yoki tibbiy tashkilotning yo‘nalishi bo‘yicha statsionar tibbiy yordam - yo‘llanma borligidan qat'i nazar;
4) birlamchi tibbiy-sanitariya yordami yoki tibbiy tashkilot mutaxassisining yo‘nalishi bo‘yicha statsionar o‘rnini bosadigan tibbiy yordam;
5) reabilitatsiya davolash va tibbiy reabilitatsiya;
6) vakolatli organ tomonidan belgilanadigan aholining toifalariga palliativ yordam va hamshiralik parvarishi.
Bepul tibbiy yordamning kafolatlangan hajmi doirasida dori-darmonlar va tibbiy buyumlar bilan ta'minlash:
1) shoshilinch, statsionar va statsionar yordam ko‘rsatishda - sog‘liqni saqlash tashkilotlarining dozalash shakllariga muvofiq;
2) ambulatoriya sharoitida tibbiy yordam ko‘rsatishda - ayrim toifadagi fuqarolar (ayrim kasalliklar) uchun ayrim toifadagi fuqarolar uchun bepul va (yoki) imtiyozli ambulatoriya yordami uchun dori-darmonlar va tibbiy buyumlar ro‘yxatiga muvofiq.
Bepul tibbiy yordamning kafolatlangan hajmi doirasida sog‘liqni saqlash muassasalaridan xizmatlarni ijtimoiy tibbiy sug‘urta fondi sotib oladi.
Majburiy ijtimoiy tibbiy sug‘urta tizimida bepul tibbiy xizmat va tibbiy yordamning kafolatlangan hajmi doirasida aholini ambulatoriya dori-darmon vositalari va tibbiy buyumlar bilan ta'minlash bo‘yicha yagona distribyutor xizmatlari uchun haq to‘lash ijtimoiy sog‘liqni saqlash sug‘urta fondi tomonidan amalga oshiriladi.
Bepul tibbiy yordamning kafolatlangan hajmi doirasida shartnomalar tuzish uchun keng vakolat berilgan sog‘liqni saqlash tashkilotlari.
Bepul tibbiy yordamning kafolatli hajmi, sog‘liqni saqlash xizmatlaridan foydalanish imkoniyati sog‘liqni saqlash sohasidagi minimal ijtimoiy standartlardir.
