AQSh prezidenti Jo Bayden HAMAS hujumidan keyin yahudiy xalqiga hamdardlik bildirish va Isroil bosh vaziri Binyamin Netanyahuga hamdardlik bildirish uchun Tel-Avivga keldi. AQSh prezidenti Amerika har qanday sharoitda ham Isroilga yordam berishda davom etishini bildirdi va Isroilning G‘azodagi shifoxonaga tushgan raketa «boshqa jamoa» tomonidan uchirilgani haqidagi versiyasini qo‘llab-quvvatladi.
Isroil bosh vaziri Binyamin Netanyahu amerikaliklar prezidentini samolyot trapida shaxsan kutib oldi.
Baydenning samolyoti hali havodaligida uning tashrifi jadvali o‘zgartirildi: G‘azodagi shifoxonaga yo‘llangan tungi zarbadan keyin Iordaniya hukumati Oq uy rahbari, Misr prezidenti, Falastin muxtoriyati rahbari va Iordaniya qiroli ishtirokida 18 oktyabr kuniga belgilangan to‘rt tomonlama sammitni bekor qildi.
«Endi urushni to‘xtatishdan boshqa narsa haqida gaplashishdan ma’no yo‘q», — dedi Iordaniya TIV rahbari Ayman Safadiy sammit bekor qilinishini aytarkan.
Baydenning milliy xavfsizlik masalalari bo‘yicha maslahatchisi Jon Kirbi prezident Isroil uchun og‘ir pallada o‘z ittifoqchisi oldiga bormasligi mumkin bo‘lmagani haqida gapirdi.
Shu bilan birga, Kirbining so‘zlariga ko‘ra, Oq uy rahbari do‘st sifatida kelgan bo‘lsa ham, u Isroil rahbariyatiga qator qiyin savollar, xususan G‘azodagi amaliyot va tinch falastinliklar bo‘yicha savollarni bermoqchiligini aytgan.
BBC’ning AQSh davlat departamentidagi muxbiri Barbara Plett-Asherning qayd etishicha, shifoxonadagi hodisa —Isroilga borib, Omanda arab davlatlari yetakchilari bilan muloqot o‘tkazishni rejalashtirgan amerikaliklar prezidenti uchun ehtimoliy ssenariylardan eng yomoni bo‘ldi.
Al-Ahli shifoxonasidagi portlashda kim aybdor?
Binyamin Netanyahu bilan birga qo‘shma matbuot anjumani vaqtida AQSh prezidenti Jo Bayden G‘azodagi shifoxonaga berilgan zarba bo‘yicha Isroilning versiyasini qo‘llab-quvvatlagan.
«Kecha G‘azodagi shifoxonada ro‘y bergan portlashdan chuqur qayg‘udaman va g‘azablandim, — dedi Bayden Netanyahuning yonida turib. — Ko‘rganlarimga asoslanib aytishim mumkinki, buni siz emas, boshqa jamoa qilganga o‘xshaydi. Ammo bunga ishonmaydigan odamlar ko‘p. Demak, biz hali qilishimiz kerak bo‘lgan ishlar ko‘p».
Avvalroq Isroil hodisa bo‘yicha tekshiruvi natijalarini taqdim etgandi, unga ko‘ra, TsAHAL bu zarbaga aloqador emasligi, shifoxona hududiga qulagan raketa esa falastinliklarning «Islom jihodi» guruhi tomonidan uchirilgani ma’lum qilingandi. G‘azodagilar esa shifoxonaga isroillik harbiylar aviazarba yo‘llaganini aytgan.
«Men Isroil xalqiga aytishni istardim: ularning mardonavorligi, o‘z vataniga sadoqati, ularning jasurligi kishini ta’sirlantiradi. Men bu yerda ekanimdan faxrlanaman va bundan keyin qanday harakatlanish bo‘yicha konstruktiv muloqot bo‘lishini kutaman», — degan Bayden.
«Butun sivilizatsiya dunyosi bir paytlar natsistlarga va IShIDga qarshi birlashganidek, endi HAMASga qarshi birlashishi lozim. Tsivilizatsiya kuchlari ustun keladi — bizning, sizning hamda tinchlik va xavfsizlik nomidan», — deya qayd etgan Netanyahu.
