IIB xodimlari hayitga qo‘y sotishga kelganlardan pora so‘rashda ayblandi. Mutasaddilar bu tuhmat ekanini aytmoqda

Nizo qanday yuzaga keldi?

Chilonzor tumanining Al-Xorazmiy mahallasi profilaktika inspektori Laziz Abdukarimov nizoga qo‘y sotuvchilari ustidan tushgan shikoyat sabab bo‘lganini ta’kidladi.

– Bizga qo‘ylar sotilayotgan joyda ekilgan daraxtlar, yashil hududlarni sug‘orish, ko‘kalamzorlashtirish uchun mas’ul bo‘lgan shirkat rahbaridan ariza tushgandi. Arizachi qo‘ylar hududni payhon qilishayotgani, bahorda ekilgan ko‘chatlarning barglari va shoxlarini yeb, sindirib tashlayotganidan, qolaversa, qo‘ylar sotilayotgan joyning o‘zida so‘yilib, ichak-chavoqlari shu yerda qoldirib ketilayotganidan shikoyat qildi.

11 iyul kuni sherigim Bahrom aka Berdiyev bilan birga kelib tushgan murojaatdagi vajlarni o‘rganish maqsadida qo‘ylar sotilayotgan joyga bordik. Haqiqatan hudud iflos bo‘lib ketgani, ayrim xaridorlarning istagiga ko‘ra so‘yib berilgan qo‘ylarning qorin-ichaklari har joyga tashlab ketilgani, atrofda qo‘lansa hid borligi, hududda ekilgan daraxtlarning ayrimlari sinib yotgani, aksariyatining shox va barglari qo‘ylarga yem bo‘lganiga guvoh bo‘ldik.

Surishtiruvimiz davomida qo‘ychivonlar ustidan mahalla profilaktika inspektoriga shikoyat qilgan “Al Xorazmiy-Yassaviy” XUJMSh rahbari G‘ayrat Eshqulov bilan bog‘landik. U arz qilishiga nima sabab bo‘lganini quyidagicha izohladi:

– Chindan ham “uchastkavoy”imizga qo‘ysotarlar ustidan shikoyat qilganman. Chunki atrofni rasvo qilib yuborishdi. Qo‘ylar sotilayotgan hudud shirkatimizga qaraydi, bu yerning obodonligi uchun men javobgarman, hokimlik va boshqa mutasaddi idoralar buni mendan talab qilishadi. Qolaversa, bahorda “Yashil makon” umummilliy loyihasi doirasida yo‘l bo‘ylab yoppasiga daraxt ekkandik, ayrim joylarni ko‘kalamzorlashtirgandik. Shu bois mehnatimizga achinganimdan hayitning ikkinchi kuni qo‘ychivonlarning yoniga borib, ulardan bu yerni toza va tartibli saqlashni so‘radim.

Qo‘ylar Qurbon hayitidan uch kun oldin keltirila boshlandi. Boshida qo‘ylar kam edi, shu bois atrof-muhitga u qadar katta zarar yetkazishmayotgandi. Hayit kunlari qo‘ylar nihoyatda ko‘payib ketdi. So‘yilgan qo‘ylarning ichak-chavoqlari tashlab ketilgan holatlarni ko‘rdim. Qo‘ysotarlarga o‘shalarni ko‘rsatganimda buni qassoblar qilishyapti, deyishdi. Bu ishni qassoblar qiladimi, sizlar qilasizlarmi, menga nima farqi bor, bu chiqindini kim tozalaydi, desam bir-birlariga solishdi. 10 iyul kuni “uchastkavoy”ga murojaat qilishga majbur bo‘ldim.

U ertasiga ertalab qo‘y sotuvchilari bilan gaplashib, ayrimlarini shu joyning o‘zida jarimaga tortibdi, ayrimlarining ishini sudga oshiribdi. Agar qo‘ylar shu yerda sotilmaganda men javobgar bo‘lgan hududning rasvosi chiqib ketmasdi, daraxtlar joyida turgan bo‘lardi, bu yerga so‘yilgan qo‘ylarning ichidan chiqqan narsalar tashlab ketilmagan bo‘lardi.

