Silikon vodiysidagi hindlar. AQShdagi haytek gigantlarini nima uchun hindistonliklar boshqaradi?

AQSh aholisining bor-yo‘g‘i 1 foizi va Silikon vodiysining 6 foizini tashkil etuvchi etnik hindlar qanday qilib yuqori texnologik kompaniyalarda rahbarlik lavozimlarini shu darajada muvaffaqiyat bilan o‘zlashtirmoqda?

«Dunyodagi hech bir xalq o‘z fuqarolari uchun Hindiston kabi gladiatorlik mashg‘ulotlarini tashkil qilmaydi», deydi Tata Sons investitsion holding sobiq ijrochi direktori va «Menejyer: Hindistonda ishlab chiqarilgan» kitobi hammualliflaridan biri.

«Tug‘ilganidan to o‘lgunicha, maktabga borishidan ishga kirguniga qadar, infratuzilmaning noteng taqsimlanishidan tortib, yetarli bo‘lmagan quvvatgacha – Hindistonda ulg‘aygan odam menejyer bo‘lib tug‘iladi», - deb hisoblaydi Gopalakrishnan, korporativ strategiyalar bo‘yicha mashhur hind mutaxassisi Koimbatura Praxaladaga ishora qilgan holda.

Boshqacha aytganda, tartibsiz muhitdagi qattiq raqobat ularni muammolarni samarali hal etish va barcha narsaga moslashishga o‘rgatadi. Bundan tashqari, karerani shaxsiy hayotdan ustun qo‘yish ko‘pchilik hindlarga xos xususiyat. Bu esa AQShdagi ortiqcha ishlash madaniyatiga mos keladi. «Mazkur xususiyat butun dunyodagi yuqori darajadagi menejyerlarga xosdir», deydi Gopalakrishnan.

Silikon vodiysining yuqori darajadagi rahbarlarini o‘z ichiga olgan to‘rt millionlik hind jamiyati AQShdagi eng gullab-yashnagan va oliy ma'lumotli jamoalardan biridir. Taxminan bir million etnik hind olim va muhandis bo‘lib ishlaydi. H-1B kategoriyasidagi (xorijliklar uchun ishlashga ruxsat) AQSh vizasining 70 foizdan ortig‘i hind dasturchilariga beriladi. Sietl va yuqori texnologiyalar gullab-yashnagan boshqa shaharlardagi jami texnik mutaxassislarning 40 foizi – hindlar.

«Jamiyat qaymoqlari»

«Bu AQShda 1960-yillarda immigratsion siyosatning keskin o‘zgarishi natijasi», - deyiladi «Yana bir foiz: AQShdagi hindlar» jamoaviy asarida.

Fuqarolik huquqlari uchun harakatlar to‘lqinida u yoki bu mamlakat fuqaroligiga ko‘ra migratsiya qilishga kvotalarni taqsimlash o‘rniga kasbiy malaka va oilasi bilan topishish birinchi o‘ringa qo‘yildi. Tez orada AQShga ziyoli hindlar – dastlab olimlar, muhandislar va shifokorlar, endi esa asosan dasturchilar ommaviy ravishda kela boshladi.

«Bu kogorta boshqa hech kimga o‘xshamasdi», - deb yozadi «Yana bir foiz: AQShdagi hindlar» kitobi mualliflari. Ular uchtalik tanlovdan o‘tishdi: imtiyozli yuqori kastalarga mansub edilar, farzandlarini nufuzli kollejga o‘qish uchun yuborishga imkoniyatlari bor edi, AQShda magistr darajasini olish uchun moliyaviy ahvollari yetarli edi va nihoyat, aniq fanlar, muhandislik ishi, matematika va AQSh mehnat bozorida muhim deya tan olingan boshqa sohalarda chuqur bilimga ega edilar.

«Jamiyatning oldi bo‘lgan bu qatlam kompaniyalarga karera qilish bo‘yicha eng yaxshi istiqbol bilan ishga kirishardi. Shu bilan birga, ular Silikon vodiysidagi tanish-bilishchilik aloqalari tufayli katta afzalliklarni qo‘lga kiritishardi», - deydi tadbirkor va olim Vivek Vadhva.