Keyinroq jurnalistlarning unda Isroil G‘azodagi shifoxonaga portlashga aloqador emasligiga ishonchi nega bu qadar yuqori ekani haqidagi savoliga javob berarkan, Bayden «mudofaa vazirligi taqdim etgan ma’lumotni keltirgani»ni aytdi.
CNN telekanalining amerikalik mulozimlar orasidagi manbasiga ko‘ra, Bayden Isroilga yetib kelguniga qadar AQSh hukumati shifoxonaga zarba uchun kim mas’ul ekani borasida hali yakuniy xulosaga kelmagan, prezidentning o‘zi esa milliy xavfsizlik jamoasiga kelib tushayotgan ma’lumotlarni baholashda davom ettirishni buyurgan.
Telekanal Oq uy rasmiylaridan Bayden ketganidan keyin tekshiruv o‘tkazilgani yoki yo‘qligini aytishni so‘ragan. Milliy xavfsizlik kengashi matbuot kotibi Adriyenn Uotson AQSh hukumati ayni vaqtda Isroil Al-Ahli shifoxonasidagi zarba uchun mas’ul emas deb hisoblayotganini aytgan. Uning so‘zlariga ko‘ra, bu baho aerofotosuratlar va HAMAS a’zolari o‘rtasidagi suhbat tinglanishi orqali olingan ma’lumotlarga asoslangan.
«Hozircha biz ma’lumot yig‘ishda davom etyapmiz, ammo havodan olingan tasvirlar, telefon muloqotlari tinglanishi va ochiq manbalardan olingan ma’lumotlar tahliliga asoslangan hozirgi baholarimizga ko‘ra, Isroil G‘azo sektoridagi shifoxonada ro‘y bergan portlash uchun javobgar emas», — degan Uotson.
O‘z tashrifi chog‘ida Bayden HAMASning Isroilga 7 oktyabr kuni amalga oshirgan hujumidan keyin ishlagan favqulodda xizmatlar xodimlari, shuningdek, hujum oqibatida o‘z yaqinlarini yo‘qotganlar hamda oila a’zolari HAMAS tomonidan garovga olinib, G‘azoga olib ketilganlar bilan uchrashgan.
CBS News telekanali vaziyatdan xabardor manbaga asoslanib xabar berishicha, Isroil hujumdan keyin favqulodda harbiy yordam uchun AQShdan 10 mlrd dollar so‘ragan.
Jo Baydenning nutqi mazmuni
BBC siyosiy sharhlovchisi Pol Adams:
— G‘azodagi shifoxonada ro‘y bergan vayronkor portlash ortidan Omanda o‘tishi rejalashtirilgan, Baydenning Yaqin Sharqqa tashrifidagi asosiy voqealardan biri bo‘lishi kutilgan sammit bekor qilinganidan keyin, uning Isroilga tashrifidan ko‘p narsaga umid qilinmayotgandi.
Ammo uning ishtirokidagi matbuot anjumanida AQShning bir haftadan ortiq vaqt davom etgan qizg‘in diplomatik faoliyati mohiyati nimada ekani ma’lum bo‘ldi.
Amerika qanchalik qayg‘udaligi va Isroilga naqadar sadoqatli ekani haqidagi kutilgan ritorikadan tashqari, prezident chiqishida haqiqiy mazmunli gaplar ham ko‘p edi.
U Isroil nihoyat Misrdan G‘azo sektoriga insonparvarlik yordami o‘tkazilishiga rozi bo‘lganini aytdi.
Bosh vazir Netanyahuning ofisi buni tasdiqlagan, «prezident Baydenning talabidan kelib chiqib, Isroil Misrdan keladigan insonparvarlik yordamlariga, agar bu faqat tinch aholi uchun ichimlik suv, oziq-ovqat va dori-darmonlardan iborat bo‘lsa, to‘sqinlik qilmasligi»ni ta’kidladi.
Bayonotda bu gumanitar yordam HAMAS qo‘liga tushmasligi lozimligi hamda isroilliklar garovdan ozod etilmagunicha Isroilning o‘zi tomonidan hech qanday yordam yuborilmasligi qayd etilgan.
Shuningdek, Jo Bayden o‘z chiqishida garovdagilarga ham to‘xtaldi va barcha tafsilotlarni ochiq muhokama eta olmasligi, ammo prezident sifatida uning uchun «ularni xavfsiz qaytarishdan ustuvorroq vazifa yo‘qligi»ni ta’kidladi.