Profilaktika inspektori Laziz Abdukarimov qo‘y savdosi bilan shug‘ullanayotgan fuqarolarga ularning ustidan ariza tushgani, hududda yashovchi aholi norozi bo‘layotgani, shu bois qo‘ylarni bu yerdan olib ketishni yaxshi gap bilan tushuntirishga harakat qilganini, biroq qo‘y sotuvchilar bunga rozi bo‘lmaganini aytdi.

– Men ularga murojaat qilishdan oldin o‘zimni tanishtirdim, xizmat guvohnomamni ko‘rsatdim. Bosiqlik bilan vaziyatni tushuntirgan bo‘lsam-da, qo‘y sotuvchilardan biri – keyinchalik ismi Mansur ekani ma’lum bo‘lgan fuqaro bizga qo‘lingdan kelganini qil, qo‘ylarimni sotib bo‘lmasdan ketmayman, menga prezident ruxsat bergan, deb aytdi. Unga javoban bu yerda daraxtlar ekilgani, hudud ko‘kalamzorlashtirilgani, qo‘ylar esa ularni payhon qilayotganini tushuntirishga urindim. Gaplarim kor qilmagach, ulardan shaxsini tasdiqlovchi hujjatlarini taqdim etishini so‘radim. Ammo ular bundan bosh tortishdi.

Qonuniy talabimizni bajarmaganliklari uchun yordamchi kuch chaqirishga majbur bo‘ldik. Chunki ular “melisalar bizni urishyapti” deb baqir-chaqir qilishganiga atrofimizda odam yig‘ilib ketgandi.

“Ikki marta jarimaga tortishdi”

Internetdagi videomurojaat mualliflaridan va 11 iyul kuni IIB xodimlari bilan yuz bergan nizoda ishtirok etganlardan biri – Muhammad Xudoyberdiyev har yili Qurbon hayitida shu yerda qo‘y sotishini, shu paytgacha ichki ishlar xodimlari bilan biror marta mojaro yuz bermaganini ta’kidladi. Shuningdek, u o‘zlarini bir kunda bir emas, ikki marta jarimaga tortishganini aytmoqda.

– Har yili Qurbon hayiti arafasida Qashqadaryodan qo‘y olib kelib shu yerda sotamiz. Boshqa paytlari molbozorga olib boramiz qo‘y-mollarimizni. Faqat hayit payti “betonka yo‘l” yuzida sotamiz. Faqat biz emas, boshqalar ham turli joydan qo‘y olib kelib sotishadi. Shu paytgacha hech qanday muammo chiqmagandi, bu yilgi hayitda mana shu ishlar sodir bo‘ldi.

Dastlab “uchastkavoy” formadagi bitta sherigi bilan kelib hududni rasvo qilayotganimizni va bu yerni obodonlashtirishga mas’ul shaxslar bundan norozi bo‘layotganini aytdi. Bunga javoban “uchastkavoy”ga ketishimizdan oldin hamma joyni tozalatib ketishimizni aytdim. Chunki avvalgi yillar ham ketishimizdan oldin obodonlashtirish xodimlarining qo‘liga xizmat haqini berib, joyimizni chiroyli ko‘rinishga keltirib ketardik. Lekin xodimlar gapimizga ko‘nmay, bu yerdan ketishimizni talab qildi.

“Uchastkavoy” shunchaki shaxslaringni aniqlashimiz kerak, deb planshetiga barmoq izlarimizni bostirib oldi. Barmog‘imizni bosganimizdan keyin telefonimizga bizga 300 ming so‘m miqdorida jarimaga tortilganimiz haqida xabar keldi. To‘rt yo beshtamiz shunday sms oldik. Vaholanki, bizga jarimaga tortilishimiz aytilmagandi, shunchaki kimliklaringni aniqlashtirmoqchimiz, deyishgandi.