Uning qo‘shimcha qilishicha, Hindistonda tug‘ilgan ko‘plab yuqori lavozimdagi rahbarlar texnologik kompaniyalarda karera pillapoyalarining eng quyidan boshlab uzoq yo‘lni bosib o‘tishgan. Shuning uchun kamtar. Bu esa ularni qachonlardir o‘z firmasiga asos solgan rahbarlardan ajratib turadi. Bunday rahbarlar takabburlik, o‘zining tanlangan kishi ekaniga haddan tashqari ishonishda va boshqarish usullarini ehtiyotkorlik bilan baholay olmaslikda ayblanadi.

 Yumshoq usul

Satya Nadella va Sundar Pichai kabi menejyerlar ehtiyotkorlik, o‘z-o‘zini tahlil qilish va boshqaruvning yumshoq usulini o‘zlari bilan birga olib kelishdi. Bu esa ularni yuqori lavozimlar uchun ideal nomzodlarga aylantirdi. Haytek gigantlari obro‘si Kongressdagi eshituvlar, xorijiy hukumatlar bilan mojarolar va Silikon vodiysi hamda AQShning qolgan qismlari o‘rtasida boylik o‘rtasidagi tafovut o‘sayotgan bir paytda bu jihat ayniqsa muhim tus oldi.

Ularning kamtarona va hech kimning jig‘iga tegmaydigan usuli katta ijobiy jihatga aylandi, deya tasdiqlaydi Bloomberg agentligining yuqori texnologiyalar bo‘yicha sharhlovchisi Sarita Rai.

«Ko‘plab urf-odat va tillarga ega hind jamiyatining xilma-xilligi murakkab va nozik vaziyatlarni boshqarishga o‘rgatadi. Bunga qo‘shimcha ravishda an'anaviy mehnatsevarlik ham bor», deydi hind-amerika milliarderi hamda venchur tadbirkor, Sun Microsystems kompaniyasi asoschilaridan biri Vinod Xosla.

Boshqa aniq sabablar ham bor. Ko‘pchilik hindlar ingliz tilini yaxshi biladi, shuning uchun AQSh jamiyatiga integratsiya qilish ular uchun osonroq.

Bundan tashqari, hind ta'lim tizimida matematika va tabiiy fanlarga e'tibor qaratiladi. Bu esa Hindistonning o‘zida kompyuter tarmog‘ining gullab-yashnashiga olib keldi. Bunday mutaxassislar AQSh texnologik va menejyerlik oliy maktablarida o‘z bilimlarini qo‘shimcha ravishda oshirib borishadi va rivojlangan haytek sanoatiga a'lo darajada kirishib ketishadi.

Hind «yakkashoxlari»

«Shuni aytish mumkinki, hind rahbarlarining muvaffaqiyati AQSh berishi mumkin bo‘lgan eng yaxshi narsalar ramzidir (hech bo‘lmaganda 2011 yil 11 sentabr hujumlaridan keyin migratsiyaga berilgan cheklovlargacha) va Hindiston berayotgan eng yaxshi narsadir», deb yozdi yaqinda Foreign Policy jurnalida iqtisodchi Rupa Subramanya.

So‘nggi vaqtlarda grinkard uchun uzoq navbat kutishlar va Hindistonning o‘zida tadbirkorlik uchun imkoniyatlarning kengayishi okean ortida karera qilish jozibasini biroz susaytirdi. «Ko‘pchilik hindlar endilikda «Amerika orzusi» o‘rniga o‘z vatanida startap ochishni afzal bilmoqda», deb yozadi Sarita Rai.

Narxi milliardlab dollardan ortiq bo‘lgan hind «yakkashoxlari» – startaplar soni o‘sishi mamlakatning o‘zi yirik yuqori texnologik biznesni yaratishga qodir ekanidan dalolat beradi. To‘g‘ri, mutaxassislarning fikriga ko‘ra, hozircha global ta'sir haqida gapirishga erta.

«Hind startaplar madaniyati nisbatan yosh. Unga muvaffaqiyatli hindning mustaqil tadbirkorlikda va korporativ pillapoyada yuzaga kelgan imiji yordam beradi. Biroq bu hodisa keng yoyilishi uchun vaqt talab etiladi», deydi Vinod Hosla.

Bundan tashqari, hind mentaliteti bu rollarda faqat erkaklarnigina ko‘radi. Hind erkak menejyerlarining karera pillapoyalaridan ildam odimlashi tarmoqning gender diversifikatsiyasiga hissa qo‘shmaydi. «Yuqori texnologik sohalardagi yuqori lavozimlarda ayollar vakillari hozircha kutilganidan ancha uzoqda», deya qayd etadi Sarita Rai.