Jarimaga tortilganimiz haqida xabar olganimizdan keyin buning sababini so‘radik. Jarima hududni ifloslantirganimiz uchun belgilangani tushuntirildi. Tabiiyki, biz bunga e’tiroz bildirdik. Chunki bu yerda faqat biz qo‘y sotmayotgandik, kamida 100 kishi, 7-10 kishilik alohida-alohida guruh bo‘lib qo‘y sotishayotdi. Qatorning boshida turganimiz uchun tekshiruvni bizdan boshlashib, bunga qarshi chiqqanimiz uchun bizni bo‘limga olib ketish bahonasida qolgan qo‘y sotuvchilariga nisbatan hech qanday chora ko‘rilmadi. Qonun-qoida barchaga barobar bo‘lsa, hamma birday jarimaga tortilishi kerak emasmidi?! Nimaga ularga tegmay, bizning boshimizni qotirishgani, javobgarlikka tortishganining sababini bilmayman.

Profilaktika inspektori Laziz Abdukarimov belgilanmagan joyda qo‘y sotish natijasida atrof-muhit obodonchiligiga zarar yetkazgan fuqarolarni haqiqatan ham Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksning 161-moddasi (Shaharlarni va boshqa aholi punktlarini obodonlashtirish qoidalarini buzish) bilan jarimaga tortganini tasdiqladi.

– Mansur ismli shaxs shu yerda qo‘y sotayotganlarning hammasini jarimaga tortasiz, bo‘lmasa ustingizdan shikoyat qilaman, deb aytdi. Xo‘p dedim-da, shu yerda turganlarning hammasini chaqirib, shaxsiga oydinlik kiritgach, jarimaga tortdim, bu haqdagi xabarlar ularning telefoniga ham borgan.

Xudoyberdiyevga ko‘ra, IIBga 5 kishi olib ketilgan. U yerga borganlaridan so‘ng ichki ishlar xodimlarining talablariga bo‘ysunmaganlik va boshqa holatlar bo‘yicha yana jarimaga tortishgan.

“IIBga olib borishgandan so‘ng 4 kishi qaytadan jarimaga tortilgan. Yana bazaviy hisoblash miqdorining bir baravari – 300 ming so‘mdan jarima yozilgan”, deydi u.

Toshkent shahar IIBB bayonotida Chilonzor tumani Poygoh ko‘chasida sanitariya qoidalariga rioya etmasdan qo‘y sotayogan B.Sherzod, B.Islomxon, U.Mansur, B.Ramazonga nisbatan MJtKning 183-moddasi (Mayda bezorilik), 194-moddasi (Ichki ishlar organlari xodimining qonuniy talablarini bajarmaslik) hamda 195-moddasi (Ichki ishlar organlari xodimlarining o‘z xizmat burchlarini bajarishlariga qarshilik ko‘rsatish) asosida hujjatlar rasmiylashtirilib, sudga yuborilgani qayd etilgan.

Pora so‘ralgani haqiqatmi yoki tuhmat?

Qo‘y sotuvchilar jarimaga tortilganlaridan so‘ng ham bu yerni tark etishni istamagan. Tomonlar ham til topisha olmagach, voqea joyiga qo‘shimcha kuch chaqirilgan.

– Avvaliga “uchastkavoy” yo‘ldan o‘tib ketayotgan YPX mashinasini to‘xtatdi. Soat to‘qqizlar atrofi edi o‘sha payt. Mashinadan ikki xodim tushdi, ammo o‘zlarini tanishtirishmadi. Ulargayam har yili hayitning 3 kunida shu yerda qo‘y sotib kelishimiz, bugun (11 iyul nazarda tutilmoqda – tahr.) hayitning oxirgi kuni ekani, yana 3 soatcha savdo qilgach, joyimizni tozalab ketishimizni tushuntirmoqchi bo‘ldik. Lekin xodimlar so‘zlarimizni eshitishniyam istamay, bu yerdan ketishimizni talab qilib, qo‘llariga tayoq olib qo‘ylarimizni hayday boshlashdi.

Bunday qilmaslikni so‘rab iltimos qilaverganimizdan keyin o‘zini tanishtirmagan YPX xodimlaridan biri ikki kun tinchgina savdo qilibsizlar, sizlarga hech kim tekkani yo‘q, uchinchi kun ham savdo qilmoqchi bo‘lsanglar qo‘ychivonlar pul tashlashib, menga bitta qo‘y beringlar, “ROVD”ga olib borib qon chiqaramiz, deb aytdi.

Men unga javoban bu yerga tirikchilik uchun bir-ikki so‘m topishga kelgan odamman, sizga bitta qo‘yni berib yuborolmayman. Siz so‘rayotgan narsa pora hisoblanadi, men ustingizdan yuqori turuvchi idoralarga shikoyat qilaman, deb aytganimdan keyin biz savdo qilayotgan joyga yordamchi guruh chaqirtirdi.

Voqea markazida bo‘lgan “uchastkavoy” Laziz Abdukarimov o‘zi yoki boshqa xodimlar qo‘ysotarlardan pora talab qilganini rad etdi.

“Jarayon qanday yuz bergani YPX xodimlarining bodikameralarida bor. Qolaversa, ularning o‘zlari ham borishimiz bilan telefonlarini yoqib, bizni videoga olishni boshlashgandi. Internetga faqat o‘zlari uchun kerakli joyinigina chiqarishgan. Chunki jarayonni boshidan oxirigacha, ularni avtobusda bo‘limga olib kelishimizgacha videoga olishgandi”, deydi profilaktika inspektori.

Muhammad Xudoyberdiyev qo‘llarida bor videoni internetga joylaganini, ular kesilib yoki montaj qilinib tarqatilmaganini bildirdi. Suhbatdoshimizga ko‘ra, uning qo‘lida YPX xodimi pora talab qilganini tasdiqlaydigan audioyozuv yoki videotasvirlar yo‘q, chunki bu paytda jarayonni telefonda yozib olishmagan, xodimlar bilan o‘rtada nizo yuzaga kelganidan so‘ng vaziyatni tasvirga tushira boshlashgan. Biroq u xodim qo‘y berishni so‘raganini sheriklari va shu yerda savdo qilgan boshqa qo‘ychivonlar ham eshitishgani, ular so‘zlarini tasdiqlashini ma’lum qildi.

Chilonzor tumanidagi 4-sonli IIB boshlig‘i Ziyodulla Abdullayev qo‘l ostidagi xodimlar qo‘y sotuvchilariga nisbatan noqonuniy xatti-harakat sodir etmagani, xodimlardan biri pora so‘ragani haqidagi iddaolar ochiqdan ochiq tuhmat ekanini aytmoqda.

– Ro‘y bergan voqea xususida xodimlarimdan batafsil hisobot oldim. Internetda tarqalgan videomurojaatdagi iddaolar haqiqatga to‘g‘ri kelmaydi. Ochiqdan ochiq tuhmat, uydirma bu gaplar. Agar murojaatchilar ushbu so‘zlarini tasdiqlovchi biror bir dalilga ega bo‘lishsa, bizga taqdim etishsin, qaysi xodim shunday ishga jazm qilgan bo‘lsa, uni ayab, himoya qilib o‘tirmaymiz. Shaxsan o‘zim unga nisbatan qonuniy chora ko‘rilishini ta’minlayman.

Lekin bunday holat bo‘lmagan. Agar fuqarolar ushbu iddaolarini isbotlab berisha olmasa, internet orqali shaxsiy tarkibimizni obro‘sizlantirishgani, sha’nimizga dog‘ tushirishgani, tuhmat qilishgani uchun qonun oldida javob berishlariga to‘g‘ri keladi. Chunki mana shu videolar tarqalganidan beri halovatimiz yo‘q.

Yo‘qolgani aytilgan 23 bosh qo‘y qayerda?

Videomurojaatda qo‘ychivonlar ichki ishlar bo‘limiga olib ketilganidan so‘ng qo‘ylar qarovsiz qolgani, bo‘limdan qaytishgandan so‘ng bir kishining 15 bosh, boshqasining 8 bosh, jami 23 bosh qo‘yi yo‘qolgani haqida ham so‘z boradi.

“Bizni IIBga olib ketayotganda qo‘ylarimiz egasiz qolib ketyapti, hech bo‘lmasa bitta sherigimizni – Ramazon akani tushirib qoldiringlar, qo‘ylarga egalik qilib turadi, deb aytdim, inobatga olishmadi.

Bizni uch soat ushlab turishlarini, shundan so‘ng shaxsimizga aniqlik kiritib qo‘yib yuborishlarini aytishdi. 4-sonli IIB boshlig‘ining oldigayam kirdik. Qo‘ylarimiz egasiz qolib ketdi deganimizda u xodimlarimizga tayinlaganmiz, o‘sha yerda qo‘ylarga qarab turishibdi, deb aytdi. O‘zini “Dilshod” deb tanishtirgan, yordamchi guruh bilan birga kelib bizni IIB binosiga olib kelgan xodim esa qo‘ylar yo‘qolgan taqdirda biz javob beramiz, deb ishontirgandi.

Biz olib borilgan joy yopiq joy emas ekan. Bizga orada xodimlardan biri istasak sizlarni bir sutka davomida ushlab turamiz, bunga haqqimiz bor, deb aytgani uchun qo‘ylarimiz, qolaversa, mening va Ramazon akaning kichik yoshdagi farzandlarimizga nima bo‘lishini o‘ylab, qulay fursat bo‘lganda sekingina IIB binosidan chiqib ketdim. Telefonim o‘sha yerda qolgan, qaytarib berishni so‘ragandim berishmadi.

Qaytib kelgach, avval bir amallab melisalar bilan baqir-chaqir qilayotgan paytimiz qo‘rqib qochib kelgan bolalarimizni topdim. Keyin qo‘ylardan xabar oldim. Shunda o‘zimning 15 ta qo‘yim, sheriklarimning yana 8 ta qo‘yi yo‘qolganini bildim. Jami 23 ta qo‘y yo‘q”, deydi Muhammad Xudoyberdiyev.

4-sonli IIB boshlig‘i Ziyodulla Abdullayevga ko‘ra, bo‘limga voqea joyida baqir-chaqir qilib ommani o‘ziga qaratgan, xodimlarni quyushqondan chiqarishga uringan, ularni haqorat qilgan 4 nafar qo‘ychivon olib kelingan, qolganlari voqea joyida qolgan.

– Aytmoqchimanki, qo‘ylar egasiz qolib ketdi, degan gaplar yolg‘on. Qonunga zid harakatlardan tiyilgan, mojaroga aralashmagan fuqarolar o‘sha yerda qolgan. To‘g‘ri, ular bilan o‘zim ham gaplashgandim. Ularga aytdimki, qo‘ylaring egasiz qolgan bo‘lsa xodim jo‘nataman, deb PPX xodimini voqea joyiga jo‘natmoqchi bo‘ldim. Xodimim u yerda bularning hamqishloqlari, qo‘ylarni birga olib kelgan odamlari ko‘p, ular hammasi bir joyning odami, bir-birining qo‘ylariga qarab turishibdi, deb aytdi.

Qolaversa, qo‘ychivonlar ichki ishlar bo‘limiga olib kelinganda o‘zlarini qanday tutishganini o‘z ko‘zim bilan ko‘rgandim. Ular o‘sha yerda ham xodimlarimga har xil gaplar gapirishganini eshitdim. Ularga 250 ming pulimni o‘g‘irlading, ham deb aytishdi. O‘zim tepasida edim shu gap-so‘zlar bo‘layotganda.

Hozir ta’minotimiz yaxshi, oyligimiz joyida. Xodimlar kimningdir narsasiga qarab qolgan joyi yo‘q. Shuncha paytdan beri xodimlarim ustidan bir so‘m so‘radi degan shikoyat tushmagan, shu bois ularga ishonaman. Xalqqa xizmat qilaman deb forma kiygan yigitlarim fuqarolarning mol-mulkiga ko‘z olaytirishiga ishonmayman. Ilgari shunday salbiy holatlar kuzatilgan bo‘lsa bordir, lekin hozirgi paytda xodimlarning o‘zi ham, ko‘zi ham to‘q. Bunga javob beraman. Shu bois qo‘ylar yo‘qolgani haqidagi gaplar biz ularni idoraga olib kelib, jarimaga torttirganimiz uchun qasd olish maqsadida o‘ylab topilgan gap-so‘z deb bilaman, deydi Ziyodulla Abdullayev.

Jamshid Niyozov, jurnalist